Διασφαλίζοντας τα δικαιώματα των μεσόφυλων (intersex) παιδιών

«Είναι αγόρι ή κορίτσι;» Αυτό αποτελεί συχνά το πρώτο ερώτημα που κάνουν στους γονείς για το μωρό τους.

Πρόκειται για ερώτημα που βασίζεται στην υπόθεση ότι ο κόσμος διαχωρίζεται σε δύο ομάδες ανθρώπων, αρσενικά και θηλυκά, και ότι τα βιολογικά και γενετικά χαρακτηριστικά όλων των ανθρώπων “ταιριάζουν” με μία από τις δύο κατηγορίες.

Αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντα – στην πραγματικότητα, πιο συχνά από ό,τι πιστεύουμε. Εκτιμάται ότι το 1,7% των παιδιών στον κόσμο, γεννιούνται κάθε χρόνο με διαφοροποιήσεις στα χαρακτηριστικά του φύλου.

Αυτές οι διαφοροποιήσεις είναι ποικίλες, για παράδειγμα κάποια παιδιά έχουν γεννητικά όργανα που διαφοροποιούνται από τις κλασσικές νόρμες για τα αγόρια ή τα κορίτσια, άλλα έχουν θηλυκά σώματα αλλά ΧΥ χρωμοσώματα (αρσενικό), ή αρσενικά σώματα και ΧΧ χρωμοσώματα (θηλυκό).

Πολλά από αυτά τα παιδιά υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση, σε μια προσπάθεια να «ομαλοποιηθούν», παρά το γεγονός ότι οι παρεμβάσεις αυτές δεν αποτελούν συχνά έκτακτη ανάγκη, είναι επεμβατικές και μη αναστρέψιμες. Τα παιδιά αυτά είναι πολύ μικρά για να συναινέσουν κατά τη στιγμή της παρέμβασης και στους γονείς τους συχνά δεν δίνονται επαρκείς πληροφορίες και υποστήριξη ώστε να λάβουν τεκμηριωμένη απόφαση σχετικά με το τι είναι καλύτερο για τα παιδιά τους. Τέτοιες πρακτικές αποτελούν κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.

Είναι το φύλο ένα δυϊκό σύστημα ή αποτελεί ένα φάσμα;

Μεσοφυλικός (intersex), είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να καλύψει μια ευρεία ομάδα ανθρώπων που τα χαρακτηριστικά του φύλου τους βρίσκονται εκτός του τυπικού δυϊσμού αρσενικό ή θηλυκό. Ορισμένοι άνθρωποι με τέτοιες διαφοροποιήσεις περιγράφουν τους εαυτούς τους ως intersex, ενώ κάποιοι άλλοι όχι.

Οι διαφοροποιήσεις περιλαμβάνουν διαφορές στα χαρακτηριστικά του πρωτογενούς φύλου, όπως εσωτερικά και εξωτερικά γεννητικά όργανα, αναπαραγωγικό σύστημα, επίπεδα ορμονών και χρωμοσώματα φύλου. Διαφοροποιήσεις ενδέχεται επίσης να παρουσιαστούν σε δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου, που γίνονται εμφανή κατά την εφηβεία.

Ο μεσοφυλισμός σχετίζεται με τα βιολογικά χαρακτηριστικά και δεν αφορά την ταυτότητα του φύλου. Επίσης δεν σχετίζεται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό – τα μεσοφυλικά άτομα έχουν πολλούς σεξουαλικούς προσανατολισμούς.

Έλλειψη υποστήριξης για τους γονείς

Στη Γερμανία και στη Δανία, όπου η Διεθνής Αμνηστία διεξήγαγε πρόσφατα έρευνα, πολλά άτομα που έχουν γεννηθεί με παραλλαγές στα χαρακτηριστικά του φύλου υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση κατά την νηπιακή και πρώιμη παιδική ηλικία, ώστε να «ομαλοποιηθεί» η εμφάνιση του φύλου τους, παρά το γεγονός πως είναι πάρα πολύ μικροί για να συναινέσουν στη συγκεκριμένη ιατρική επέμβαση.

Η ευθύνη για την απόφαση αν τα παιδιά αυτά θα υποβληθούν σε χειρουργικές επεμβάσεις επαφίεται έτσι στους γονείς, στους οποίους συχνά δεν παρέχονται επαρκείς πληροφορίες ώστε να λάβουν τεκμηριωμένη απόφαση. Συχνά αισθάνονται πίεση να κάνουν το παιδί τους να «ταιριάζει» στο αρσενικό ή θηλυκό πλαίσιο, με το φόβο ότι θα αντιμετωπίσει ψυχολογικά προβλήματα ή παρενόχληση στο μέλλον.

Χιλιάδες παιδιά καταλήγουν να επηρεάζονται βαθύτατα τα σώματά τους και οι ζωές τους  από τις επεμβατικές, μη αναστρέψιμες ιατρικές παρεμβάσεις, που παραβιάζουν τα δικαιώματά τους στη σωματική ακεραιότητα, στην ταυτότητα και την ιδιωτική ζωή και στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας.

Στους γονείς θα πρέπει να προσφέρονται πληροφορίες και υποστήριξη ώστε να κάνουν τη σωστή επιλογή για τα παιδιά τους και να λαμβάνουν τεκμηριωμένη απόφαση για το τι είναι καλύτερο για αυτά, χωρίς να βασίζονται στο πώς η κοινωνία αναμένει από αυτά να μοιάζουν.

Μη ιατρικώς αναγκαία

Οι περισσότεροι άνθρωποι από τους οποίους πήρε συνέντευξη η Διεθνής Αμνηστία, δήλωσαν ότι οι επεμβάσεις που είχαν υποστεί όταν ήταν παιδιά ήταν μη-έκτακτης ανάγκης, αλλά πραγματοποιήθηκαν ώστε να «συμμορφωθούν» με το πρότυπο με το οποίο θα πρέπει ένα κορίτσι ή ένα αγόρι να μοιάζει.

«Οι γιατροί πίστευαν ότι έκαναν κάτι καλό και πως έτσι θα ταιριάζαμε καλύτερα στην κοινωνία – δεν συνειδητοποίησαν ότι είναι χειρότερα με ένα κατεστραμμένο σώμα.» Anjo, activist, Germany

Όμως οι συνέπειες τέτοιων επεμβάσεων δεν θα πρέπει να λαμβάνεται ελαφρά τη καρδία. Πολλοί άνθρωποι ανέφεραν στην Διεθνή Αμνηστία μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία τους, στη σεξουαλική τους ζωή, στην ψυχολογική τους ευεξία και στην ταυτότητα του φύλου τους.

Όταν πραγματοποιούνται χωρίς συγκατάθεση ή επαρκείς πληροφορίες, αυτές οι χειρουργικές επεμβάσεις παραβιάζουν το δικαίωμα στη φυσική σωματική ακεραιότητα των ανθρώπων και μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες στο δικαίωμά τους για την υγεία και στα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά τους δικαιώματα, ιδιαίτερα δεδομένου ότι μπορεί να παρεμποδίσουν σοβαρά τη γονιμότητα των ατόμων.

Ο αντίκτυπος της μη πρώιμης παρέμβασης

Η έρευνα έως σήμερα επικεντρώθηκε κυρίως σε άτομα που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση ή θεραπεία ως παιδιά ή έφηβοι, και όχι σε εκείνους που δεν έχουν υποστεί επέμβαση. Επομένως τα αποδεικτικά στοιχεία της μη παρέμβασης είναι κατά ένα μεγάλο βαθμό ατεκμηρίωτα, ενώ η έρευνα σχετικά με τα αποτελέσματα των επεμβάσεων δείχνει τη δυσαρέσκεια των ανθρώπων που έχουν υποβληθεί σε αυτές.

Ακτιβιστές ανέφεραν επίσης στην Διεθνή Αμνηστία τα οφέλη που είχαν δει σε παιδιά των οποίων οι γονείς καθυστέρησαν να λάβουν την απόφαση για το αν θα προχωρήσουν στην χειρουργική επέμβαση ή όχι.

Υπάρχει έλλειψη μακροχρόνιας έρευνας, η οποία θα απεδείκνυε τον αντίκτυπο της μη πρώιμης παρέμβασης. Η εκτίμηση της ποιότητας της ζωής και της υγείας των ατόμων που δεν έχουν υποβληθεί σε “θεραπεία”, θα πρέπει να αποτελεί ένα βασικό παράγοντα για την εκτίμηση της αξίας της χειρουργικής επέμβασης.

Στη δεκαετία του 1990, όλο και περισσότεροι άνθρωποι με διαφοροποιήσεις στα χαρακτηριστικά των φύλων που είχαν υποβληθεί σε ιατρικές παρεμβάσεις άρχισαν να μιλούν για τις εμπειρίες τους. Πολλοί τόνισαν την αντίθεσή τους στην «ομαλοποίηση» της ιατρικής θεραπείας και προώθησαν την χρήση του όρου «intersex». Έκτοτε, οργανώσεις, ομάδες ακτιβιστών, υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ομάδες υποστήριξης εργάστηκαν σκληρά για να φέρουν στο προσκήνιο αυτά τα θέματα. Η ευαισθητοποίηση αυτή και οι δράσεις συνηγορίας οδήγησαν στη συμπερίληψη των θεμάτων για τα δικαιώματα των μεσοφυλικών ανθρώπων σε διακήρυξη από 12 οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών, που καλεί τα κράτη-μέλη για την εξάλειψη της βίας και των διακρίσεων κατά των λεσβιών, γκέι, αμφισεξουαλικών, διεμφυλικών και μεσοφυλικών ατόμων και τονίζοντας την πρακτική της «άσκοπης χειρουργικής επέμβασης και θεραπείας στα intersex παιδιά χωρίς τη συγκατάθεσή τους.»

Αμφισβητώντας το status quo

Πλέον έχουμε μια πιο λεπτομερή κατανόηση του βιολογικού και κοινωνικού φύλου και γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι δεν ταιριάζουν πάντα εντός του δυαδικού αρσενικό και θηλυκό. Οι ιατρικές πρακτικές, που υποβάλουν τα παιδιά σε επώδυνες και συχνά βλαβερές χειρουργικές επεμβάσεις ώστε να «χωρέσουν» στα δύο φύλα, δεν μπορεί να επιτραπεί να συνεχιστούν αναντίρρητα.

Φυσικά όλες οι αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται με βάση την κάθε περίπτωση. θα υπάρχουν περιπτώσεις όπου θα υπάρχει μια πραγματική ιατρική ανάγκη για παρέμβαση ώστε να προστατευτεί η υγεία κάποιου. Όμως τα intersex άτομα – όπως και όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι — θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να προβαίνουν σε ενημερωμένες αποφάσεις σχετικά με τα σώματα τους.

Πηγή: amnesty.org

Απόδοση/Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη

socialpolicy.gr