Η παχυσαρκία έχει προσεγγίσει επιδημικές διαστάσεις παγκοσμίως, ενώ τουλάχιστον 2,8 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο ως αποτέλεσμα του υπερβολικού βάρους ή της παχυσαρκίας. Στην Περιφέρεια του ΠΟΥ Ευρώπης, εκτιμάται ότι το 23% των γυναικών και το 20% των ανδρών πάσχουν από παχυσαρκία. Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για μια σειρά χρόνιων παθήσεων, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη, των καρδιαγγειακών παθήσεων και του καρκίνου. Επίσης, μπορούν να οδηγήσουν σε προκαταλήψεις και σε στίγμα κατά των παχύσαρκων ανθρώπων, όπως περιγράφεται σε έκθεση του ΠΟΥ/Ευρώπης.
Το στίγμα της παχυσαρκίας είναι ευρέως διαδεδομένο, με μια πρόσφατη μελέτη από χώρα της Δυτικής Ευρώπης να δείχνει ότι 18,7% των ατόμων με παχυσαρκία έχουν βιώσει στίγμα. Για τα άτομα με σοβαρή παχυσαρκία, το ποσοστό ήταν πολύ υψηλότερο – 38%. Τα άτομα με παχυσαρκία βιώνουν το στίγμα από τους εκπαιδευτές, τους εργοδότες, τους επαγγελματίες υγείας, τα μέσα ενημέρωσης, ακόμη και από τους φίλους και την οικογένεια τους.
Το στίγμα αποτελεί μια βασική αιτία των ανισοτήτων υγείας, και το στίγμα της παχυσαρκίας συνδέεται με σημαντικές σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης κατάθλιψης, του άγχους και της μειωμένης αυτοεκτίμησης. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε διαταραγμένη διατροφή, αποφυγή σωματικής δραστηριότητας και αποφυγή της ιατρικής περίθαλψης.
| Προκατάληψη εξαιτίας του βάρους (weight bias) ορίζεται η αρνητική στάση απέναντι στους άλλους και οι πεποιθήσεις για τους άλλους, εξαιτίας του βάρους τους. Αυτές οι αρνητικές στάσεις εκδηλώνονται από στερεότυπα ή/και προκατάληψη απέναντι στα υπέρβαρα άτομα και στα άτομα με παχυσαρκία. |
| Εσωτερικευμένες προκαταλήψεις εξαιτίας του βάρους (internalized weight bias) ορίζονται οι αρνητικές πεποιθήσεις ενός ατόμου για τον εαυτό του λόγω του βάρους ή μεγέθους. |
| Οι προκαταλήψεις εξαιτίας του βάρους μπορεί να οδηγήσουν στο στίγμα της παχυσαρκίας (obesity stigma), που αποτελεί το κοινωνικό στίγμα ή ετικέτα που επικολλάται σε ένα άτομο/ θύμα της προκατάληψης (ετικετοποίηση). |
| Το στίγμα της παχυσαρκίας περιλαμβάνει πράξεις ενάντια σε άτομα με παχυσαρκία που μπορεί να προκαλέσουν αποκλεισμό και περιθωριοποίηση, και να οδηγήσουν σε ανισότητες – για παράδειγμα, όταν τα άτομα με παχυσαρκία δεν λαμβάνουν επαρκή υγειονομική περίθαλψη ή όταν υφίστανται διακρίσεις στον χώρο εργασίας ή σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. |
Το στίγμα της παχυσαρκίας πλήττει ιδιαίτερα τα παιδιά
Οι επιπτώσεις των προκαταλήψεων εξαιτίας του σωματικού βάρους και του στίγματος της παχυσαρκίας μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρές για τα παιδιά. Μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά σχολικής ηλικίας με παχυσαρκία βιώνουν κατά 63% μεγαλυτερες πιθανότητες να πέσουν θύματα εκφοβισμού. Όταν τα παιδιά και οι νέοι πέφτουν θύματα εκφοβισμού από τους συνομηλίκους τους, την οικογένεια και τους φίλους τους εξαιτίας του βάρους τους, μπορεί να δημιουργηθούν αισθήματα ντροπής και να οδηγηθούν σε κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κακή εικόνα σώματος, ακόμη και αυτοκτονία.
Οι προκατειλημμένες στάσεις των καθηγητών απέναντι σε υπέρβαρους/παχύσαρκους μαθητές μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλότερες προσδοκίες από τους μαθητές, που μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα για παιδιά και νέους με παχυσαρκία. Αυτό μπορεί, με τη σειρά του, να επηρεάσει τις ευκαιρίες ζωής των παιδιών, και τελικά να οδηγήσει σε κοινωνικές και υγειονομικές ανισότητες.
Απαιτούνται πολιτικές για την πρόληψη της θυματοποίησης εξαιτίας του σωματικού βάρους στα σχολεία, και οι γονείς μπορούν να συνηγορήσουν υπέρ των παιδιών τους και να διαβουλευθούν με τους δασκάλους και τους διευθυντές εκφράζοντας τις ανησυχίες τους και προωθώντας την ευαισθητοποίηση στα σχολεία αναφορικά με το ζήτημα της προκατάληψης εξαιτίας του σωματικού βάρους.
Δεοντολογικές διαστάσεις και η σημασία των κοινωνικών περιβαλλόντων
Υπεραπλουστεύοντας τις αιτίες της παχυσαρκίας και υπονοώντας ότι οι εύκολες λύσεις θα οδηγήσουν σε γρήγορα και βιώσιμα αποτελέσματα – για παράδειγμα, «φάε λιγότερο, γίνε πιο δραστήριος» – συμβάλλει στις προκαταλήψεις όσον αφορά το βάρος και μπορεί να ορίσει μη-ρεαλιστικές προσδοκίες, συγκαλύπτοντας τις προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα άτομα με παχυσαρκία κατά την αλλαγή της συμπεριφοράς τους. Επιπρόσθετα, με αυτό τον τρόπο εστιάζεται συχνά η συζήτηση γύρω από τις συμπεριφορές των ατόμων και τις εκλαμβανόμενες ως προσωπικές αποτυχίες, ενώ παράλληλα παραμελούνται να ληφθούν υπόψη σημαντικοί κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε τις αιτίες της παχυσαρκίας και οι κυβερνήσεις να επενδύσουν στην πρόληψη και σε μέτρα έγκαιρης παρέμβασης ώστε να σταματήσει η ανησυχητική αύξησή της. Αλλά, την ίδια στιγμή, είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωρίσουμε ότι οι κυβερνήσεις και η κοινωνία έχουν ηθική υποχρέωση να ενεργήσουν – ιδιαίτερα εξ’ ονόματος των παιδιών – και να μειώσουν όχι μόνο τις συνέπειες για την υγεία, αλλά και τις κοινωνικές συνέπειες της παχυσαρκίας. Η αποτυχία να το πράξουν θα επηρεάσει το κοινωνικό κεφάλαιο και το κεφάλαιο υγείας των μελλοντικών γενεών και θα αυξήσει τις ανισότητες στην Ευρώπη και πέραν αυτής.
Ο ΠΟΥ/Ευρώπης αποσκοπεί να συνεργαστεί με τις χώρες με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και μέσα από διάφορα πλαίσια πολιτικής για να εξασφαλίσει ότι οι προκαταλήψεις εξαιτίας του σωματικού βάρους και το στίγμα της παχυσαρκίας μεταξύ των παιδιών και ενηλίκων αντιμετωπίζονται κατάλληλα μέσω εθνικών δραστηριοτήτων δημόσιας υγείας , κυρίως μέσω:
- περαιτέρω έρευνας
- ανταλλαγής γνώσεων σε εθνικό και τοπικό επίπεδο
- προτεραιότητας στις ανησυχίες γύρω από την προκατάληψη του βάρους και του στίγματος της παχυσαρκίας στη δημόσια πολιτική, ιδίως στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη.
Η έκθεση του ΠΟΥ/Ευρώπης περιγράφει συγκεκριμένες ενέργειες που μπορούν να πραγματοποιήσουν οι χώρες για την αντιμετώπιση των ζητημάτων των προκαταλήψεων του βάρους και του στίγματος της παχυσαρκίας:
Weight bias and obesity stigma: considerations for the WHO European Region (2017)
Πηγή: euro.who.int
Απόδοση/Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη
socialpolicy.gr
