Του Αντώνη Πύργου
Το παρόν άρθρο αποτελεί μια προσπάθεια αναφοράς στις καλές πρακτικές ευρωπαϊκών χωρών και αφορούν την ένταξη των μεταναστριών στον τομέα της Απασχόλησης από το βιβλίο των Κονδύλη Δ., Θανοπούλου Μ., Μουρίκη Α., Στρατουδάκη Χ., Τζωρτζοπούλου Μ., 2010, «Εκπόνηση έρευνας για καλές πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και αφορούν μετανάστριες στον τομέα της απασχόλησης», Αθήνα: Ε.Κ.Κ.Ε.
Μέσα από την ανάδειξη καλών πρακτικών σκοπός του άρθρου είναι να εμπνεύσει για το σχεδιασμό κοινωνικών προγραμμάτων και να ενθαρρύνει την ανάληψη δράσεων για την προώθηση της κοινωνικής αλλαγής, την ανταλλαγή απόψεων, γνώσεων και καλών πρακτικών.
Παρακάτω παρατίθενται επιλεγμένα αποσπάσματα από το βιβλίο των Κονδύλη Δ., Θανοπούλου Μ., Μουρίκη Α., Στρατουδάκη Χ., Τζωρτζοπούλου Μ., «Εκπόνηση έρευνας για καλές πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και αφορούν μετανάστριες στον τομέα της απασχόλησης», στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος PROGRESS.
Α. Η γαλλική εμπειρία
Η γαλλική εμπειρία στον τομέα της απασχόλησης μεταναστριών που καταγράφεται εδώ, προέρχεται τόσο από το επίπεδο της οργάνωσης εθνικών δομών για μετανάστες, όσο και από το επίπεδο της υλοποίησης προγραμμάτων Equal.
Πρώτον, στη Γαλλία λειτουργεί ως διαρκής δομή ένα σύστημα παροχής συμβουλών με εκπαιδευτές, το οποίο χρησιμεύει για να διευρύνει το φάσμα των επαγγελματικών προοπτικών των νεαρών μεταναστών. Στη δομή αυτή Γάλλοι συνταξιούχοι αναλαμβάνουν το ρόλο του εκπαιδευτή για νεαρούς μετανάστες οι οποίοι επιλέγονται μέσω των τοπικών μονάδων (σημεία πρόσβασης για την απασχόληση και τις κοινωνικές υπηρεσίες). Οι εκπαιδευτές είναι εθελοντές, αλλά τους παρέχεται κατάρτιση από τις κρατικές αρμόδιες υπηρεσίες. Το 2008 οι εκπαιδευτές παρείχαν συμβουλές σε 18.000 νέους και ο γενικός στόχος είναι να στηρίζουν 20.000 νέους.
Δεύτερον, στο πλαίσιο ενεργειών της Equal για τη διάχυση και μεταφορά προσεγγίσεων που θα βοηθήσουν στην καταπολέμηση των διακρίσεων, το 2003 συγκροτήθηκε ένα Εθνικό Θεματικό Δίκτυο το οποίο συντονίστηκε από μια αναπτυξιακή σύμπραξη. Οι φορείς που συμμετείχαν έδωσαν έμφαση στη δημιουργία των κατάλληλων εργαλείων και δεικτών για την παρακολούθηση των διακρίσεων στην αγορά εργασίας, ενώ καίριο ρόλο στη δημιουργία αυτών των εργαλείων, αλλά και στην οργάνωση της δημόσιας συζήτησης για τους τρόπους καταπολέμησης των διακρίσεων έπαιξαν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, που συμμετείχαν ενεργά και στο ΕΘΔ. Ο στόχος του δικτύου ήταν να κινητοποιήσει τους κοινωνικούς εταίρους και τους σχεδιαστές πολιτικής του δημόσιου τομέα σε διάλογο έτσι ώστε να επηρεάσει τις υπάρχουσες πρακτικές με άμεσα αποτελέσματα στις πρακτικές πρόσληψης και απασχόλησης μεταναστών. Συνεργάσθηκαν 18 Αναπτυξιακές Συμπράξεις (ΑΣ) από τις 22 που συγκροτήθηκαν αρχικά, στον α’ κύκλο της Equal, θεματική ενότητα Β’.
Το Εθνικό Θεματικό Δίκτυο οργάνωσε 3 συναντήσεις μεταξύ 2003-2004 με σκοπό να διερευνήσει τα ενδιαφέροντα όλων των εμπλεκομένων μελών, να ανταλλάξει πληροφορίες και να σχεδιάσει τρόπους διάχυσης των καλών πρακτικών που δημιουργήθηκαν από το έργο του. Το ΕΘΔ, προκειμένου να προωθήσει δράσεις κατά των διακρίσεων στην αγορά εργασίας, επεδίωξε να προωθήσει αλλαγή των πρακτικών και όχι αλλαγή του θεσμικού πλαισίου. Καλές πρακτικές ήταν σε γενικό επίπεδο οι διάφορες συμφωνίες και μνημόνια συνεργασίας που έγιναν μεταξύ δημοσίων υπηρεσιών, φορέων απασχόλησης κ.ά., που ευαισθητοποιούν τους εταίρους ώστε να προχωρήσουν σε εφαρμογή πρακτικών δράσεων.
Το ΕΘΔ, εστίασε σε 4 τομείς παρέμβασης: την ευαισθητοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών για την απασχόληση, την ενεργή συμμετοχή των συνδικαλιστικών οργανώσεων, την προώθηση και τη διαχείριση της πολυμορφίας. Περισσότερες από 300 εταιρείες έχουν υπογράψει το «Χάρτη της πολυμορφίας στην επιχείρηση», ο οποίος άρχισε να εφαρμόζεται το 2004. Οι εταιρείες που τον υπέγραψαν αναλαμβάνουν τη δέσμευση να θέσουν ως στρατηγικό στόχο τη μη-διακριτική μεταχείριση και την πολυμορφία. Οι πρώτες που υπέγραψαν ήταν 40 μεγάλες εταιρείες, οι οποίες προσπάθησαν, επίσης, να διαδώσουν ευρύτερα αυτή την πρωτοβουλία. Στο πλαίσιο του έργου επιχειρήθηκε η αλλαγή στάσεων και αντιλήψεων μέσα από την αλλαγή των παγιωμένων πρακτικών στις προσλήψεις, η οποία μεταφράστηκε σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις και συμφωνίες κατά των διακρίσεων στην αγορά εργασίας.
Τρίτον, μια άλλη επιτυχημένη εφαρμογή της Equal, που αφορούσε μάλιστα άμεσα γυναίκες-μετανάστριες, ήταν το πρόγραμμα «Ενίσχυση των δραστηριοτήτων που αποφέρουν εισόδημα μεταξύ εθνικών ομάδων και κοινοτήτων» που υλοποιήθηκε στη Γαλλία την περίοδο 2002-2004, με συντονιστή τον μεγαλύτερο οργανισμό μικρο-πίστωσης στη Δυτ. Ευρώπη, την Ένωση για το Δικαίωμα στην Οικονομική Πρωτοβουλία (ADIE), σε συνεργασία με τον Εθνικό Οργανισμό Απασχόλησης και άλλους φορείς. Στόχος της συγκεκριμένης Αναπτυξιακής Σύμπραξης ήταν η ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας μεταναστών/τριών που κατοικούν σε υποβαθμισμένες γειτονιές του Παρισιού και απασχολούνται στον άτυπο τομέα της οικονομίας: το μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων ήταν γυναίκες, στην πλειοψηφία τους από χώρες της υπο-σαχάριας Αφρικής και μάλιστα, κατά ένα ποσοστό, αναλφάβητες. Για την επίτευξη των σκοπών του προγράμματος στήθηκε ένας καινοτόμος μηχανισμός μικρο-πίστωσης και επιχειρηματικής στήριξης για να βοηθήσει τους πελάτες του να δημιουργήσουν σιγά-σιγά ένα εισόδημα, το οποίο θα τους επέτρεπε να ενταχθούν στην επίσημη οικονομία. Η τεχνική που εφαρμόστηκε ήταν ο δανεισμός να κατευθύνεται σε ομάδες των τριών ατόμων, που αναλαμβάνουν από κοινού την ευθύνη έγκαιρης αποπληρωμής των δόσεων του δανείου. Παράλληλα, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν εισαγωγικά μαθήματα διαχείρισης του οικογενειακού προϋπολογισμού, υπολογισμού των εσόδων και εξόδων, εκτίμησης των κινδύνων και των πλεονεκτημάτων της επισημοποίησης της δραστηριότητάς τους κ.λπ. Μετά από 2 χρόνια λειτουργίας, είχαν δανειοδοτηθεί 5 άτομα, το δε ποσοστό αδυναμίας εξυπηρέτησης του δανείου ανήλθε μόνο σε 2.6% του συνόλου.
Τέταρτον, ένα ακόμη πρόγραμμα που αφορά αποκλειστικά μετανάστριες υλοποιήθηκε από την πόλη της La Rochelle την περίοδο 2007-2008. Αφορούσε την κατάρτιση μεταναστριών σε υπηρεσίες εστίασης, μετά από διαπίστωση του τοπικού φορέα για την Ενσωμάτωση, ότι έπρεπε να ληφθούν μέτρα για την επαγγελματική ένταξη των μεταναστριών. Συνεργάσθηκαν οι τοπικές αρχές, ο δήμος, οι δημόσιες υπηρεσίες για την απασχόληση, το τοπικό συμβούλιο για την ενσωμάτωση, κ.ά. Έγινε έρευνα αγοράς προκειμένου να διερευνηθεί η ζήτηση και η προσφορά στο συγκεκριμένο τομέα και σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά της ομάδας -στόχου συστάθηκε μια εταιρεία εστίασης με στόχο την στήριξη πολιτών σε κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού. Η κατάρτιση άρχισε με μαθήματα γλώσσας και γνωριμίας με τη γαλλική κουλτούρα, κοινωνικές δεξιότητες, και, στη συνέχεια, προχώρησε στο κυρίως αντικείμενο της κατάρτισης. Πραγματοποιήθηκαν συνεχείς συναντήσεις εργασίας με τοπικούς παράγοντες και φορείς, προκειμένου να εξοικειωθούν οι μετανάστριες με τον εργασιακό κόσμο της πόλης και της χώρας που διαμένουν.
Β. Η γερμανική εμπειρία
Η γερμανική εμπειρία στον τομέα απασχόλησης μεταναστριών που καταγράφεται εδώ, προέρχεται τόσο από το επίπεδο της οργάνωσης εθνικών δομών για μετανάστες, όσο και από το επίπεδο της υλοποίησης προγραμμάτων Equal.
Πρώτον, στην πόλη της Στουτγάρδης, λειτουργεί ήδη από το 1981, ειδική Υπηρεσία Ένταξης, η οποία υπάγεται άμεσα στο δήμαρχο και θέτει τα προβλήματα ένταξης στην αιχμή του πολιτικού προγράμματος δράσης. Το τμήμα για την ένταξη έχει καθήκοντα τεχνικής παρακολούθησης έναντι των υπηρεσιακών μονάδων της διοίκησης και των εταιρειών που ανήκουν στο δήμο και διασφαλίζει ότι, για παράδειγμα, τα κέντρα απασχόλησης λαμβάνουν ουσιαστικά υπόψη την πολυμορφία των πελατών τους. Σε επίπεδο υπηρεσιών, οι προϊστάμενοι υπηρεσίας και οι αντιδήμαρχοι είναι υπεύθυνοι για την εφαρμογή και την αξιολόγηση της πολιτικής και των σχεδίων ένταξης. Το τμήμα για την ένταξη έχει δικό του προϋπολογισμό και εισάγει πρότυπα σχέδια, σε συνεργασία με πολυάριθμους εταίρους. Αυτά τα πρότυπα σχέδια τονίζουν τη μεταβίβαση διαπολιτισμικών αρμοδιοτήτων στις τακτικές δομές, η δε ορθή πρακτική προβάλλεται με έγκριση του δημάρχου. Η τεχνική αυτή παρακολούθησης συμπληρώνεται με την πολιτική παρακολούθηση της διεθνούς, όπως ονομάζεται, επιτροπής του δημοτικού συμβουλίου. Πρόκειται για μια συμβουλευτική επιτροπή η οποία αποτελείται από 13 επιλεγμένα μέλη του δημοτικού συμβουλίου και 12 εμπειρογνώμονες κατοίκους. Οι κάτοικοι είναι αρμόδιοι στους ακόλουθους τομείς: γλωσσική κατάρτιση, εκπαίδευση, αθλητικές δραστηριότητες, αστική ανάπτυξη, συνοχή, ασφάλεια, κοινωνικές υποθέσεις, νεολαία, υγεία, επαγγελματικά προσόντα, απασχόληση, οικονομία, πολιτιστικά θέματα, διαθρησκευτικός διάλογος. Η διεθνής αυτή επιτροπή δεν εκπροσωπεί τις ξένες υπηκοότητες, αλλά αποτελεί μια ομάδα εμπειρογνωμόνων, η οποία εξετάζει όλους τους τομείς δράσης που αφορούν την ένταξη. Από το 2005, η διοίκηση υποβάλλει, επίσης, στο δημοτικό συμβούλιο διετείς εκθέσεις για την ένταξη.
Μια δεύτερη πρωτοβουλία καλών πρακτικών, που υλοποιείται από την πόλη της Φρανκφούρτης, αφορά την καθοδήγηση (mentoring) γυναικών μεταναστριών από γυναίκες εκπαιδεύτριες επί ένα χρόνο, προκειμένου να βελτιώσουν τις ίδιες γνώσεις αλλά και να κατανοήσουν τα χαρακτηριστικά της αγοράς εργασίας, στην οποία αποβλέπουν να ενταχθούν. Η εμπειρία έχει δείξει ότι, σε πολλούς επιχειρηματικούς κλάδους, τα προγράμματα καθοδήγησης (mentoring programme) είναι οι «πόρτες που μπορούν να οδηγήσουν σε θέσεις εργασίας». Εκτιμάται ότι το 84% των μεταναστριών έχουν εκπληρώσει τους επαγγελματικούς στόχους τους.
Τρίτον, στο πλαίσιο ενεργειών του α΄ κύκλου Equal (2002–2004), υλοποιήθηκε το πρώτο σχέδιο «Οι μετανάστες εντάσσουν μετανάστες» (Ostwestfalen-Lippe). Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό δημιουργήθηκε ένα δίκτυο μεταναστριών εκπαιδευτριών οι οποίες θα παρέχουν επαγγελματικό προσανατολισμό σε νεαρές μετανάστριες οι οποίες εγκαταλείπουν το σχολείο. Μεταξύ των εκπαιδευτριών υπήρχαν γυναίκες καταξιωμένες επαγγελματικά, αλλά και σπουδάστριες, οι οποίες έδιναν συμβουλές στις νεαρές γυναίκες που είχαν εγκαταλείψει πρόωρα το σχολείο και ήταν άνεργες. Επίσης, προσφέρονταν να μιλήσουν στα μέλη της οικογένειάς τους. Επιπλέον, μια ομάδα από ντόπιες επαγγελματίες διοργάνωνε πρακτική άσκηση ή άλλα είδη βοήθειας προς τις εκπαιδευόμενες. Το σχέδιο διοργάνωσε εργαστήρια κατάρτισης για εθελόντριες εκπαιδεύτριες, τα οποία κάλυπταν αφενός τις ψυχολογικές και αφετέρου τις νομικές και διοικητικές πτυχές. Στις εκπαιδεύτριες χορηγήθηκε πιστοποιητικό. Ένα τρίτο πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από το ΕΚΤ (2008) απέβλεπε στην προώθηση μεταναστών και μεταναστριών σε διοικητικές θέσεις εργασίας. Το πρόγραμμα στόχευσε στην πρόσβαση στην απασχόληση ατόμων με μη αναγνωρισμένα, στη Γερμανία, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά προσόντα, αποφοίτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης χωρίς εργασιακή εμπειρία. Ταυτόχρονα, πραγματοποιήθηκαν ενέργειες ευαισθητοποίησης των εργοδοτών και οι καταρτιζόμενοι βοηθήθηκαν στην εξεύρεση εργασίας.
Τέταρτον, ένα καλό παράδειγμα δικτύωσης σε τοπικό επίπεδο internships αφορά θέσεις εργασίας εσωτερικών βοηθών νοσοκόμων σε δημόσια νοσοκομεία στη Βρέμη. Οι αρμόδιες υπηρεσίες έφεραν σε επαφή τη συγκεκριμένη ειδικότητα με τους σωστούς εργοδότες (διευθυντές σχολείων, εργοδότες, μέλη των ενώσεων μεταναστών) και από τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων μερών αυξήθηκε ο αριθμός των απασχολούμενων σε υπηρεσίες του δημόσιου τομέα στη Βρέμη.
Γ. Η ισπανική εμπειρία
Η ισπανική εμπειρία στον τομέα της απασχόλησης μεταναστριών που καταγράφεται εδώ, αφορά τόσο το επίπεδο της οργάνωσης δομών για μετανάστες, όσο και το επίπεδο υλοποίησης προγραμμάτων του ΕΚΤ, καθώς και πρωτοβουλίες δήμων.
Πρώτον, το πρόγραμμα μετανάστευσης που εφαρμόζεται στην Ισπανία εντοπίζει τα κενά στις θέσεις εργασίας σε συνεννόηση με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, τις οργανώσεις των εργοδοτών και τις περιφερειακές αρχές. Όταν εγκριθεί από την κεντρική κυβέρνηση ο κατάλογος των κενών θέσεων, αποστέλλεται στις χώρες με τις οποίες η Ισπανία έχει συνάψει ειδικές συμφωνίες μετανάστευσης: τον Ισημερινό, την Κολομβία, τη Δομινικανή Δημοκρατία, το Μαρόκο, την Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Οι αρχές εργασίας των εν λόγω χωρών πραγματοποιούν μια προεπιλογή των πιθανών υποψηφίων για τις προσφερόμενες θέσεις απασχόλησης. Η τελική επιλογή γίνεται από μια διμερή επιτροπή στην οποία συμμετέχουν οι εργοδότες. Στους εργαζόμενους χορηγείται θεώρηση και άδεια διαμονής και εργασίας ενός έτους.
Οι άδειες αυτές είναι δυνατό να ανανεωθούν, εφόσον αποδεικνύεται ότι ο κάτοχος εργάστηκε πράγματι επί τουλάχιστον έξι μήνες στον τομέα και στην περιοχή που προέβλεπε η άδεια. Στο πλαίσιο του ελεγχόμενου προγράμματός της για τη μετανάστευση η Ισπανία χορηγεί θεωρήσεις στους αιτούντες εργασία για περίοδο τριών μηνών, κατά τη διάρκεια της οποίας ο ενδιαφερόμενος μπορεί να αναζητήσει εργασία στον τομέα και την περιοχή που προβλέπονται γι’ αυτό. Εάν ο κάτοχος της θεώρησης κατορθώσει να βρει θέση απασχόλησης, η θεώρηση μετατρέπεται σε άδεια εργασίας και διαμονής ενός έτους. Το 98% των μεταναστών βρίσκουν εργασία στον τομέα για τον οποίο χορηγήθηκε η θεώρηση.
Δεύτερον, στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου “PROXIMA”, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (2006-2008), ο δήμος της Παμπλόνα, σε συνεργασία με την Υπηρεσία Απασχόλησης της Ναβάρρα, υλοποίησε ένα πρόγραμμα κατάρτισης για μετανάστριες ηλικίας 25-50 ετών, προκειμένου να παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας στη γειτονιά σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη βοήθειας (άτομα με αναπηρία, με δυσκολία κίνησης κ.ά.). Οι στόχοι του προγράμματος ήταν η ενίσχυση της κατάρτισης μεταναστριών προκειμένου να προσφέρουν κοινωνικές υπηρεσίες σε επίπεδο γειτονιάς, αλλά και να βελτιώσουν τις ευκαιρίες απασχόλησής τους, καθώς και η μείωση των διακρίσεων στην εξεύρεση εργασίας, με ταυτόχρονη υποστήριξη προς τις μετανάστριες κατά την κατάρτιση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο δήμος επιχείρησε να ελαφρύνει το φόρτο εργασίας των κοινωνικών λειτουργών και παράλληλα να δώσει ευκαιρίες απασχόλησης σε μετανάστριες, που ανήκουν σε ομάδες με υψηλό κίνδυνο αποκλεισμού. Το πρόγραμμα θεωρήθηκε καλή πρακτική και βρίσκεται στη β’ φάση της υλοποίησής του (2008-2010) με διευρυμένη ομάδα – στόχο, που συμπεριλαμβάνει μετανάστριες, αλλά και γυναίκες μακροχρόνια άνεργες, μεγάλης ηλικίας κλ.π, λόγω της οικονομικής κρίσης, με τον τίτλο «Pacto Local por el Empleo en el Comercio Urbano de Pamplona», στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συναίνεσης των κοινωνικών εταίρων (δήμος, δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης, μεταναστευτικοί φορείς, κοινωνικές υπηρεσίες κ.α.).
Τρίτον, ο δήμος του Mataró στην Καταλονία προσφέρει πρακτική βοήθεια στους μετανάστες που αναζητούν εργασία μέσα από το Γραφείο Εργασίας του δήμου. Συγκεκριμένα, το Δημοτικό Ινστιτούτο Οικονομικής Προώθησης της πόλης έχει προσλάβει έναν ειδικό συντονιστή για τους μετανάστες που ψάχνουν δουλειά. Η στήριξη που τους παρέχει η υπηρεσία περιλαμβάνει πρόσβαση σε υπολογιστές και τον τύπο, καθοδήγηση στη συμπλήρωση βιογραφικών και αιτήσεων για εργασία, καθώς και στη διενέργεια συνεντεύξεων, ανάρτηση μικρών αγγελιών στον πίνακα ανακοινώσεων, επεξήγηση του περιεχομένου των προσφερομένων θέσεων εργασίας, παροχή συμβουλευτικής σε θέματα επιμόρφωσης, καριέρας, εντοπισμού των ικανοτήτων και των ενδιαφερόντων των αιτούντων εργασία, βελτίωση των επαγγελματικών δεξιοτήτων τους, καθώς και μαθήματα κατάρτισης σε τομείς όπου υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού (όπως διοίκηση ξενοδοχείων, φροντίδα παιδιών, υδραυλικοί, κ.ά.). Οι παρεχόμενες υπηρεσίες του δήμου διαφημίζονται και μέσα από τις ενώσεις των μεταναστών προκειμένου να γίνουν ευρύτερα γνωστές.
Δ. Η ιταλική εμπειρία
Η ιταλική εμπειρία στον τομέα απασχόλησης των μεταναστριών, που καταγράφεται εδώ, προέρχεται από δύο πηγές: αφενός από ένα πρόγραμμα για μετανάστες που εφαρμόστηκε στην Τοσκάνη και αφορούσε κατάρτιση μεταναστριών πριν την άφιξή τους στη χώρα και τη συγκεκριμένη θέση εργασίας και αφετέρου από την εφαρμογή ενός προγράμματος χρηματοδοτούμενου από την Equal στον δήμο του Τορίνου.
Πρώτον, το πιλοτικό σχέδιο «Από τη Σρι Λάνκα στην Τοσκάνη», υλοποιήθηκε από την ιταλική κυβέρνηση σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Μετανάστευσης (ΙOM). Το σχέδιο αυτό παρέχει κατάρτιση στους υπηκόους της Σρι Λάνκα, που επιθυμούν να μεταναστεύσουν στην Ιταλία, πριν από την άφιξή τους, για να παράσχουν υπηρεσίες φύλαξης σε παιδιά ή ηλικιωμένα άτομα. Για την προεπιλογή των υποψηφίων χρησιμοποιήθηκε μια βάση δεδομένων που δημιούργησε το γραφείο για την απασχόληση στη Σρι Λάνκα. Η επαρχία της Τοσκάνης επέλεξε αρχικά 160 από τους 250 υποψηφίους που περιλαμβάνονταν στη βάση δεδομένων. Η ομάδα του σχεδίου επικοινώνησε στη συνέχεια με τις οικογένειες που επιθυμούν να προσλάβουν άτομα για παροχή φροντίδας και εξέτασε, με συνέντευξη, 85 υποψήφιους που ανταποκρίνονταν στα ζητούμενα προσόντα. Από αυτούς οι 60 υποψήφιοι έγιναν δεκτοί. Τα άτομα αυτά παρακολούθησαν μαθήματα ιταλικής γλώσσας 60 ωρών στο Κολόμπο και ένα μάθημα 25 ωρών σχετικά με την παροχή φροντίδας. Η κατάρτιση αυτή συνεχίστηκε στην Ιταλία και κατέληξε σε ένα ιταλικό πιστοποιητικό βοηθού παροχής φροντίδων.
Το πρόγραμμα αυτό εντάσσεται στη λογική της ελεγχόμενης και στοχοθετημένης, ανάλογα με τις ανάγκες, εισροής μεταναστών εργαζομένων και συζητείται σε πολλά κράτη η υιοθέτηση παρόμοιων πρακτικών. Παράλληλα, βελτιώνονται οι προοπτικές ένταξης στην απασχόληση των μεταναστών.
Δεύτερον, ο δήμος του Τορίνο συμμετείχε με άλλες 7 ιταλικές πόλεις στο πρόγραμμα της Equal Integ RARsi, με στόχο την ανάπτυξη τοπικών δικτύων για την κοινωνική και οικονομική ενσωμάτωση των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων. Ο συντονισμός του προγράμματος έγινε σε εθνικό επίπεδο, ενώ στις διάφορες πρωτοβουλίες συμμετείχαν δήμοι, επιχειρήσεις, μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις, καθώς και ενώσεις της κοινωνίας των πολιτών κ.λπ. Οι δράσεις του προγράμματος περιελάμβαναν την κατάρτιση του προσωπικού των τοπικών υπηρεσιών ώστε να είναι σε θέση να βοηθήσουν τις ομάδες-στόχους, την παροχή υπηρεσιών προσανατολισμού και πληροφόρησης στους αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, την υποβοήθηση της κοινωνικής και οικονομικής τους ένταξης, μέσα από μαθήματα γλώσσας, πιστοποίηση προσόντων, κατάρτιση μέσω μαθητείας και προετοιμασία βιογραφικών σημειωμάτων, την παρακολούθηση και αξιολόγηση όλων των δράσεων του προγράμματος, και τη διενέργεια εκστρατειών ευαισθητοποίησης για τη δημιουργία μιας ευρύτερης κουλτούρας προστασίας των εν λόγω ομάδων.
Ε. Η πορτογαλική εμπειρία
Η πορτογαλική εμπειρία στον τομέα της απασχόλησης των μεταναστριών, που καταγράφεται εδώ, προέρχεται από ένα πρόγραμμα για μετανάστες που αφορούσε τη διαδικασία αναγνώρισης των επαγγελματικών ειδικοτήτων. Μεταξύ 2002 και 2005 το JRS (Jesuit Refugee Service) στην Πορτογαλία και το ίδρυμα Gulbenkian εφάρμοσαν ένα σχέδιο για να βοηθήσουν στην αναγνώριση των πτυχίων των μεταναστών γιατρών. Όλοι οι μετέχοντες είχαν εργασία στην Πορτογαλία η οποία δεν ανταποκρινόταν στα πανεπιστημιακά τους διπλώματα, πολλοί δε εργάζονταν στον κατασκευαστικό τομέα.
Επρόκειτο, μεταξύ άλλων, για γενικούς γιατρούς, καθώς και για παιδιάτρους, χειρουργούς και άλλες ειδικότητες. Οι περισσότεροι από τους μετέχοντες είχαν ουκρανική, ρωσική ή μολδαβική ιθαγένεια και είχαν κατ’ αρχάς έρθει σε επαφή με το JRS στο πλαίσιο μαθημάτων πορτογαλικών που διοργάνωνε η οργάνωση αυτή. Η διαδικασία αναγνώρισης απαιτούσε μαθήματα σε ιατρική σχολή, άσκηση σε νοσοκομείο διάρκειας 4 έως 9 μηνών, μια εξέταση και εγγραφή στο πορτογαλικό ιατρικό συμβούλιο.
Το σχέδιο κάλυπτε τα έξοδα της αίτησης και μετάφρασης για κάθε μετέχοντα, ο οποίος είχε επίσης μηνιαία υποτροφία σπουδών (διάρκειας έως εννέα μηνών) και ένα επίδομα για την αγορά βιβλίων. Συνεχή μαθήματα πορτογαλικών, καθώς και κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη συμπλήρωναν την παρεχόμενη βοήθεια. Το σχέδιο άρχισε με δέκα ιατρούς και τελείωσε με 105 ιατρούς, οι οποίοι ασκούν πλέον επίσημα την ιατρική σε όλη την Πορτογαλία. Για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα σχετικά με τη θεώρηση διαβατηρίου, το σχέδιο δημιούργησε ειδικά πρωτόκολλα σε συνεργασία με τις υπηρεσίες μετανάστευσης. Ανεπίσημες επαφές με το Υπουργείο Υγείας και το πορτογαλικό ιατρικό συμβούλιο αποδείχθηκαν επίσης χρήσιμες. Ωστόσο, ο χρόνος αναμονής ήταν σημαντικός. Για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, το σχέδιο παρέτεινε την περίοδο χρηματοδοτικής στήριξης με ένα σύστημα δανείων, και παράλληλα εντόπισε προσωρινές θέσεις απασχόλησης στον ιατρικό τομέα (π.χ. με το Ινστιτούτο Αίματος).
Τέλος, το ΕΘΔ της Equal που συστάθηκε με αντικείμενο την κοινωνική ένταξη και την κατάρτιση των μεταναστών, των προσφύγων και των εθνικών μειονοτήτων ανέλαβε να πιστοποιεί τα καινοτόμα προϊόντα και μεθόδους των ΑΣ που συμμετείχαν στο Δίκτυο και να προτείνει τρόπους βελτίωσής τους, ώστε αυτά να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ευρύτερα και από άλλους φορείς που προωθούν στρατηγικές ένταξης.
Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. http://www.immigrantwomen.gr/portal/images/ekdoseis/spot/Ereuna.pdf
