του Νίκου Κουραχάνη
Γλίτωσες από πόλεμο; Έσωσες τα τρία από τα πέντε παιδιά σου; Περπάτησες εκατομμύρια χιλιόμετρα για να σωθείς από τους βομβαρδισμούς του πολιτισμένου Δυτικού κόσμου; Κόντεψες να πνιγείς σε ένα από τα σαπιοκάραβα του Αιγαίου; Τώρα μπορείς κι εσύ να διαλέξεις το Refugee Shelter που σου ταιριάζει μόνο στην ΙΚΕΑ. Ή για να το πούμε διαφορετικά το IKEA flat pack κέρδισε το βραβείο Beazley Design για το 2016. Είναι βολικό, είναι εύχρηστο, είναι μουράτο, έχει δημιουργηθεί από ανακυκλώσιμο υλικό με σεβασμό στο περιβάλλον (sic), συναρμολογείται σε μόλις τέσσερις ώρες, μπορεί να στεγάσει μέχρι και τρία προσφυγόπουλα μαζί με τους γονείς τους (αν τον ένα από τους δύο τον πέτυχε Δυτικό βλήμα – δεν αναφέρομαι στον Τραμπ – χωράει και τέταρτο).
Το προϊόν διαθέτει μάλιστα τέτοια απήχηση που μέχρι σήμερα η ΙΚΕΑ έχει καταφέρει να πουλήσει 16.000 κομμάτια σε ανεπτυγμένες αγορές όπως το Ιράκ, το Τζιμπουτί, η Ελλάδα και η Νιγηρία. Είναι μια κοινωνική καινοτομία όνομα και πράγμα, υποδεικνύοντας τις λαμπρές οδούς που βαδίζει η νέα κοινωνική πολιτική.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κοινωνικός αντίκτυπος ενός προϊόντος νικάει έναντι άλλων περιλουσμένων με αίγλη και λάμψη γράφει το CNN Style[1] αναφερόμενο στο νικητή του Beazley award. Και προφανώς το βραβείο Beazley περιενδύεται με κοινωνική ευαισθησία εφόσον επιλέγει να κατευθυνθεί προς ένα έξυπνο καταφύγιο για τους πρόσφυγες αντί για το νέο παπούτσι της Adidas. Ωστόσο, όσο κι αν κάνει καλό στην ίδια την φήμη του βραβείου να απονέμεται σε ένα κοντέινερ και όχι σε άλλο ένα νέο μοντέλο υπόδησης η φρίκη είναι στο γεγονός ότι και τα δύο εκλαμβάνονται σαν εμπορική δραστηριότητα.
Στους καιρούς της ύφεσης, της ακραίας φτώχειας και του επανακαθορισμού των όποιων σταθερών και βεβαιοτήτων είχαν κυριαρχήσει τις τελευταίες επτά δεκαετίες στη Δύση η κερδοσκοπία επάνω στην ανθρώπινη δυστυχία αντιμετωπίζεται και με όρους μάρκετινγκ. Τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη επιλέγουν να δαπανήσουν χρήματα για την διαχείριση των επιπτώσεων της ιμπεριαλιστικής πολιτικής τους και όχι για το σταμάτημα της. Οι καπιταλιστικές οικονομίες δεν έχουν κανένα φραγμό ή δίλημμα επάνω σε αυτό. Προσαρμόζονται στους καιρούς, σχεδιάζουν με όρους αισθητικής, εργονομίας και λειτουργικότητας πρακτικά refugee shelters, διαβλέποντας ότι είναι ένας νέος δρόμος επιχειρηματικής κερδοφορίας.
Για χρόνια συζητούσαμε για το τέλος του μεταπολεμικού κοινωνικού συμβολαίου, της αποθεμελίωσης των κοινωνικών δικαιωμάτων, της διάβρωσης της κοινωνικής συνοχής ως προϊόντος του κοινωνικού – και άρα – εξανθρωπισμένου καπιταλισμού, της μετάβασης προς τη νέα εποχή. Πλέον οι συζητήσεις αυτές αρχίζουν να χάνουν την επικαιρότητα τους. Η πύλη της νέας εποχής είναι ήδη πίσω μας.
———————————
[1] http://edition.cnn.com/2017/01/27/design/design-of-the-year-2016-ikea-refugee-shelter/index.html
