Ο ευρωπαϊκός πυλώνας των κοινωνικών δικαιωμάτων σε 20 αρχές

Αντώνης Πύργος,

Σύμβουλος στους τομείς της κοινωνικής πολιτικής και της κοινωνικής ένταξης, της μετανάστευσης, της αγοράς εργασίας

Λέξεις κλειδιά: κοινωνικά δικαιώματα, αγορά εργασίας, κοινωνική προστασία και ένταξη, ισότητα φύλου, απασχόληση, υγεία

 

Ο πυλώνας των κοινωνικών δικαιωμάτων αφορά την παροχή νέων και αποτελεσματικότερων δικαιωμάτων στους πολίτες. Βασίζεται σε 20 βασικές αρχές, διαρθρωμένες γύρω από τρεις κατηγορίες:

1. Ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην αγορά εργασίας
2. Δίκαιες συνθήκες εργασίας
3. Κοινωνική προστασία και ένταξη

 

Κατηγορία I: Ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην αγορά εργασίας

1. Εκπαίδευση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση

Όλοι έχουν δικαίωμα στην ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση, προκειμένου να διατηρήσουν και να αποκτήσουν δεξιότητες που τους επιτρέπουν να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζονται με επιτυχία τις μεταβάσεις στην αγορά εργασίας.

 

2. Ισότητα των φύλων

Πρέπει να διασφαλιστεί και να ενθαρρυνθεί η ισότητα μεταχείρισης και ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, τους όρους απασχόλησης και την εξέλιξη της σταδιοδρομίας.

 

3. Ίσες ευκαιρίες

Ανεξαρτήτως φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού, ο καθένας έχει δικαίωμα ίσης μεταχείρισης και ευκαιριών όσον αφορά την απασχόληση, την κοινωνική προστασία, την εκπαίδευση και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες διαθέσιμες στο κοινό.

 

4. Ενεργός υποστήριξη της απασχόλησης

Ο καθένας έχει το δικαίωμα έγκαιρης και εξατομικευμένης βοήθειας για τη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης ή αυτοαπασχόλησης. Αυτό περιλαμβάνει το δικαίωμα υποστήριξης για αναζήτηση εργασίας, κατάρτιση και επανεκπαίδευση. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να μεταφέρει την κοινωνική προστασία και τα δικαιώματα της κατάρτισης κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής μετάβασης.

Οι νέοι έχουν το δικαίωμα της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, μαθητείας, πρακτικής άσκησης ή προσφοράς εργασίας εντός 4 μηνών από τη στιγμή που θα μείνουν άνεργοι ή θα εγκαταλείψουν την εκπαίδευσή τους.

Οι άνεργοι έχουν δικαίωμα στην εξατομικευμένη, συνεχή και συνεπή υποστήριξη. Οι μακροχρόνια άνεργοι έχουν δικαίωμα σε εμπεριστατωμένη ατομική αξιολόγηση το αργότερο στους 18 μήνες ανεργίας.

 

Κατηγορία II: Δίκαιες συνθήκες εργασίας

5. Ασφαλής και προσαρμόσιμη απασχόληση

Ανεξάρτητα από το είδος και τη διάρκεια της εργασιακής σχέσης, οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε δίκαιη και ίση μεταχείριση όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία και την κατάρτιση. Θα προωθηθεί η μετάβαση προς ανοικτές μορφές απασχόλησης.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις, πρέπει να εξασφαλίζεται η απαραίτητη ευελιξία για τους εργοδότες ώστε να προσαρμόζονται ταχέως στις αλλαγές στο οικονομικό πλαίσιο.

Πρέπει να ενισχυθούν οι καινοτόμες μορφές εργασίας που εξασφαλίζουν την ποιότητα των συνθηκών εργασίας. Πρέπει να ενθαρρύνεται η επιχειρηματικότητα και η αυτοαπασχόληση. Η επαγγελματική κινητικότητα διευκολύνεται.

Οι σχέσεις εργασίας που οδηγούν σε επισφαλείς συνθήκες εργασίας αποτρέπονται, μεταξύ άλλων απαγορεύοντας την κατάχρηση των άτυπων συμβάσεων. Κάθε περίοδος δοκιμασίας πρέπει να είναι εύλογης διάρκειας.

 

6. Μισθοί

Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα σε δίκαιους μισθούς που παρέχουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.

Πρέπει να εξασφαλίζεται επαρκής ελάχιστος μισθός κατά τρόπο που να ικανοποιεί τις ανάγκες του εργαζομένου και της οικογένειάς του υπό το πρίσμα των εθνικών οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, εξασφαλίζοντας παράλληλα την πρόσβαση στην απασχόληση και τα κίνητρα για αναζήτηση εργασίας. Η φτώχεια στην εργασία πρέπει να αποτρέπεται.

Όλοι οι μισθοί καθορίζονται κατά τρόπο διαφανή και προβλέψιμο σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές και με σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων.

 

7. Πληροφορίες σχετικά με τους όρους απασχόλησης και την προστασία σε περίπτωση απόλυσης

Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται γραπτώς κατά την έναρξη της απασχόλησης σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της περιόδου δοκιμασίας.

Πριν από οποιαδήποτε απόλυση, οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται για τους λόγους και να τους παρέχεται εύλογη προειδοποίηση. Έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε αποτελεσματική και αμερόληπτη επίλυση διαφορών και, σε περίπτωση αδικαιολόγητης απόλυσης, δικαίωμα προσφυγής, συμπεριλαμβανομένης της επαρκούς αποζημίωσης.

 

8. Κοινωνικός διάλογος και συμμετοχή των εργαζομένων

Οι κοινωνικοί εταίροι καλούνται να γνωμοδοτήσουν σχετικά με το σχεδιασμό και την εφαρμογή των οικονομικών πολιτικών, της πολιτικής απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές. Ενθαρρύνονται να διαπραγματεύονται και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις σε θέματα που τους αφορούν, τηρώντας παράλληλα την αυτονομία τους και το δικαίωμα συλλογικής δράσης. Κατά περίπτωση, οι συμφωνίες που συνάπτονται μεταξύ των κοινωνικών εταίρων υλοποιούνται σε επίπεδο Ένωσης και των κρατών μελών της.

Οι εργαζόμενοι ή οι εκπρόσωποί τους έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται και να ζητούν εγκαίρως διαβουλεύσεις σχετικά με θέματα που σχετίζονται με αυτά, ιδίως όσον αφορά τη μεταβίβαση, την αναδιάρθρωση και τη συγχώνευση επιχειρήσεων καθώς και τις ομαδικές απολύσεις.

Πρέπει να ενθαρρυνθεί η υποστήριξη της αύξησης της ικανότητας των κοινωνικών εταίρων να προωθήσουν τον κοινωνικό διάλογο.

 

9. Ισορροπία εργασίας-ιδιωτικής ζωής

Οι γονείς και οι υπεύθυνοι φροντίδας έχουν δικαίωμα στην κατάλληλη άδεια, ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας και πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας. Οι γυναίκες και οι άνδρες πρέπει να έχουν ισότιμη πρόσβαση σε ειδικές απουσίες, προκειμένου να εκπληρώνουν τις ευθύνες φροντίδας τους και να ενθαρρύνονται να τις χρησιμοποιούν με ισορροπημένο τρόπο.

 

10. Υγιές, ασφαλές και καλά προσαρμοσμένο περιβάλλον εργασίας και προστασία δεδομένων

Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα σε υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία τους.

Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα σε ένα εργασιακό περιβάλλον προσαρμοσμένο στις επαγγελματικές τους ανάγκες και το οποίο τους επιτρέπει να παρατείνουν τη συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας.

Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα στο πλαίσιο της απασχόλησης.

 

Κεφάλαιο III: Κοινωνική προστασία και ένταξη

11. Παιδική φροντίδα και υποστήριξη παιδιών

Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα σε προσιτή παιδική εκπαίδευση και φροντίδα καλής ποιότητας.

Τα παιδιά έχουν δικαίωμα προστασίας από τη φτώχεια. Τα παιδιά από μειονεκτούσες ομάδες έχουν το δικαίωμα να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση των ίσων ευκαιριών.

 

12. Κοινωνική προστασία

Ανεξάρτητα από το είδος και τη διάρκεια της εργασιακής τους σχέσης, οι εργαζόμενοι και, υπό συγκρίσιμες συνθήκες, οι αυτοαπασχολούμενοι έχουν το δικαίωμα επαρκούς κοινωνικής προστασίας.

 

13. Παροχές ανεργίας

Οι άνεργοι έχουν το δικαίωμα επαρκούς υποστήριξης ενεργοποίησης από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης για την (επαν) ένταξη στην αγορά εργασίας και επαρκή επιδόματα ανεργίας εύλογης διάρκειας, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. Οι παροχές αυτές δεν αποτελούν αντικίνητρο για την ταχεία επιστροφή στην απασχόληση.

 

14. Ελάχιστο εισόδημα

Όσοι δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους έχουν το δικαίωμα σε επαρκείς παροχές ελάχιστου εισοδήματος που εξασφαλίζουν αξιοπρεπή ζωή σε όλα τα στάδια της ζωής και αποτελεσματική πρόσβαση στα αγαθά και τις υπηρεσίες. Για όσους μπορούν να εργαστούν, τα οφέλη του ελάχιστου εισοδήματος θα πρέπει να συνδυάζονται με κίνητρα για (επαν) ενσωμάτωση στην αγορά εργασίας.

 

15. Έσοδα και συντάξεις γήρατος

Οι εργαζόμενοι και οι αυτοαπασχολούμενοι κατά τη συνταξιοδότηση έχουν δικαίωμα σύνταξης ανάλογης με τις εισφορές τους και εξασφάλιση επαρκούς εισοδήματος. Οι γυναίκες και οι άνδρες πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες να αποκτήσουν συνταξιοδοτικά δικαιώματα.

Όλοι οι ηλικιωμένοι έχουν το δικαίωμα σε πόρους που εξασφαλίζουν αξιοπρεπή διαβίωση.

 

16. Υγειονομική περίθαλψη

Ο καθένας έχει το δικαίωμα έγκαιρης πρόσβασης σε προσιτή, προληπτική και θεραπευτική υγειονομική περίθαλψη καλής ποιότητας.

 

17. Συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρίες

Τα άτομα με αναπηρίες έχουν το δικαίωμα εισοδηματικής υποστήριξης που εξασφαλίζει αξιοπρεπή διαβίωση, υπηρεσίες που τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία και ένα περιβάλλον εργασίας προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους.

 

18. Μακροχρόνια περίθαλψη

Ο καθένας έχει το δικαίωμα σε προσιτές υπηρεσίες μακροχρόνιας περίθαλψης καλής ποιότητας, ιδίως στις υπηρεσίες οικιακής φροντίδας και στις υπηρεσίες εναρμονισμένες με βάση την κοινότητα.

 

19. Στέγαση και βοήθεια για τους άστεγους

Πρέπει να παρέχεται πρόσβαση σε κοινωνική στέγαση ή βοήθεια στέγασης καλής ποιότητας για όσους έχουν ανάγκη.

Πρέπει να παρέχεται επαρκής στέγη και υπηρεσίες στους αστέγους, προκειμένου να προωθηθεί η κοινωνική τους ένταξη.

Οι ευάλωτοι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα κατάλληλης βοήθειας και προστασίας από την αναγκαστική έξωση.

 

20. Πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες

Ο καθένας έχει το δικαίωμα πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες καλής ποιότητας, συμπεριλαμβανομένων των υδάτων, της αποχέτευσης, της ενέργειας, των μεταφορών, των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και των ψηφιακών επικοινωνιών. Η υποστήριξη για την πρόσβαση στις υπηρεσίες αυτές θα είναι διαθέσιμη για όσους έχουν ανάγκη.

 

Περισσότερες λεπτομέρειες για τον ευρωπαϊκό πυλώνα των κοινωνικών δικαιωμάτων

στο https://ec.europa.eu/commission/priorities/deeper-and-fairer-economic-and-monetary-union/european-pillar-social-rights_en