Μετανάστευση και Βαθύτερα Αίτια: Η ουσία πίσω από την εικόνα

Ευάγγελος Σαλβάνος

Απόφοιτος Κοινωνικής Πολιτικής Παντείου Παν/μίου

Ερευνητικό Πεδίo: Κοινωνικός Αποκλεισμός, Ευπαθείς Ομάδες, Ανθρώπινα Δικαιώματα

Λέξεις Κλειδιά: Μετανάστευση, Ελευθερία, Σύνορα, Πολιτικές, Καταπίεση

Η έμπνευση για αυτό το άρθρο ήρθε από ένα graphic novel το “illegal” των E.Colfer και A.Donkin στο οποίο παρουσιάζεται μέσα από τα μάτια ενός παιδιού από την Γκάνα η πορεία που ακολουθεί ένας σύγχρονος πρόσφυγας από την αρχή, την επιθυμία για μετανάστευση μέχρι την οριστική εγκατάσταση και εν μέρη αφομοίωση του από τον πληθυσμό της χώρας τελικής εγκατάστασης.

Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Ο άνθρωπος από την αρχή του είδους του και πριν καν εξελιχθεί και κατακτήσει την λογική, άλλαζε τόπους και μέρη εγκατάστασης ανάλογα με τις άμεσες βιοτικές του ανάγκες. Όταν κρύωνε έψαχνε θερμότερα μέρη, όταν διψούσε έψαχνε πηγές, λίμνες ή ποτάμια και όταν πεινούσε έψαχνε μέρη πιο πρόσφορα σε εύρεση τροφής.

Με την εξέλιξη του εξελίχθηκαν και οι ανάγκες οι οποίες τον οδηγούσαν στο να ψάξει άλλη γη προς εγκατάσταση. Ήρθαν οι πρώτοι πόλεμοι, λαοί αφανίστηκαν ή μετανάστευσαν για να γλιτώσουν την σκλάβωση, έψαξαν φυσικά φρούρια είτε σε βουνά είτε με φυσική κάλυψη για να δημιουργήσουν πόλεις-οχυρά και κάστρα. Άλλες παραθαλάσσιες πόλεις χάθηκαν εξαιτίας των πειρατών μετέπειτα και οι λαοί τους ακολούθησαν πάλι τον δρόμο της μετανάστευσης.

Συνεχίστηκε η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και μαζί του άλλαξαν ξανά τα κριτήρια φυγής από τον ένα τόπο προς έναν άλλο. Οι Έλληνες έχουν βιώσει και την ειρηνική μετανάστευση για οικονομικούς και βιοποριστικούς σκοπούς αλλά και τον βίαιο διωγμό υπό το σπαθί ενός κατακτητή. Με την Μικρασιατική καταστροφή μετανάστευσε προς την υπόλοιπη Ελλάδα από την Μικρά Ασία ο τρομακτικός αριθμός των 1.230.000 προσφύγων¹. Ο αριθμός στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερος αν λάβουμε υπόψιν πως αρκετοί πέθαναν στην προσπάθεια τους ή δεν καταγράφηκαν ποτέ από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Τον ειρηνικό δρόμο μετανάστευσης τον έχουν βαδίσει αρκετές φορές στο παρελθόν οι Έλληνες, σε μια προσπάθεια εύρεσης καλύτερων επαγγελματικών προοπτικών. Ανάμεσα στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, μετά τον δεύτερο, ή την δεκαετία του 1950 και έπειτα μετά την πτώση της δικτατορίας. Σήμερα ένα ενδεικτικό νούμερο είναι για την χρονική περίοδο 2010-2015 μετανάστευσαν 45.000 Έλληνες στην Αυστραλία, 157.000 στην Γερμανία και 51.000 στην Αγγλία. Ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων που μετανάστευσαν στο εξωτερικό για τα παραπάνω έτη ανέρχεται τους 332.572².

Αν σε αυτή την εξίσωση προστεθεί ο αριθμός των προσφυγικών εισροών κάθε χρόνο στην Ελλάδα τότε γίνεται κατανοητό πως μιλάμε για μια χώρα που βρίσκεται στο επίκεντρο των μεταναστευτικών αλλαγών.

Ακόμη και οι μετανάστες που είναι σίγουροι ότι αφήνουν τις χώρες τους για ένα καλύτερο οικονομικά μέλλον αγνοούν το πραγματικό αίτιο που τους οδηγεί στην προσφυγιά. Είναι η αναζήτηση της ελευθερίας. Μιας ελευθερίας κόντρα σε ένα πολεμικό καθεστώς στην Μ. Ανατολή, μιας ελευθερίας ενάντια σε μια πολιτική δικτατορίας ή μια καταπιεστική βασιλεία. Της ελευθερίας από μια ασφυκτικά φτωχή και άδικη κατά τα σημερινά δεδομένα ζωής. Την ελευθερία τέλος, από μια μοίρα, μια κατάσταση αν θέλετε που ένας άνθρωπος συνάντησε με την γέννηση του για την οποία δεν χρωστούσε τίποτα και ήταν εκείνος τον οποίο βαρύνουν οι συνέπειες.

Η βαθύτερη αυτή ανάγκη της ελευθερίας από τις επικρατούσες συνθήκες και της ανάπτυξης της ευημερίας του και προς διευκόλυνση του ήταν αυτό που τον οδήγησε εξ αρχής στην αλλαγή τόπου εγκατάστασης και αυτό του έδωσε κεκτημένη ταχύτητα για το επόμενο του βήμα μέσα στην ιστορία. Ήταν η επιθυμία του για την γνωριμία με το άγνωστο. Μια επιθυμία που καμία οικονομικά ανθισμένη χώρα ή ευδόκιμη κατάσταση δεν κάλυψε ποτέ.

Η μετανάστευση λοιπόν ως κατάσταση (γιατί η λέξη “πρόβλημα είναι αδόκιμος όρος κατά την άποψη μου) υπήρχε από πάντα στον άνθρωπο, ακόμη και στα ζώα. Το κλειδί στο να οδηγηθεί αυτή η κατάσταση σε μια πορεία που μπορεί να σπρώξει ακόμα μακρύτερα το ανθρώπινο είδος είναι η διαχείριση της. Όχι η απότομη αποκοπή και εξάλειψη της. Χωρίς τις κινήσεις των πληθυσμών οι πολιτισμοί δεν θα εξελίσσονταν. Τα ερευνητικά πεδία δεν θα είχαν τα ερεθίσματα που χρειάζονται. Ο άνθρωπος δεν θα ήταν ίδιος. Η σωστή διαχείριση και καθοδήγηση αλλά και υποδοχή των ροών μπορεί να οδηγήσει σε πραγματικά απρόσμενα θετικά αποτελέσματα.

Από την πρώτη δημιουργία της έννοιας της πόλης, των πρώτων συνόρων που θέσπισε ο άνθρωπος θεσμικά υπήρχε η αντίληψη της υπεράσπισης της από τους πολίτες³. Οι σημερινές όμως πόλεις δεν βρίσκονται σε κίνδυνο από τις μεταναστευτικές ροές αλλά από την λανθασμένη τους διαχείριση και εξομάλυνση. Ανταπαντώντας σε ερώτηση έρευνας για την ευθύνη του προσφυγικού θέματος τα τελευταία χρόνια, η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων κατονόμασε την Ευρωπαϊκή Ένωση^4..

Η απάντηση αυτή μας δείχνει ότι η Ελλάδα σαν χώρα και γενικότερα ένα σημερινό κράτος από μόνο του δεν μπορεί να αντιμετωπίσει και να κάνει λειτουργική την σημερινή κατάσταση των μεταναστευτικών ροών. Θα πρέπει από κοινού να υπάρξει ένα πλάνο που θα μετατραπεί σε σύμφωνο αρχικά και σε κανόνα έπειτα ανάμεσα σε όλα τα κράτη και τις κοινωνικές ομάδες που σχετίζονται με την μετανάστευση, θεσμικά ή όχι. Ένας κανόνας ακόμη και άγραφος που δεν θα εξυπηρετεί κανένα κράτος ή κρατική ένωση, καμία επέκταση καπιταλιστική η εξυπηρέτηση των ιμπεριαλιστικών βλέψεων των ισχυρών κρατών. Αλλά μόνο την διευκόλυνση της επίτευξης, της ευημερίας του ανθρώπου. Έναν στόχο που ουσιαστικά υπήρχε από πάντα αλλά στις μέρες μας φοράει το πιο εικονικό του κάλυμμα από ποτέ.

Βιβλιογραφία: