Η σχέση μεταξύ εντέρου-νου υφίσταται μια “αναγέννηση” επί του παρόντος. Κατά την τελευταία δεκαετία, η βιοϊατρική επιστήμη κατεδείκνυε ολοένα και πιο αδιάσειστες συνδέσεις μεταξύ της ψυχικής υγείας και του γαστρεντερικού συστήματος. Παθήσεις όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου συνδέονται με ψυχικές ασθένειες, και θεωρείται ότι το στρες, το άγχος και η κατάθλιψη μπορούν όλα να προκαλέσουν συμπτώματα στο γαστρεντερικό σύστημα. Έρευνες στο εντερικό μικροβίωμα αποκάλυψαν την παρουσία περισσότερων από 30 νευροδιαβιβαστών στον πεπτικό σωλήνα και το 95% της σεροτονίνης του οργανισμού – μια σημαντική χημική ουσία που ρυθμίζει τη διάθεση – να βρίσκεται στα έντερα.
Έχει επίσης αποδειχθεί ότι το παχύ έντερο περιέχει το δικό του οικοσύστημα περίπου 100 τρισεκατομμυρίων μικροβίων, υπεύθυνο για την παραγωγή και τη ρύθμιση αυτών των νευροδιαβιβαστών, και εξαιρετικά ευαίσθητο στις αλλαγές της διατροφής, του περιβάλλοντος και της γνωστικής λειτουργίας. Αυτές οι ανακαλύψεις προσφέρουν πρωτοποριακά νέα ευρήματα, πώς τα συναισθήματα, οι σκέψεις μας, ακόμη και οι ταυτότητές μας θα μπορούσαν να διαμορφωθούν από τις μεταβολές του εντέρου.
Η ιδέα της σχέσης εντέρου-νου δεν είναι καθόλου νέα. Πριν από τον 19ο αιώνα, δεν ήταν ασυνήθιστο για τα άτομα που έπασχαν από συναισθηματική δυσχέρεια σε συνδυασμό με γαστρεντερικά συμπτώματα να διαγιγνώσκονται με “hypochondriack melancholy“, μια διαταραχή που γεφυρώνει το σύγχρονο ρήγμα μεταξύ ψυχικής και σωματικής ασθένειας. Ο όρος «υποχονδρία» κυριολεκτικά σημαίνει, «κάτω από τα πλευρά», αντικατοπτρίζοντας την αρχαία ελληνική πεποίθηση ότι η ψυχική διαταραχή θα μπορούσε να προέρχεται από την περίσσεια μαύρη χολή στα όργανα της πέψης.
O William Salmon, γιατρός του 17ου αιώνα, o οποίος κατηγοριοποίησε την κατάσταση υπό το όνομα “Ασθένειες της κάτω κοιλίας” το 1671 στην διατριβή του “Synopsis medicinae”, φαίνεται να αισθάνθηκε την ανάγκη να μη πραγματοποιήσει διάκριση μεταξύ των ψυχολογικών και σωματικών συμπτωμάτων:
Melancholia Hypocondriaca, is caused either from Meats of melancholick Juyce, Sadness, Crudities, or much Study, Idleness, Watching, or Stoppage of the Terms or Hemorrhoids: there is Rawness, Windiness, sharp Belchings, Burning and Pain of the Stomach and Sides, which are plucked upward, and sometimes inflamed, the Belly is bound, little Sleep, troublesome Dreams, with universal melancholy Disposition.
Η ύπαρξη της hypochondriac melancholy, ως διαγνωστική κατηγορία φαίνεται να αντανακλά μια ευρύτερη και βαθύτερη συνειδητοποίηση της αλληλεξάρτησης των συναισθημάτων και της πέψης στην πρώιμη νεωτερικότητα. Ο Thomas Tryon, ένας άλλος ιατρός – συγγραφέας του 17ου αιώνα, υποστήριξε σε μια δημοσίευση του το 1689 ότι:
There is in the Pipe of the Artery of the Stomach, a vital Faculty of the Soul, for the inbeaming of Rayes of Light into the Heart, so long as it is in a good state, but when through Passions and Disorders it behaveth it self rashly, or amiss, then presently Heart-burning, Fainting, Giddiness of the Head, Appoplexes, Epilexsies, Drousie-Evils, Watchings, Madnesses, Head-akes, Convultions, &c. … are sturred up … and since that Alienation of mind chiefly proceeds from irreguler desire, it may rationally be concluded, that the Prime local Spring, or Seed of Madness is in or near the stomach.
O Thomas Tryon αντλούσε ιδέες από τον Ολλανδό Γιατρό Jan Baptist Van Helmont (1580-1644), ο οποίος είχε προκαλέσει αμφισβητήσεις τόσο στους ιατρικούς όσο και στους θεολογικούς κύκλους με το επιχείρημα ότι η ανθρώπινη ψυχή δεν βρίσκεται στον εγκέφαλο ή την καρδιά, αλλά στο πυλωρό, εκεί όπου το στομάχι ανοίγει στο λεπτό έντερο. Η ιατρική του Helmont χαρακτηριζόταν για την ξεκάθαρη προσπάθεια της να επαναδιαπραγματευθεί τη σχέση μεταξύ του εντέρου και του μυαλού στην ιατρική και τη φιλοσοφία, αλλά τελικά ξεπεράστηκε από τις ιδέες του Descartes και του Thomas Willis, οι οποίοι τοποθέτησαν ξεκάθαρα την ανθρώπινη ψυχή και την έδρα της νόησης στον εγκέφαλο.
Η απομάκρυση της ιατρικής από την παραδοχή της σύνδεσης μεταξύ εντέρου-νου αποτέλεσε μέρος του ευρύτερου «εκσπλαχνισμού» του νου, που είχε βαθιές και μακροχρόνιες συνέπειες για τον δυτικό πολιτισμό. Ίσως η πιο τρανή απόδειξη αυτού να βρίσκεται στις αλλαγές των εκδόσεων της Βίβλου. Η σύγκριση των διαδοχικών αγγλικών μεταφράσεων αποκαλύπτει μια εκπληκτικά συνεπή κίνηση απομάκρυνσης από τη “χρήση γαστρεντερικής γλώσσας” για την περιγραφή έντονων ή εξουθενωτικών συναισθηματικών καταστάσεων:
Jeremiah 4:19
My bowels, my bowels! I am pained at my very heart. (King James Version, 1611)
Oh, my anguish, my anguish! I writhe in pain. (New International Version, 2011)Lamentations 1:20
Behold, O Lord; for I am in distress: my bowels are troubled; mine heart is turned within me. (1611)
See, Lord, how distressed I am! I am in torment within, and in my heart I am disturbed. (2011)Song of Solomon 5:4
My beloved put in his hand by the hole of the door, and my bowels were moved for him. (1611)
My beloved thrust his hand through the latch-opening; my heart began to pound for him. (2011)
Ο «εκσπλαχνισμός»της Αγίας Γραφής μπορεί να θεωρηθεί πως αντανακλά τη βαθιά δυσφορία που συνεχίζουμε να αισθανόμαστε για τα «χαμηλότερα μέρη μας», και την απροθυμία μας να τους δώσουμε τη θέση που οφείλουμε στον διάλογο σχετικά με τη ψυχική υγεία και το συναίσθημα.
Στην ψυχολογία και την ιατρική, επίσης, η “φίμωση των εντέρων” μπορεί επίσης να οφείλεται σε μια συλλογική ανησυχία σχετικά με την εγγενή ακαταστασία των ενδότερων μας. Καθώς και με τη διεύρυνση του φάσματος των διαθέσιμων επιλογών θεραπείας για όσους πάσχουν από ψυχικές διαταραχές, ίσως η εκ νέου ανακάλυψη της σύνδεσης μεταξύ εντέρου-νου να είναι επίσης ένα σημαντικό βήμα για να ξεπεραστεί το στίγμα που περιβάλλει την ψυχική ασθένεια.
*Συγγραφέας:
Michael Walkden – υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου του York. Η έρευνα του, ‘Η σύνδεση του εντέρου-νου στην πρώιμη σύγχρονη ιατρική και πολιτισμό, c. 1580 – c. 1740’, διερευνά τρόπους με τον οποίο συναισθήματα και ταυτότητες αλληλεπίδρασαν συμβολικά και φυσιολογικά με το πεπτικό σύστημα στην πρώιμη νεωτερικότητα.
Πηγή: wellcomelibrary.org
Επιμέλεια-Απόδοση:Ελένη Τομπέα
socialpolicy.gr
