Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν έναν παράλογο φόβο για κάτι ή για κάποια κατάσταση που ενεργοποιεί μια βαθιά αίσθηση άγχους. Μερικά παραδείγματα τέτοιων φόβων είναι η αραχνοφοβία ή η υψοφοβία (ακροφοβία), η αστραποφοβία ή ο φόβος της πτήσης. Φυσικά, υπάρχουν πολλές περισσότερες φοβίες, όμως οι κοινωνικές φοβίες τείνουν να είναι από τις πιο κοινές, τουλάχιστον στον Δυτικό κόσμο. Όμως, ακόμη και οι Ιάπωνες, που γενικά θεωρούνται ντροπαλοί και συλλογικά παθητικοί, έχουν τη δική τους πολιτισμικά προσδιοριζόμενη φοβία: taijin-kyofusho (επίσης γνωστή ως TKS).
Τα πολιτισμικά προσδιοριζόμενα σύνδρομα αφορούν ψυχιατρικά συμπτώματα που θεωρούνται ως αναγνωρίσιμη ασθένεια μέσα σε μια συγκεκριμένη κουλτούρα. Η Taijin Kyofusho αναφέρθηκε ως πολιτισμικό σύνδρομο αγχώδους διαταραχής της Ιαπωνίας στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSM) το 2000.
Η Δυτική κοινωνική φοβία και η Ιαπωνική Taijin Kyofusho
Η Taijin Kyofusho (TKS), η οποία μεταφράζεται ως «ο φόβος των διαπροσωπικών σχέσεων», διαγνώσθηκε για πρώτη φορά στην Ιαπωνία και χαρακτηρίζεται από έντονο φόβο του ατόμου ότι το σώμα του είναι ενοχλητικό για τους άλλους. Τα συμπτώματα της TKS είναι παρόμοια με εκείνα που παρουσιάζουν οι φοβίες των δυτικών κοινωνιών, όπως αποφυγή κοινωνικών συναναστροφών και δραστηριοτήτων, ταχυκαρδία, δύσπνοια, κρίσεις πανικού, τρέμουλο, κοκκίνισμα, αισθήματα φόβου ή πανικού δίπλα σε άλλους ανθρώπους, και μερικές φορές στομαχικές διαταραχές. Στις ΗΠΑ, οι αγχώδεις διαταραχές είναι η πιο κοινή ψυχική ασθένεια, που επηρεάζουν περίπου το 18% του πληθυσμού. Η TKS παρουσιάζεται στο 10-20% των ανθρώπων στην Ιαπωνία και είναι πιο συχνή στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Αντιθέτως, στον δυτικό κόσμο οι κοινωνικές φοβίες είναι περισσότερο διαδεδομένες στις γυναίκες παρά στους άνδρες.
Ο παράγοντας που διαχωρίζει την TKS στη δική της κατηγορία κοινωνικών φοβιών είναι ότι ενώ στη δυτική κοινωνική φοβία ο φόβος επικεντρώνεται στην συμπεριφορική αμηχανία του ατόμου μπροστά σε άλλους, οι πάσχοντες από taijin kyofusho φοβούνται την αμηχανία των άλλων μπροστά στην παρουσία τους. Τα άτομα με TKS φοβούνται μήπως προσβάλλουν τους άλλους ανθρώπους με τις σωματικές λειτουργίες τους και την εμφάνιση τους, περιλαμβάνοντας τα πρόσωπά τους, τις κινήσεις τους, τον τρόπο που φαίνονται ή ακόμα και τη μυρωδιά τους. Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ των δύο προκύπτει από τη νοοτροπία του ατομικιστικού δυτικού πολιτισμού και της κολεκτιβιστικής ιαπωνικής κουλτούρας. Οι δυτικές κοινωνικές φοβίες βασίζονται σε μεμονωμένες αντιδράσεις ενώ η TKS βασίζεται στις αντιλαμβανόμενες αντιδράσεις της ομάδας. Αυτό σημαίνει, ότι ένα άτομο με διαταραχή κοινωνικού άγχους (Social Anxiety Disorder (SAD)) φοβάται μήπως συμπεριφερθεί με τρόπο που θα οδηγούσε στην αμηχανία του εαυτού του/της υπό το βλέμμα των άλλων, ενώ ένα άτομο με TKS ανησυχεί μήπως προκαλέσει προσβολή, το οποίο μερικές φορές εκτείνεται σε φόβο του να προκαλέσει ντροπή για την οικογένεια και τους φίλους τους.
Οι τέσσερις υπο-κατηγορίες της TKS
Υπάρχουν τέσσερις επιμέρους τύποι κοινωνικών φοβιών που περιλαμβάνονται κάτω από τον όρο ομπρέλα, TKS. Αυτοί είναι:
- Sekimen-kyofu – η φοβία για κοκκίνισμα του προσώπου
- Shubo-kyofu – η φοβία για παραμόρφωση του σώματος που θα ήταν προσβλητική για τους άλλους
- Jikoshisen-kyofu – η φοβία της οπτικής επαφής
- Jikoshu-kyofu – η φοβία της σωματικής οσμής που θα ήταν προσβλητική για τους άλλους
Από αυτούς τους τέσσερις υπο-τύπους, εκείνη που φαίνεται να έχει πιο στενή σχέση με τη δυτική κοινωνική αγχώδη διαταραχή, όπως ορίζεται στο DSM, είναι η sekimen-kyofu. Η Shubo-kyofu θα μπορούσε να είναι αντίστοιχη με την σωματική δυσμορφική διαταραχή (Body Dysmorphic Disorder), ενώ η Jiksoshu-kyofu φαίνεται να μοιάζει με την παρόμοια περιγραφή του συνδρόμου οσφρητικής αναφοράς (Olfactory Reference Syndrome). Η Jikoshisen-kyofu από την άλλη πλευρά, μπορεί να έχει ως βάση την κοινωνική προκατάλειψη της Ανατολικής Ασίας λόγω πολιτιστικών προσδοκιών. Τα παιδιά στην Ιαπωνία διδάσκονται ότι η άμεση επαφή των ματιών είναι αγενής, ενώ ο δυτικός πολιτισμός δίνει σημασία στην άμεση επαφή με τα μάτια.
Η TKS υπο-κατηγοριοποιείται επίσης ανάλογα με τη σοβαρότητα σε μια κλίμακα από παροδική έως φοβική με σχιζοφρένεια. Η παροδική TKS είναι βραχύβια και μετρίως σοβαρή, που εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία. Η φοβική TKS είναι ο πιο κοινός τύπος της taijin kyofusho και παρόμοια με την κοινωνική φοβία ή την κοινωνική αγχώδη διαταραχή. Είναι χρόνια, εμφανίζεται συνήθως στην ηλικία των τριάντα και μπορεί να είναι μέτρια ή σοβαρή. Η παραισθητική TKS είναι ο τύπος της taijin kyofusho κατά τον οποίο ο ασθενής παθαίνει εμμονή με ένα συγκεκριμένο ελάττωμα. το αντικείμενο της εμμονής μπορεί να αλλάζει, αλλά υπάρχει μια ισχυρή εστίαση σε μία ή δύο συγκεκριμένες περιοχές. Η φοβική TKS με σχιζοφρένεια είναι η πιο σοβαρή μορφή της taijin kyofusho και θεωρείται ως μια ξεχωριστή διαταραχή. Στην περίπτωση αυτή, η TKS είναι αποτέλεσμα σχιζοφρενικών αντιδράσεων του ασθενή, παρά μια φοβία.
Μια πολιτισμικά-προσδιοριζόμενη θεραπεία για ένα πολιτισμικά προσδιοριζόμενο σύνδρομο;
Συνήθως η TKS ενεργοποιείται από το ιστορικό της παιδικής ηλικίας που αφορά τη ντροπαλότητα ή τη κοινωνική συστολή, αν και θα μπορούσε να συμβεί ανά πάσα στιγμή. Είναι επίσης γνωστό ότι πηγάζει από μια ταπεινωτική τραυματική εμπειρία ή από μια δια βίου εκδήλωση του συνδρόμου. Η TKS επηρεάζει περίπου 10-20% του ιαπωνικού πληθυσμού και κλινικές έρευνες έχουν δείξει ότι είναι πιο συχνή μεταξύ των ανδρών, ακόμα κι αν οι γυναίκες είχαν υψηλότερη βαθμολογία στην κλίμακα κοινωνικής φοβίας και εμφάνισαν υψηλότερες βαθμολογίες σχετικά με την ροπή προς τα συναισθήματα της ντροπής. Ο δια βίου επιπολασμός κυμαίνεται μεταξύ 3-13% με αλλαγές στη δριμύτητα που συμβαίνουν σε όλη τη διάρκεια ζωής ενός ατόμου. Περίπου το 17% των ατόμων με TKS βρίσκονται στην υπο-κατηγορία jikoshu-kyofu (φοβία της σωματικής οσμής).
Στο δυτικό κόσμο, δεδομένου ότι η TKS δεν αναγνωρίζεται ως μια ξεχωριστή διαταραχή, η θεραπεία θα είναι η ίδια όπως και η αγχώδης κοινωνική διαταραχή: φαρμακευτική αγωγή και Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία. Καθώς η TKS θεωρήθηκε ένα πολιτισμικά προσδιοριζόμενο σύνδρομο, υπάρχει μια θεραπεία που σχεδιάστηκε ειδικά για την TKS και τα Ιαπωνικά αγχώδη σύνδρομα, που αναπτύχθηκε επίσης στην Ιαπωνία. Το όνομά της είναι “Morita Therapy.”
Η “Morita Therapy” αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1910 από τον Dr. Shoma Morita, και είναι μια εξελικτική θεραπεία που υποτιθέμενα βοηθά τον πελάτη να δέχεται και να ανακατευθύνει τις σκέψεις τους. Η κύρια πτυχή για τη θεραπεία της TKS είναι να κάνει τους ασθενείς να εστιάσουν την προσοχή τους στα μέρη του σώματος τους και τις αισθήσεις τους. Το πρώτο στάδιο της θεραπείας είναι πλήρης απομόνωση των ασθενών, η οποία περιλαμβάνει αναγκαστική κατάκλιση. Η δεύτερη και τρίτη φάση εστιάζουν σε εργασίες όπως καταγραφή ημερολογίου και χειρωνακτική εργασία. Το τελικό στάδιο της θεραπείας περιλαμβάνει διαλέξεις σχετικά με τη σημασία της αυτο-αποδοχής και θετικών επιδιώξεων. Στη δεκαετία του 1930, η θεραπεία τροποποιήθηκε συμπεριλαμβάνοντας εξωνοσοκομειακές και ομαδικές θεραπείες και είναι κοινώς γνωστή ως neo-Morita Therapy. Φάρμακα μπορούν επίσης να συνταγογραφηθούν ως συμπλήρωμα στη θεραπεία.
TKS: Η φοβία της Ανατολικής Ασίας;
Όταν διαγνώσθηκε για πρώτη φορά, η TKS αναγνωρίστηκε ως μια διαταραχή που παρουσιάζεται μόνο στην Ιαπωνία. Ωστόσο, πιο πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι ίσως να μην είναι τελικά μια προσδιοριζόμενη φοβία μόνο της χώρας της Ιαπωνίας. Αυτή η ιδέα πηγάζει από την αντίληψη ότι η TKS είναι πιο πιθανό να προκύψει σε κοινωνίες που εστιάζουν στη γνώμη της ομάδας, σε αντίθεση με το άτομο. Μία μελέτη σχετικά με την TKS εξέτασε μία χώρα της Ανατολικής Ασίας, την Ινδονησία και μια δυτική χώρα, την Ελβετία, και μέτρησε τα επίπεδα της αυτο-ερμηνείας (self-construal).
H κλίμακα Αυτο-Ερμηνείας Singelis [Singelis Self-Construal Scale] αξιολογεί την αλληλοεξαρτώμενη και την ανεξάρτητη αυτο-ερμηνεία. Ένα παράδειγμα ανεξάρτητης αυτο-ερμηνείας είναι «Απολαμβάνω να είμαι μοναδικός/ή και διαφορετικός/ή από τους άλλους από πολλές απόψεις» και ένα παράδειγμα αλληλεξαρτώμενης αυτο-ερμηνείας είναι «Θα θυσιάσω το συμφέρον μου προς όφελος της ομάδας στην οποία ανήκω». Αυτό που ανακάλυψαν οι ερευνητές ήταν ότι το ινδονησιακό δείγμα σκόραρε σημαντικά υψηλότερα στην κλίμακα της αλληλεξαρτώμενης αυτο-ερμηνείας σε σύγκριση με το δείγμα της Ελβετίας, και ανέφεραν περισσότερο κοινωνικό άγχος και συμπτώματα TKS από τους Ελβετούς. Η μελέτη αυτή έδειξε ότι η TKS μπορεί να μην αποτελεί μονάχα μια πολιτισμικά προσδιοριζόμενη διαταραχή της Ιαπωνίας, αλλά είναι επίσης παρούσα και σε άλλους πολιτισμούς ή άτομα που δρουν κολεκτιβιστικά.
Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, τα αποτελέσματά ήταν σύμφωνα με ήδη διεξαγόμενες έρευνες και με την υπόθεση ότι η αλληλοεξαρτώμενη αυτο-ερμηνεία συσχετίζεται θετικά με την TKS και το άγχος. Και σε αυτή τη μελέτη συγκεκριμένα, που μια μεγαλύτερη αλληλοεξαρτώμενη αυτο-ερμηνεία που συνδέεται με ένα πολιτιστικό υπόβαθρο της Ινδονησίας (κολεκτιβιστικό) συσχετίζεται με τα συμπτώματα της TKS. Οι έρευνες προτείνουν ότι αντί για ένα πολιτισμικά-προσδιοριζόμενο σύνδρομο, αυτό θα πρέπει να χαρακτηριστεί ως ένα «αλληλεξαρτώμενο-αυτο-ερμηνευτικό-προσδιοριζόμενο-σύνδρομο» (“interdependent-self-construal-bound-syndrome”). Κατά συνέπεια, επηρεάζει εκείνα τα άτομα που θεωρούν τους εαυτούς τους να είναι αλληλοεξαρτώμενοι με τους άλλους, και έχουν μια μεγαλύτερη πιθανότητα να βιώσουν κοινωνικές φοβίες που στηρίζονται στην αλληλεξάρτηση.
Για παράδειγμα: ο φόβος να ενοχλήσεις τους άλλους με τη συμπεριφορά σου. Δεδομένου από ό, τι γνωρίζουμε, και τις εντυπώσεις μας για την Ιαπωνία, είναι λογικό η TKS να είναι διαδεδομένη σε μια τέτοια κουλτούρα που αναδεικνύει το όφελος της ομάδας. Όμως, η TKS εμφανίζεται ειδικότερα στην Ιαπωνία, ή θα πρέπει το DSM να ορισθεί εκ νέου στη νεώτερη του έκδοση ώστε να συμπεριλάβει της αμηχανία του εαυτού, καθώς και τον φόβο της προσβολής των άλλων σε ένα καθολικό ορισμό της κοινωνικής φοβίας;
Πηγή: tofugu.com
Απόδοση/Μετάφραση: Ελένη Τομπέα
socialpolicy.gr
