Ετήσια Έκθεση για την Κατάσταση του Προβλήματος των Ναρκωτικών του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ)

Η Ετήσια Έκθεση για την Κατάσταση του Προβλήματος των Ναρκωτικών δημοσιοποιήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά, τον Μάιο του 2017.

Η Ετήσια Έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ για την Κατάσταση των Ναρκωτικών και των Οινοπνευματωδών 2016 ενημερώνει, όπως κάθε χρόνο τους χαράσσοντες πολιτική, τους επαγγελματίες του χώρου και το ευρύ κοινό για τις εξελίξεις στο πρόβλημα των ναρκωτικών κατά το έτος 2015, αναλύοντας και συζητώντας τα στοιχεία διαχρονικά, αλλά και σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη.

ΣΥΝΟΨΗ

Μετά από 13 χρόνια, από το 2004, υπάρχουν, επιτέλους, επιδημιολογικά στοιχεία για την επικράτηση της χρήσης ουσιών στο γενικό πληθυσμό της Ελλάδας και μάλιστα σε πανελλήνιο δείγμα. Στο πλαίσιο της υλοποίησης της Κοινής Δράσης για τον περιορισμό της Βλάβης από το Αλκοόλ (Joint Action, www.rarha.eu) το 2015 υλοποιήθηκε από το ΕΠΙΨΥ η «Πανελλήνια έρευνα για τη κατανάλωση οινοπνευματωδών και τη συνδεόμενη βλάβη στο γενικό πληθυσμό» σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.519 ατόμων ηλικίας 18-64 ετών με τηλεφωνικές συνεντεύξεις.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το 2015 σε σχέση με το 2004, αυξάνεται η χρήση κάνναβης στους ώριμους ενήλικες, άτομα ηλικίας 35-49 ετών, όχι μόνο στο επίπεδο του πειραματισμού με την ουσία, αλλά και της πρόσφατης χρήσης.
Από άλλη πηγή, τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου που αφορούν την Ελλάδα, φαίνεται ότι στους νέους, ηλικίας 15-24 ετών, το 2014 το ποσοστό της χρήσης «νέων» ψυχοδραστικών ουσιών ήταν αυξημένο κατά περίπου 3 ποσοστιαίες μονάδες συγκριτικά με το 2011, αύξηση παρόμοια με εκείνην που παρατηρήθηκε και στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών.

Η έρευνα ESPAD, η οποία υλοποιήθηκε το 2015 σε μαθητές 16 ετών, καταδεικνύει αύξηση της χρήσης της κάνναβης στην Ελλάδα, σε σχέση με το 2011, ενώ σε όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες η επικράτηση της κάνναβης διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. Στην Ελλάδα, επίσης, παρατηρείται το υψηλότερο ποσοστό χρήσης εισπνεόμενων ουσιών στις χώρες της έρευνας ESPAD.

Πρόληψη
Αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των προγραμμάτων αγωγής υγείας του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση το 2015, καθώς και ο αριθμός των μαθητών που συμμετέχουν σε αυτά. Αντίθετα, οι αντίστοιχες παρεμβάσεις στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μειώθηκαν.

Θεραπεία
Στα 108 προγράμματα θεραπείας που λειτούργησαν το 2015 συμμετείχαν περισσότεροι από 13.000 θεραπευόμενοι, από τους οποίους το 77% στις μονάδες φαρμακευτικής αντιμετώπισης της εξάρτησης. Περίπου 2.500 από αυτούς ξεκίνησαν το 2015 θεραπεία για πρώτη φορά. Τα τελευταία χρόνια, μειώνεται ο αριθμός των θεραπευομένων που ολοκληρώνουν τη θεραπεία–οι περισσότεροι παραμένουν σε αυτήν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η αυξημένη σε διάρκεια φροντίδα αποτελεί ίσως μια ασπίδα που οι θεραπευτές προσφέρουν στους θεραπευόμενους στην αυξημένη δυσκολία της απεξάρτησης λόγω της οικονομικής κατάστασης. Η μεγάλη διάρκεια παραμονής στη θεραπευτική φάση καθυστερεί την προώθηση στην επανένταξη, αφού μειώνεται τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των θεραπευομένων που περνούν σε αυτήν τη φάση και παρόλη την προσπάθεια των φορέων μειώνεται και το ποσοστό όσων την ολοκληρώνουν. Επιπρόσθετα, μειώνεται και ο αριθμός των εισαγωγών σε θεραπεία, ο οποίος το 2015 ήταν ο μικρότερος της δεκαετίας. Αν και η μείωση παρατηρείται και στα «στεγνά» προγράμματα, αφορά κυρίως το πρόγραμμα φαρμακευτικής αντιμετώπισης της εξάρτησης, όπου ο ρυθμός ίδρυσης νέων μονάδων σταμάτησε μετά το 2013. Λιγοστεύουν οι χρήστες που αναζητούν θεραπεία με κύρια ουσία την κάνναβη, οι οποίοι αυξάνονταν σταθερά τα τελευταία χρόνια. Ίσως επειδή οι περισσότεροι χρήστες κάνναβης στη θεραπεία είναι έφηβοι (55%) και το 2015 η μέση ηλικία των χρηστών που ξεκινούν θεραπεία εμφανίζεται αυξημένη.

Αντίθετα από ότι θα ήταν ίσως αναμενόμενο, λόγω της οικονομικής κατάστασης, μειώνεται το ποσοστό ανεργίας και η συγκατοίκηση με γονείς, ενώ παράλληλα αυξάνεται η αστεγία. Αν αυτό αποτελέσει τάση, αν δηλαδή εξακολουθήσει και την επόμενη χρονιά, θα χρειαστεί περαιτέρω διερεύνηση.
Παραμένοντας στα άτομα που ξεκινούν θεραπεία, η πολλαπλή χρήση παραμένει σε υψηλά, αλλά σταθερά, επίπεδα, ενώ ανησυχητικά αυξητικές τάσεις παρατηρούνται στη χρήση μη-συνταγογραφούμενων φαρμάκων και μεθαμφεταμινών. Από τα στοιχεία του Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης φαίνεται ότι ο αριθμός των νέων ψυχοδραστικών ουσιών που εντοπίζονται στη χώρα μας τα τελευταία 2 έτη είναι σημαντικά μεγαλύτερος σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.

Μείωση της βλάβης
Με την περαιτέρω μείωση–34% από το 2014 στο 2015–των νέων κρουσμάτων HIV/AIDS σταθεροποιείται η ανακοπής της επιδημίας. Η λήξη των προγραμμάτων ΕΣΠΑ και του συναγερμού για την επιδημική έξαρση του HIV/AIDS, έφερε τη μείωση των δράσεων της δουλειάς στο δρόμο, κυρίως αυτών της διανομής/ανταλλαγής συριγγών. Η από χρόνια μειωμένη χρηματοδότηση των φορέων δεν επέτρεψε την ανάληψη του κόστους των kits που διανέμονταν, ούτε την αντικατάσταση των εργαζομένων που ασχολούνται στις δράσεις αυτές. Λόγω κόστους μειώθηκε και ο αριθμός των συριγγών που τοποθετούσαν στο kit από 5 ή και 10 σύριγγες σε 2 μετά το 2013.

Την ίδια χρονιά, το 2013, ολοκληρώθηκε και το πρόγραμμα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, το οποίο επίσης προμηθευόταν και διένειμε σύριγγες. Πέρα από τη δουλειά στο δρόμο, μείωση παρουσιάζουν το 2015 και τα περιστατικά της ΚΙΜ, καθώς και οι αιμοληψίες. Παρά τη μείωση των διαθέσιμων συριγγών, στα άτ ομα που εισήλθαν σε θεραπεία το 2015 παρατηρείται μείωση της ενέσιμης χρήσης, καθώς και της κοινής χρήσης συνέργων. Αντίθετα, αυξήθηκαν οι εξετάσεις ανίχνευσης της ηπατίτιδας C και του HIV με χρήση rapid tests από προγράμματα που είχαν αναλάβει διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Η μείωση των κρατουμένων για αδικήματα του νόμου περί ναρκωτικών ήταν μικρότερη από ότι αναμενόταν με βάση το Νόμο 4139/13, σύμφωνα με τον οποίο πρώτον, η χρήση και η κατοχή για προσωπική χρήση είναι πλέον πταίσματα και δεύτερον, οι εξαρτημένοι δεν φυλακίζονται. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων, όμως, δεν συμμερίζονται την επιείκεια του νόμου, αφού ακόμα και σε εξαρτημένους που έχουν ολοκληρώσει τη θεραπεία τους απαγγέλλεται ποινή φυλάκισης. Τα προγράμματα θεραπείας στις φυλακές είναι λιγοστά, ενώ οι κρατούμενοι που έχουν πρόβλημα με τη χρήση ουσιών είναι πολλοί (δεν είναι μόνο όσοι εκτίουν ποινή για αδικήματα σχετικά με ναρκωτικά). Συνολικά, το 2015, μόλις 322 κρατούμενοι δέχθηκαν υπηρεσίες στα 7 προγράμματα θεραπείας που λειτουργούν στα σωφρονιστικά καταστήματα.

Τέλος, οι σχετικοί με τα ναρκωτικά θάνατοι εμφανίζουν αύξηση 33% περίπου το 2015 σε σχέση με το 2014.

Αλκοόλ
Η έρευνα ESPAD καταδεικνύει ότι το 10% σχεδόν των μαθητών δηλώνουν υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών–ποσοστό αρκετά υψηλό, μειωμένο ωστόσο σε σύγκριση με αυτό της προηγούμενης έρευνας 4 χρόνια πριν. Από την ίδια έρευνα φαίνεται ότι οι έφηβοι στρέφονται από το ουίσκι και τη βότκα στην κατανάλωση εγχώριων ειδών ποτών (ούζο, τσίπουρο, ρακί), προφανώς λόγω του χαμηλότερου κόστους. Παρά τη νομοθεσία, 3 στους 5 δεκαεξάχρονους μαθητές δήλωσαν κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών σε καφετέριες, μπαρ, κλαμπ, εστιατόρια, κλπ. Από το 2011 αυξάνεται σταθερά ο αριθμός των ατόμων που εντάσσονται σε θεραπεία για προβλήματα από την χρήση αλκοόλ. Αυτό ενδεχομένως οφείλεται στην αύξηση των προβληματικών χρηστών οινοπνευματωδών, αλλά σίγουρα και στη διεισδυτικότητα και την αύξηση της δυναμικότητας των φορέων.

Επιμύθιο

Η εικόνα που σχηματίζεται το 2015 στο χώρο των ναρκωτικών δεν είναι αισιόδοξη. Το σύστημα μείωσης της ζήτησης προσπάθησε όλα αυτά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, και τα κατάφερε ως ένα βαθμό, να προσελκύσει τον χρήστη στη θεραπεία και να τον κινητοποιήσει στον δρόμο της απεξάρτησης. Έφτασε τώρα το σύστημα στα όριά του; Η παρατεταμένη κρίση οδηγεί σταδιακά τον χρήστη στην εξαθλίωση; Λιγότεροι χρήστες ζητούν θεραπεία και αυτοί το αποφασίζουν σε μεγαλύτερη ηλικία από ότι τα προηγούμενα χρόνια, ακόμα λιγότεροι καταφέρνουν να απεξαρτηθούν και για τους περισσότερους η θεραπευτική προσπάθεια διαιωνίζεται. Τα συνθετικά ναρκωτικά, ιδιαίτερα οι μεθαμφεταμίνες, είναι πια μετρήσιμο φαινόμενο στην Ελλάδα. Η αστεγία αυξάνεται.
Το σύστημα κατάφερε να περιορίσει την επιδημική έξαρση του HIV/AIDS πολύ γρήγορα με συντονισμένες κινήσεις και κυρίως με συνεργασία. Η συνεργασία και ο συντονισμός εξασφαλίζονται με ένα νέο, στοχευμένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης.

Τελευταία έκδοση της Ετήσιας Έκθεσης του ΕΚΤΕΠΝ (Μάιος 2017)

Πηγή: ektepn.gr