Μετάφραση/ Επιμέλεια: Ντούνης Ανδρέας
Ανασκόπηση της Εφαρμογής της Πλατφόρμας
Δράσης του Πεκίνου
|
Σχεδόν ένας στους τέσσερις ανθρώπους στην Ε.Ε. ζει με τον κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Οι συνθήκες διαβίωσης, τα ποσοστά φτώχειας και οι δίοδοι “εντός” και “εκτός” της φτώχειας είναι διαφορετικά για τις γυναίκες και τους άντρες και μπορούν επίσης να διαφοροποιούνται και κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου. Οι άνθρωποι νεαρής ηλικίας (18-24 ετών) καθιστούν το 10 % όλων των φτωχών στην Ε.Ε. Ενώ ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού δεν διαφέρει κατά πολύ για τις γυναίκες και τους άντρες σε αυτό το στάδιο ζωής, οι γυναίκες πληρώνουν ξεκάθαρα το τίμημα των έμφυλων ανισοτήτων σε μεγαλύτερη ηλικία. Αντιμετωπίζουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού από τους άντρες μεγαλύτερης ηλικίας.
|
Αντιμετωπίζοντας την φτώχεια κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής
Η εξάλειψη της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί αποτελεί θεμελιώδες τμήμα της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Η δέσμευση αυτή έχει ως στόχο να απομακρύνει τουλάχιστον 20 εκατομμύρια ανθρώπους από τον κίνδυνο της φτώχειας έως το 2020.
Παρόλα αυτά, τα κράτη-μέλη αντιμετωπίζουν προκλήσεις για την επίτευξη αυτού του στόχου. Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας έχει στην πραγματικότητα αυξηθεί από το 2010.
Οι γυναίκες, εν γένει, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Κατά τη διάρκεια του βίου τους λαμβάνουν χαμηλότερο εισόδημα από τους άντρες, είναι πιο πιθανόν να εργάζονται σε χαμηλά αμειβόμενες και επισφαλείς θέσεις εργασίας και να οδηγούνται σε “διακεκομμένες καριέρες” εξαιτίας των υποχρεώσεων φροντίδας. Οι συγκεκριμένες δια βίου ανισότητες οδηγούν σε εισοδηματικά χάσματα, οικονομική εξάρτηση και μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας, φαινόμενα που γίνονται περισσότερο εμφανή κατά την τρίτη ηλικία. Αυτό το γεγονός είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό, καθώς οι γυναίκες καθιστούν την πλειονότητα του γηρασκόμενου πληθυσμού σε ολόκληρη την Ε.Ε.
Η προοπτική του κύκλου ζωής αναγνωρίζει τις διασυνδέσεις μεταξύ διαφορετικών σταδίων στη ζωή ενός ανθρώπου και συνεκτιμά τους τρόπους με τους οποίους τα γεγονότα της ζωής (είτε θετικά είτε αρνητικά) αλληλεπιδρούν για να επηρεάσουν κάθε επιπρόσθετο στάδιο.
Οι πολιτικές της Ε.Ε. αναγνωρίζουν τον αντίκτυπο των σωρευτικών ανισοτήτων στον κίνδυνο φτώχειας των ηλικιωμένων γυναικών και στον κίνδυνο οικονομικής τους εξάρτησης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πραγματοποιήσει σημαντικά βήματα για την γεφύρωση του έμφυλου συνταξιοδοτικού χάσματος. Έχει καλέσει επίσης τα Κράτη-Μέλη να αντιμετωπίσουν την μεγαλύτερη συχνότητα μερικής απασχόλησης των γυναικών και τη σχετικά χαμηλή πρόοδο μισθολογικής ανέλιξης, καθώς τα δύο αυτά φαινόμενα μπορούν να επιδράσουν αρνητικότατα στις συνταξιοδοτικές παροχές. Οι συγκεκριμένες πρωτοβουλίες μέτρων πολιτικής δείχνουν πώς η ένταξη της οπτικής του κύκλου ζωής και του φύλου σε όλα τα στάδια της διαμόρφωσης πολιτικών είναι θεμελιώδης για την επίτευξη του στόχου της ισότητας μεταξύ γυναικών και αντρών στην Ε.Ε και ευρύτερα.
|
Τι σημαίνει η κατάσταση της φτώχειας στην Ε.Ε.; Η φτώχεια μεταξύ γυναικών και αντρών υπερβαίνει απλώς την έλλειψη πόρων για την επιβίωση και επεκτείνεται στην αποστέρηση πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών δραστηριοτήτων καθώς και ευκαιριών για πολιτική συμμετοχή και κοινωνική κινητικότητα. Εντός του πλαισίου της στρατηγικής Ευρώπη 2020, η έννοια του ‘κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού’ (AROPE) αναφέρεται σε έναν άνθρωπο που διαβιεί σε ένα νοικοκυριό και αντιμετωπίζει τουλάχιστον μία από τις ακόλουθες συνθήκες:
|
Οι νέοι άνθρωποι στην Ε.Ε. αντιμετωπίζουν τον υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας
Η ανατροφή σε περιβάλλον φτώχειας μπορεί να οδηγήσει σε διά βίου επιπτώσεις. Σήμερα, στην Ε.Ε., τουλάχιστον το ένα πέμπτο των φτωχών ανθρώπων (19%) είναι παιδιά ηλικίας κάτω των 16 ετών. Αυτό το ποσοστό ισοδυναμεί σε τουλάχιστον 23 εκατομμύρια παιδιά που διαβιούν σε φτωχά νοικοκυριά.
Οι νέες γυναίκες και οι νέοι άντρες έχουν επηρεαστεί εντονότατα από την οικονομική κρίση, και ως συνέπεια αντιμετωπίζουν τον υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας στην Ε.Ε. Το 2014, περίπου το ένα τρίτο των νέων ηλικίας από 18 έως 24 ετών αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, με τις γυναίκες να αντιμετωπίζουν κατά τι μεγαλύτερο κίνδυνο.
Πολλοί νέοι άνθρωποι είναι πιθανόν να αντιμετωπίσουν δυσκολία ανεύρεσης εργασίας αφότου ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Ο δείκτης ανεργίας των νέων ανθρώπων (15-24 ετών) είναι δραματικά υψηλός σε περίπου 20% τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άντρες (23% για τους άντρες και 21% για τις γυναίκες το 2014) εν συγκρίσει με το 10% για τον συνολικό πληθυσμό.
Ακόμη και όταν εργάζονται, πολλοί νέοι άνθρωποι παραμένουν φτωχοί (εργαζόμενοι φτωχοί). Είναι περισσότερο πιθανόν να απασχολούνται σε επισφαλείς θέσεις εργασίας από ότι οι έτερες ηλικιακές ομάδες, ειδικότερα στην περίπτωση που έχουν εγκαταλείψει το σχολείο πρόωρα. Σχεδόν οι μισές γυναίκες και περισσότερο από το ένα τρίτο των αντρών ηλικίας 20 έως 24 ετών (αποκλείοντας τους φοιτητές) βρίσκονται σε επισφαλή απασχόληση. Το 2014, το ποσοστό των ανθρώπων που εργάζονταν αλλά συνέχιζαν να αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο εισοδηματικής φτώχειας (τον κίνδυνο φτώχειας των εργαζομένων) ήταν 15% για τις νεαρές γυναίκες και 12% για τους νεαρούς άντρες ηλικίας από 18 έως 24 ετών. Τα ποσοστά αυτά αντιστοιχούν στα υψηλότερα ποσοστά εργαζόμενων φτωχών μεταξύ όλων των ηλικιακών ομάδων. Οι νέοι άνθρωποι που συνεχίζουν να ζουν μαζί με τους γονείς τους, ή υποστηρίζονται οικονομικά από αυτούς φαίνεται πώς προστατεύονται καλύτερα από τον κίνδυνο φτώχειας.
Οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας αντιμετωπίζουν δια βίου ανισότητες
Το έμφυλο χάσμα στην φτώχεια ξεκινά να αυξάνεται σε μεγαλύτερη ηλικία και είναι υψηλότερο μεταξύ των ανθρώπων ηλικίας 75 ετών και άνω (22 % των γυναικών συγκριτικά με το 15% των αντρών που διαβιούν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού). Κατά τη διάρκεια όλου του βίου, οι έμφυλες ανισότητες υποβαθμίζουν συστηματικά την οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών, καθιστώντας τες πολύ πιο ευάλωτες στον κίνδυνο φτώχειας στα μετέπειτα στάδια της ζωής τους.
Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν μια πλειάδα προκλήσεων στην αγορά εργασίας οι οποίες συμπεριλαμβάνουν αλλά δεν περιορίζονται σε:
- Ένα μέσο ποσοστό απασχόλησης που είναι μονίμως χαμηλότερο από αυτό των ανδρών –
- Μεγάλη πιθανότητα απασχόλησης σε εργασία μερικής-απασχόλησης (32 % για τις γυναίκες έναντι 8 % για τους άντρες)
- Υπερ-εκπροσώπηση σε τομείς που συνήθως είναι χαμηλότερα αμειβόμενοι και οδηγούν σε περιορισμένες ευκαιρίες καριέρας ή χαμηλή μισθολογική ανέλιξη
- Υψηλότερο κίνδυνο επισφαλούς απασχόλησης.
Επιπρόσθετα, οι γυναίκες εγκαταλείπουν την αγορά εργασίας σε μικρότερη ηλικία από τους άντρες, και ειδικότερα σε μεγάλους αριθμούς πριν από την ηλικία συνταξιοδότησης (το ποσοστό οικονομικά μη-ενεργών γυναικών στην ηλικία 55-64 ετών είναι 52%, ενώ για τους άντρες σε αυτή την ηλικιακή ομάδα είναι 36%).
Οι υποχρεώσεις φροντίδας και άλλες οικογενειακές υποχρεώσεις, οι οποίες συχνά δεν αποζημιώνονται, υποτιμώνται και κατανέμονται άνισα, έχουν μέγιστο αντίκτυπο στη θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας.
Αυτό το φαινόμενο ισχύει καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου, ακόμη και σε μεγαλύτερη ηλικία. Σχεδόν το 10% των γυναικών ηλικίας 50 ετών και άνω υποδεικνύουν πώς εξαιτίας οικογενειακών υποχρεώσεων ή υποχρεώσεων φροντίδας βρίσκονται εκτός της αγοράς εργασίας και δεν αναζητούν απασχόληση. Ο εργασιακός βίος των γυναικών στην Ε.Ε. των 28 είναι κατά 5,1 έτη μικρότερος από τον εργασιακό βίο των αντρών. Αυτό οφείλεται στις “διακεκομμένες καριέρες” ή τα κενά στον εργασιακό βίο, καθώς επίσης και από την πρώιμη “έξοδο” από την αγορά εργασίας.
Οι συγκεκριμένες συνθήκες εργασίας και τα μοτίβα καριέρας οδηγούν σε περιορισμένη οικονομική ανεξαρτησία για τις γυναίκες καθ’όλη τη διάρκεια του βίου τους, αλλά ειδικότερα σε μεγαλύτερη ηλικία, και ως συνέπεια σε χαμηλότερες συντάξεις. Το 2014, το μέσο έμφυλο συνταξιοδοτικό χάσμα στην Ε.Ε. βρέθηκε να προσεγγίζει ως και το 40% (3).
Aκόμη ένας παράγοντας που ωθεί τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας εκτός της αγοράς εργασίας είναι οι ηλικιακές διακρίσεις [ageism] — η διάκριση δηλαδή εναντίον ενός ανθρώπου με βάση την ηλικία του/της, η οποία σε συνδυασμό με τον σεξισμό δημιουργεί μία, τουλάχιστον, διπλή πρόκληση για τις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας.
Γράφημα 1 – Δείκτης κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE) κατά φύλο και ηλικιακή ομάδα (E.Ε. 28 – 2014)
Τι μπορεί να γίνει για τη μείωση του κινδύνου φτώχειας των γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας;
- Αύξηση της οικονομικής ανεξαρτησίας των γυναικών κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής
Οι έμφυλες ανισότητες στην αγορά εργασίας, η έλλειψη μέτρων συμφιλίωσης εργασίας και ζωής, και η άνιση κατανομή και υποτίμηση της μη-αμειβόμενης φροντίδας και της οικιακής εργασίας που οδηγούν στη συστηματική υποβάθμιση της οικονομικής ανεξαρτησίας των γυναικών θα πρέπει να αντιμετωπισθούν. Η επίδραση των δια βίου ανισοτήτων που βιώνουν οι γυναίκες είναι ιδιαιτέρως εμφανής στην τρίτη ηλικία όταν και σημαντικά μεγαλύτερος αριθμός γυναικών έναντι των αντρών εκτίθενται στον κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Η ενσωμάτωση του φύλου και η οπτική του κύκλου ζωής στη διαμόρφωση πολιτικών αποτελεί σημείο-κλειδί για την αύξηση της οικονομικής ανεξαρτησίας των γυναικών και την μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση των διά βίου ανισοτήτων.
Η πρωτοβουλία Think, Act, Report σχεδιάσθηκε για την πρόληψη των διακρίσεων στους χώρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της ηλικιακής διάκρισης και των έμφυλων διακρίσεων. Υλοποιήθηκε από την Βρετανική κυβέρνηση και είναι μία από τις καλές πρακτικές που αναγνωρίσθηκαν από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE). Ενθαρρύνει τις εταιρείες να συλλογιστούν αναφορικά με την ισότητα των φύλων στο εργατικό τους δυναμικό, και ειδικότερα όσον αφορά τις προσλήψεις, τη διατήρηση στη θέση εργασίας, την προαγωγή και την ισότητα αμοιβών. Για περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με καλές πρακτικές, δείτε την ιστοσελίδα του Ινστιτούτου (EIGE).
Γράφημα 2 – Οικονομικά μη-ενεργοί ηλικιωμένοι άνθρωποι κατά φύλο (ηλικία 55-64 ετών, 2014)
Προσαρμογή των συστημάτων κοινωνικής προστασίας σε σύμπνοια με τις πρόσφατες προκλήσεις
Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας και οι πολιτικές καταπολέμησης της φτώχειας θα πρέπει να αντιμετωπίσουν νέες προκλήσεις όπως ο γηρασκόμενος πληθυσμός, οι μεταβαλλόμενες οικογενειακές δομές, οι νέες μεταναστευτικές ροές, καθώς και οι μεταβαλλόμενες μορφές και συνθήκες απασχόλησης. Θα πρέπει να διασφαλίσουν την επαρκή οικονομική προστασία, όχι μόνο για τις μορφές τυπικής απασχόλησης καθόλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής, αλλά να συμπεριλάβουν επίσης και όσους/όσες συμμετέχουν σε μη-αμειβόμενη εργασία στον τομέα της φροντίδας, μη-τυπικές μορφές απασχόλησης ή σε επισφαλή απασχόληση, και σε όσους / όσες επηρεάζονται από τις διακοπές στην καριέρα τους εξαιτίας των υποχρεώσεων φροντίδας που αναλαμβάνουν.
Η ετήσια ανασκόπηση των οικονομικών πολιτικών της Ε.Ε. (διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου) παρέχει τη δυνατότητα για την περαιτέρω προώθηση και ενίσχυση της ισότητας των φύλων κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής μέσω της αντιμετώπισης των έμφυλων ανισοτήτων στα συνταξιοδοτικά συστήματα. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η επαρκής αναγνώριση των περιόδων ανάληψης υποχρεώσεων φροντίδας τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άντρες διασφαλίζοντας επίσης πώς όσοι / όσες είναι αυτο-απασχολούμενοι, οικονομικά μη-ενεργοί, άνεργοι ή σε μη-τυπικές μορφές απασχόλησης έχουν ισότιμη πρόσβαση στις δημόσιες συνταξιοδοτικές παροχές. Η ασφάλεια σε μεγαλύτερο στάδιο ενηλικίωσης απαιτεί επίσης την βελτίωση στη διαθεσιμότητα και στην πρόσβαση σε δημόσια παρεχόμενες κοινωνικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της φροντίδας υγείας και της μακροχρόνιας φροντίδας.
Η ενίσχυση των συνεργειών εντός και εγκάρσια των διαφορετικών τομέων πολιτικής.
Οι αιτίες και οι εμπειρίες της φτώχειας ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των διαφορετικών ομάδων γυναικών και αντρών, όπως οι νέοι και οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας, ο μεταναστευτικός πληθυσμός, οι μόνοι γονείς, οι Ρομά, και τα άτομα με αναπηρίες.
Οι διαφορετικές πολιτικές μπορούν να ενισχύσουν η μία την άλλη και ως εκ τούτου να δημιουργήσουν ισχυρότερες συνέργειες μεταξύ στρατηγικών καταπολέμησης της φτώχειας και οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών όπως μεταξύ αυτών της ισότητας των φύλων, απασχόλησης, φορολόγησης, οικογενειακών και στεγαστικών πολιτικών που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τις θεμελιώδεις αιτίες της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεσματικότερα. Για παράδειγμα, η παροχή επιδομάτων ανεργίας μπορεί να προστατεύσει καλύτερα από την φτώχεια όταν συμπληρώνεται από μέτρα που μπορεί να βοηθήσουν τα άτομα να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας.
Οι συνέργειες αυτές μπορούν να ενισχυθούν περαιτέρω μέσω της παροχής υπηρεσιών φροντίδας, για παιδιά, εξαρτώμενους ηλικιωμένους, ασθενείς ή ανθρώπους με αναπηρία.
Για περισσότερα θέματα φύλου και ισότητας δείτε εδώ
Ακολουθήστε μας στο facebook: http://www.facebook.com/socialpolicy.gr
Βρείτε μας & στο twitter: https://twitter.com/socpolicy
** Επικοινωνήστε μαζί μας μέσω e-mail, αν επιθυμείτε να συμπεριληφθεί και η δική σας εργασία/ μελέτη στη βάση δεδομένων μας: info@socialpolicy.gr
Πηγή: EIGE, Poverty and gender over the life cycle : review of the implementation of the Beijing Platform for Action, April 2017
