Αθανασόπουλος Γιώργος,
Απόφοιτος Κοινωνικής Πολιτικής
Παντείου Πανεπιστημίου
Θα έλεγε κανείς πως σε μια εποχή, όπου κυρίαρχα χαρακτηριστικά της είναι ο εκσυγχρονισμός σε όλους τους καθημερινούς τομείς και η αναβάθμιση του πολιτιστικού και μορφωτικού επιπέδου των ανθρώπων, δεν υπάρχουν τόσο σημαντικά κοινωνικά προβλήματα. Και, όμως, οι σημερινές κοινωνίες δοκιμάζονται από ένα φαινόμενο που γνωρίζει πρωτόγνωρες διαστάσεις στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος και δεν είναι άλλο από τον κοινωνικό αποκλεισμό.
Εννοιολογικά είναι αρκετά δύσκολο να προσδιοριστεί τι ακριβώς είναι. Κατά προσέγγιση, όμως, είναι μια κατάσταση κατά την οποία το άτομο δεν γίνεται κοινωνικά αποδεκτό λόγω της ποιότητας είτε της φυσικής, είτε της οικονομικής είτε της κοινωνικής του ζωής. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο άνθρωπος στερείται ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων που μια κοινωνία θεωρεί βασικά, συμμετοχής στην παραγωγή και απόλαυση κοινωνικών και δημόσιων αγαθών και συμμετοχής στην διαμόρφωση της έννοιας αλλά και στην άσκηση της εξουσίας.
Σύμφωνα με το Πράσινο Βιβλίο για την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Πολιτική, ο κοινωνικός αποκλεισμός δεν σημαίνει μόνο ανεπαρκές εισόδημα, αλλά προχωράει πέρα ακόμα και από τη συμμετοχή στην εργασιακή ζωή. Εκδηλώνεται σε πεδία, όπως η στέγαση, η εκπαίδευση, η υγεία και η πρόσβαση σε υπηρεσίες. Επηρεάζει όχι μόνο άτομα αλλά και κοινωνικές ομάδες που γίνονται με εύκολο τρόπο αντικείμενα ρατσισμού, απομόνωσης, ή εξασθένησης των παραδοσιακών μορφών κοινωνικών σχέσεων. Όσον αφορά στα αίτια που προκαλούν το εν λόγω κοινωνικό πρόβλημα, υπάρχουν πολλά. Αρχικά, όταν κάποιος δεν εργάζεται για αρκετό καιρό ή σε μόνιμη βάση τότε κινδυνεύει να βρεθεί εκτός των κοινωνικών ορίων μιας κοινωνίας, καθώς δεν δύναται να έχει πρόσβαση σε υλικά και κοινωνικά αγαθά.
Επίσης, μια σημαντική παράμετρος που έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα στους κόλπους των κοινωνιών είναι ο αντίκτυπος της βιομηχανικής αλλαγής σε μη ειδικευμένους εργαζόμενους. Ακόμα, η εξέλιξη των οικογενειακών δομών, η παρακμή των παραδοσιακών μορφών αλληλεγγύης και των αντιπροσωπευτικών θεσμών, καθώς επίσης και η μετανάστευση έχουν φέρει το άτομο αντιμέτωπο με νέες κοινωνικές προκλήσεις με τις οποίες δεν είναι ακόμα προετοιμασμένο να ενσωματωθεί στα κοινωνικά σύνολα.
Ο κοινωνικός αποκλεισμός ως πρόβλημα που αναδεικνύεται με αυξανόμενη ένταση στην εποχή μας, όπως και πολιτικές και οι τρόποι αντιμετώπισης του, αποτελούν επίδικο αντικείμενο κοινωνικής διαπραγμάτευσης και απασχολούν πολιτικούς, επιστήμονες και τεχνοκράτες. Πόσο μάλλον που στα πλαίσια των περιοριστικών δημοσιονομικών πολιτικών που εφαρμόζονται στις αναπτυγμένες χώρες, τίθεται υπό αναδιάρθρωση η κοινωνική πολιτική και ο τρόπος με τον οποίο επιδιώκεται να αντιμετωπιστεί ο κοινωνικός αποκλεισμός. Η συνεργασία της κουλτούρας ανάμεσα στους κρατικούς φορείς και τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών θα μπορούσε να αποτελέσει ένα κομμάτι των πολιτικών κοινωνικής ενσωμάτωσης των ανθρώπων. Επιπρόσθετα, η έλλειψη της ισχυρής παρουσίας πελατειακών δικτύων και του συγκεντρωτικού και γραφειοκρατικού τρόπου διοίκησης του κράτους και των οργανισμών του θα μπορούσε να συμβάλλει στον ίδιο βαθμό στην κοινωνική ενσωμάτωση.
Τέλος, αυτό που μπορούμε να συμπεράνουμε είναι πως ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι ένα «αγκάθι» των σύγχρονων κοινωνιών και κρατών. Η οποιαδήποτε αναδιανομή του πλούτου ή αλλαγή στην οικονομική πολιτική των χωρών και να εφαρμοστεί, εάν δεν δοθεί έμφαση σε κάποια από τις προαναφερθείσες λύσεις, τότε τα αποτελέσματα της δεν θα οδηγήσουν ενδεχομένως στην έστω και μερική απομάκρυνση του φαινομένου από τους διάφορους κοινωνικούς ιστούς.
βιβλιογραφία;