Κέντρα Κοινότητας: γενικές πληροφορίες για το πρόγραμμα

Του Αντώνη Πύργου

Το παρών άρθρο αποτελεί απόσπασμα του Οδηγού Εφαρμογής και Λειτουργίας Κέντρων Κοινότητας που συντάχθηκε και εκπονήθηκε από τη ΜΟΔ Α.Ε. (Ομάδα Υποστήριξης Ευπαθών Ομάδων Πληθυσμού) σε συνεργασία με ομάδα εργασίας αποτελούμενη από στελέχη της Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού και Παρακολούθησης Δράσεων ΕΚΤ (ΕΥΣΕΚΤ).

Στόχευση πολιτικής

Το Κέντρο Κοινότητας είναι μια νέα δομή που θεσμοθετήθηκε με τον ν. 4368 (ΦΕΚ 21 Α΄/21.02.2016) και την Κοινή Υπουργική Απόφαση με Α.Π. Δ23/ΟΙΚ. 14435/1135/29.03.2016 που ορίζει τις ελάχιστες προδιαγραφές λειτουργίας τους (ΦΕΚ 854 Β’/30.03.2016). Τα Κέντρα Κοινότητας, αποτελούν τον βασικό «πυρήνα» διευρυμένων υπηρεσιών τύπου “One Stop Shοp”, με εξατομικευμένη ολιστική προσέγγιση, το οποίο, υποστηρίζοντας ή συνεργώντας με τη Δ/νση Κοινωνικών Υπηρεσιών του κάθε ΟΤΑ, αποτελούν μία δράση «ομπρέλα» παρέχοντας υπηρεσίες οι οποίες ανταποκρίνονται και θα ενισχύσουν τις πολιτικές που ήδη υλοποιούνται ή προγραμματίζονται, όπως η καθολική εφαρμογή του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης (που προβλέπεται να ξεκινήσει σταδιακά μέσα στο 2016, και να εφαρμοστεί σε εθνικό επίπεδο από τον Ιανουάριο του 2017), το πρόγραμμα του ΤΕΒΑ, οι ρυθμίσεις του Ν. 4320/2015 για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, η εφαρμογή ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ και την ΓΓ Δια Βίου Μάθησης, κλπ.

Με τη λειτουργία τους επιδιώκεται η ανάπτυξη ενός τοπικού σημείου αναφοράς για την υποδοχή, εξυπηρέτηση και διασύνδεση των πολιτών με όλα τα κοινωνικά προγράμματα και υπηρεσίες που υλοποιούνται στην περιοχή παρέμβασης. Τα Κέντρα ενσωματώνουν τα Γραφεία Διαμεσολάβησης του Δικτύου Δομών για την Αντιμετώπιση της Φτώχειας (το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε από το ΕΚΤ την ΠΠ 2007-2013), καθώς και τις λειτουργίες εξειδικευμένων κέντρων που αποτελούν διακριτά Παραρτήματα για ειδικές κατηγορίες του πληθυσμού (π.χ. Κέντρα Ρομά, Κέντρα Ένταξης Μεταναστών). Στην περίπτωση των διευρυμένων Κέντρων Κοινότητας που λειτουργεί Παράρτημα Κέντρου Ένταξης Μεταναστών, ωφελούμενοι είναι οι νόμιμα διαμένοντες πολίτες τρίτων χωρών, οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας και οι αιτούντες άσυλο (βλ. ενότητα «Ωφελούμενοι»).

Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των Κέντρων Κοινότητας εντάσσεται στο συνολικότερο στρατηγικό σχέδιο της Ελληνικής Πολιτείας και του Υπουργείου Εργασίας για τη δημιουργία ενός ενιαίου Εθνικού Μηχανισμού (ΕΜ), ο οποίος θα συντονίζει τις πολιτικές κοινωνικής ένταξης, θα παρακολουθεί και θα αξιολογεί την εφαρμογή τους και θα προσδιορίζει τις προτεραιότητες, µε βάση τις εκάστοτε ανάγκες, ώστε να ενισχύει την αποδοτικότητα και αποτελεσµατικότητα του συστήματος κοινωνικής προστασίας. Η παρακολούθηση, θα γίνεται σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, µε τη δημιουργία Ενιαίου Πληροφοριακού Συστήματος, που θα αποτελέσει αναπόσπαστο µέρος του ΕΜ, και με την καθιέρωση συστήµατος δεικτών. Οι δείκτες αυτοί, θα επιτρέπουν την παρακολούθηση της προόδου κάθε προτεραιότητας της Εθνικής Στρατηγικής για ην Κοινωνική Ένταξη (ΕΣΚΕ) και της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των επιµέρους παρεµβάσεων, συµβάλλοντας έτσι στην αξιολόγησή τους.

Η δημιουργία των Κέντρων Κοινότητας έχει ως στόχο να συμβάλει στην αντιμετώπιση της απουσίας ολοκληρωμένης προσέγγισης σχεδιασμού και εφαρμογής της κοινωνικής πολιτικής σε τοπικό επίπεδο, στην αντιμετώπιση της αποσπασματικότητας των δράσεων μεμονωμένων φορέων χωρίς κεντρικό σχεδιασμό και της άνισης χωρικής κατανομής των κοινωνικών υποδομών και υπηρεσιών στους Δήμους.

H στόχευση της λειτουργίας των Κέντρων Κοινότητας είναι τα εν λόγω Κέντρα να αποτελέσουν ένα “front desk” υποδοχής, καταγραφής, κατεύθυνσης και παραπομπής των ωφελουμένων ατόμων.

Βασικές αρχές λειτουργίας του Κέντρου Κοινότητας

Τα Κέντρα Κοινότητας είναι δομές οι οποίες παρέχουν ολιστική υποστήριξη στους κατοίκους του οικείων Δήμων, μέσα από την παροχή ενός συνολικού πλέγματος υπηρεσιών με στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού και κάθε μορφής διακρίσεων καθώς και την προώθηση στην απασχόληση.

Επιπρόσθετα, τα Κ.Κ. δύναται να λειτουργούν και ως χώροι όπου συγκεντρώνεται η κοινότητα για ομαδικές δραστηριότητες και για θέματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Το κάθε Κέντρο Κοινότητας προσφέρει πληροφόρηση, υπηρεσίες συμβουλευτικής, υπηρεσίες προώθησης στην απασχόληση, συμβάλει στην ανάπτυξη πολιτισμικών δραστηριοτήτων, στην προώθηση της προσωπικής και κοινωνικής ευημερίας και στην ανάπτυξη δράσεων κοινωνικής αρωγής και συμπαράστασης. Μέσω του Κέντρου δύναται να οργανωθεί η κοινότητα για τοπική αναπτυξιακή και κοινωνική δράση στους τομείς της υγείας, εκπαίδευσης απασχόλησης, ψυχαγωγίας.

Ο στόχος της συγκεκριμένης δομής είναι διττός:

• παρέχει ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών και άλλων υπηρεσιών ώστε να αποφευχθεί η διασπορά πόρων και να επιτευχθεί η ολιστική παρέμβαση σε πολλές ομάδες πληθυσμού,
• υποστηρίζει την Διεύθυνση Κοινωνικής Προστασίας / Κοινωνική Υπηρεσία του οικείο Δήμου

Το Κέντρο μέσω παραπομπών διασυνδέει τα ωφελούμενα άτομα με επιμέρους φορείς και Υπηρεσίες (Υπηρεσίες ΟΤΑ, Δημόσιες Υπηρεσίες, εθελοντικές οργανώσεις, οργανισμούς κοινωνικού χαρακτήρα κλπ) για την εξυπηρέτηση των αναγκών τους, συμβάλλοντας έτσι στην αξιοποίηση των εν λόγω φορέων και Υπηρεσιών.

Λειτουργία του Κέντρου Κοινότητας και παροχή υπηρεσιών

Συνολικά, και με βάση τις διαπιστωμένες ανάγκες και τα «ευρήματα» των παραπάνω πεδίων (σε σχέση με την περιοχή παρέμβασης, τα ωφελούμενα άτομα, τις Υπηρεσίες του Δήμου, κλπ), ο δυνητικός δικαιούχος στην πρότασή του περιγράφει και τεκμηριώνει τον τρόπο λειτουργίας του Κέντρου Κοινότητας, με έμφαση:

• στις παρεχόμενες υπηρεσίες και στη δυνατότητα κάλυψης των διαπιστωμένων αναγκών των ωφελουμένων ατόμων και εν γένει στην ανταπόκριση στις ιδιαίτερες ανάγκες και χαρακτηριστικά της περιοχής παρέμβασης
• στην τεκμηρίωση της στελέχωσης (σε ειδικότητες και αριθμό) του Κέντρο Κοινότητας, λαμβάνοντας υπόψη το υφιστάμενο προσωπικό των κοινωνικών υπηρεσιών, τις προτεραιότητες του κάθε Δήμου καθώς και την αίτηση για χρηματοδότηση Παραρτημάτων (για Ρομά ή/και Μετανάστες/Δικαιούχους Διεθνούς Προστασίας (ΚΕΜ))
• στα αναμενόμενα αποτελέσματα από τη λειτουργία του Κέντρου Κοινότητας, τόσο ως προς την βελτίωση της θέσης και υποστήριξη των ωφελουμένων ατόμων όσο και ως προς την υποστήριξη της Δ/νσης Κοινωνικής Προστασίας /Κοινωνικής Υπηρεσίας του Δήμου και τη συμπληρωματικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Οι παρεχόμενες υπηρεσίες, αφορούν στα εξής:

Υπηρεσίες στήριξης και κοινωνικής ένταξης

• Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για την ένταξη της οικογένειας (ιδιαίτερα των παιδιών), τη στήριξη και προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού και τη διασύνδεση και παραπομπή σε δημόσιες υπηρεσίες όπως παιδείας, αθλητισμού, πολιτισμού, δημιουργικής απασχόλησης κ.λ.π.)
• Στήριξη, ενδυνάμωση και ενεργοποίηση των γυναικών
• Παροχή βοήθειας για τη διευκόλυνση και συνηγορία στην πρόσβαση των ωφελουμένων για την ρύθμιση προνοιακών αιτημάτων, δικαστικών, αστικοδημοτικών και νομικών εκκρεμοτήτων των ωφελουμένων. Επισημαίνεται ότι η θεσμική αρμοδιότητα και ο ελεγκτικός ρόλος των προνοιακών, δικαστικών κ.λπ υπηρεσιών εκτελούνται από τους αρμόδιους θεσμούς της διοίκησης. Τα στελέχη των Κέντρων Κοινότητας συνδράμουν, διευκολύνουν και συμπαραστέκονται, δεν εκτελούν
• Εξατομικευμένη ενημέρωση για θέματα δημόσιας Υγείας (δράσεις αγωγής υγείας) και πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και προάσπιση και προαγωγή της υγείας με την ανάπτυξη περαιτέρω δράσεων που κρίνονται κάθε φορά απαραίτητες
• Παροχή πρωτοβάθμιας ιατρικής περίθαλψης μέσω Ιατρού (μέσω συμβάσεως έργου ή κατ’ αποκοπή παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών), εφόσον στο Δήμο, στον οποίο στεγάζεται το Κέντρο, δεν λειτουργεί Κέντρο Υγείας ή Περιφερειακό Ιατρείο
• Παρακολούθηση της πορείας των ωφελουμένων, καθώς και του πληθυσμού του οικισμού με ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία

Υπηρεσίες που αποσκοπούν στην προώθηση της απασχόλησης

• Συμβολή και υποστήριξη για την δημιουργία και ανάπτυξη Νέων Ελεύθερων Επαγγελματιών (Ν.Ε.Ε.), συνεταιρισμών και επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας
• Συμβολή και υποστήριξη σε ήδη απασχολούμενους για τη διεύρυνση των επαγγελματικών τους προσόντων
• Υποστήριξη για την ανεύρεση εργασίας
• Προώθηση σε δράσεις συμβουλευτικής και κατάρτισης.

Υπηρεσίες ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και στήριξης

• Ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου και άρση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων
• Ενημέρωση /ευαισθητοποίηση του πληθυσμού των ωφελουμένων για θέματα δημόσιας Υγείας (δράσεις αγωγής υγείας)

Κινητές Μονάδες των Κέντρων Κοινότητας

Τί είναι οι Κινητές Μονάδες και ποίες περιοχές εξυπηρετούν

Με τον όρο «Κινητές Μονάδες» αναφερόμαστε στις περιπτώσεις εκείνες όπου η υπηρεσία «πηγαίνει» στον/στην ωφελούμενο/η και όχι ο/η ωφελούμενος/η στη Δομή/ Κέντρο Κοινότητας. Με άλλα λόγια, πρόκειται για «μετακινούμενα» Κέντρα Κοινότητας. Στην ουσία πρόκειται για ένα όχημα ή van, το οποίο έχει ως στόχο να εξυπηρετεί άτομα απομακρυσμένων περιοχών ή και διαμερίσματα Δήμων όπου δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για δημιουργία Κέντρου Κοινότητας ή/και Παραρτήματος (για Ρομά ή/και ΚΕΜ). Επίσης, οι Κινητές Μονάδες ενός Δήμου μπορούν να εξυπηρετούν και γειτονικούς δήμους, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο, μετά από σύναψη μεταξύ τους προγραμματικής σύμβασης.

Για περισσότερες λεπτομέρειες βλέπε: Οδηγός Εφαρμογής και Λειτουργίας Κέντρων Κοινότητας, Αθήνα, 2016