Αθανασόπουλος Γεώργιος
Απόφοιτος του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου
Λέξεις – Κλειδιά: Ευρωπαϊκή Ένωση, Κοινωνική Πολιτική, κοινωνικά δικαιώματα, ανθρώπινα δικαιώματα
Κοινωνική Πολιτική. Αναμφισβήτητα αποτελεί ένα από τα πιο καίρια αντικείμενα συζήτησης και μελέτης στην σημερινή εποχή και ιδιαίτερα όταν εκτυλίσσεται στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εν μέσω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα για να δούμε εάν στις ημέρες μας όντως εφαρμόζεται η κοινωνική πολιτική, αφού αποτελείται από κράτη – μέλη με ρυθμούς οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους. Το μεγάλο και κρίσιμο ερώτημα που τίθεται είναι: Υφίσταται στην πραγματικότητα ευρωπαϊκή κοινωνική πολιτική, και αν ναι για τι ακριβώς πράγμα μιλάμε; Οι απαντήσεις στο συγκεκριμένο ερώτημα είναι πολλές και ποικίλες με αποτέλεσμα να δίνουν κάθε φορά διαφορετικές εννοιολογικές αποχρώσεις και περιεχόμενο στην έννοια αυτή.
Πάμε να δούμε αρχικά τι είναι, κατά προσέγγιση, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται, λοιπόν, για μια, κατά κόρον οικονομική και πολιτική, είκοσι επτά (μετά την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας) χωρών. Η όλο και εντονότερη προσπάθεια για σύγκλιση των περισσότερων στοιχείων των χωρών γέννησε και την ανάγκη για την δημιουργία κατευθυντήριων γραμμών που θα εξασφάλιζαν και θα ρύθμιζαν θεμελιώδη ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα που σε πρώτο στάδιο παρέβλεπε η Ένωση.
Οι πρώτες απόπειρες για την κατοχύρωση κοινωνικών δικαιωμάτων ξεκίνησαν από τους εργαζόμενους και την διεκδίκηση των εργασιακών τους δικαιωμάτων, δηλαδή την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπινου δυναμικού και διάφορα ζητήματα γύρω από την υγεία και την κοινωνική ασφάλιση. Μία από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις έγινε το 1989 με τον Κοινοτικό Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων πάλι κυρίως γύρω από το μέτωπο των εργαζομένων. Οι μεταρρυθμίσεις στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής συνεχίστηκαν μέσω της Συνθήκης του Μάαστριχτ το 1992, αφού διευρύνθηκε ο κύκλος των κοινωνικών θεμάτων (καθεστώς της ειδικής πλειοψηφίας) και την θεσμοθέτηση του κοινωνικού διαλόγου μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Με την πάροδο των χρόνων υιοθετήθηκαν δικαιώματα που αφορούσαν στα μεταναστευτικά ρεύματα προς και από την Ευρώπη, ενώ ο «Χάρτης» των κοινωνικών δικαιωμάτων εξαπλωνόταν και σε άλλες κοινωνικές ομάδες.
Με την έλευση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης παρατηρείται μία αναπόφευκτη αναχαίτιση της κοινωνικής προόδου της Ευρώπης και συνεπώς και της οικονομικής κρίσης. Η κοινωνική πολιτική τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει πλέον δευτερεύουσα σημασία με την οικονομική πολιτική να παίρνει την σκυτάλη.
Η εφαρμογή των πολιτικών λιτότητας και της νεοφιλελευθεροποίησης της οικονομίας έχει μειώσει αρκετά την δυναμική του κράτους πρόνοιας μέσω του οποίου παρέχονταν πολλά κοινωνικά δικαιώματα στις κοινωνικά ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες. Επομένως, σε βάθος της τελευταίας δεκαετίας σημειώθηκε ραγδαία πτώση της επιρροής της κοινωνικής πολιτικής στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί η έξαρση των εθνικιστικών κινημάτων και η Τρομοκρατία που υποβάθμισε ακόμα περισσότερο τον ρόλο της κοινωνικής πολιτικής. Τρανταχτό παράδειγμα θα μπορούσε να θεωρηθεί η πρόσφατη πολιτική εξέλιξη στην Αυστρία, όπου τις εκλογές κέρδισε ακροδεξιό κόμμα.
Συνεπώς, αυτό που διαφαίνεται στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα είναι ανάπτυξη ενός είδους καχεκτικής δημοκρατίας, που έχει περισσότερο θεωρητική παρά πρακτική ισχύ. Αυτή η άσχημη εξέλιξη, που επηρεάζει άμεσα όχι μόνο την κοινωνική πολιτική αλλά ακόμα και στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα είναι κάτι που πρέπει να ανησυχήσει όλους μας. Σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να εφαρμοστούν πολιτικές που θα είναι πιο φιλικά προσκείμενες στα αδύναμα κοινωνικά στρώματα και συνυφασμένες με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κράτους.
