Σοσιαλιστικές αξίες και ΕΕ

Δημοσιεύτηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2017

Από τον Péter Balázs

(Ο Καθηγητής Péter Balázs είναι Διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών Γειτονίας στο Πανεπιστήμιο της Κεντρικής Ευρώπης της Βουδαπέστης και έχει τελέσει έργο από διάφορες κυβερνητικές και διπλωματικές θέσεις και έγινε το πρώτο μέλος της Ουγγαρίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2004 και ήταν ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας από το 2009 έως 2010)

Μετάφραση: Οδυσσέας Διαμάντης

Οι μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας από ευρωπαϊκή προοπτική καθορίζονται και απαριθμούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή καθορίζονται από τις χώρες μέλη της στο πλαίσιο της ΕΕ. Τα σοσιαλιστικά και δημοκρατικά κόμματα θα πρέπει να επανεξετάσουν το σύνολο των αρχών που εκπροσωπούνται από την ΕΕ και να αναβαθμίσουν την αμοιβαία αλληλεγγύη.

Οι σοσιαλδημοκράτες έχουν νικηθεί στη Γαλλία και τη Γερμανία το 2017 και έχασαν τις θέσεις τους στην κυβέρνηση. Στη Γερμανία, το SPD αναμένεται να αναλάβει μια θέση  αντιπολιτευτική. Στο πλαίσιο των κοινοβουλευτικών εκλογών, η ζημία που υπέστη ένα κόμμα μπορεί επίσης να εξηγηθεί από τα κέρδη των άλλων. Ωστόσο, εάν προσδιοριστεί μια γενική τάση (όπως στην περίπτωση της Σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη), η πολιτική προσφορά αυτού του κόμματος πρέπει να αναλυθεί και να μετρηθεί σε σχέση με τις θεμελιώδεις αξίες του. Καθώς τα περισσότερα προβλήματα παρουσιάζονται σε μεγαλύτερες, διεθνείς διαστάσεις, οι απαντήσεις βρίσκονται σε παρόμοια επίπεδα. Η ΕΕ είναι μία από τις πλέον κατάλληλες δομές για την επίλυση θεμάτων πέρα από το πολιτικό και φυσικό πεδίο των μοναδικών κρατών.

Τα «έγγραφα προβληματισμού» της Επιτροπής

Το 2017 δημιουργήθηκε μια πληθώρα καινοτόμων ιδεών σχετικά με τις κοινές δράσεις των ευρωπαϊκών κρατών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε αυτή τη δημιουργική διαδικασία τον Μάρτιο δημοσιεύοντας μια Λευκή Βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης, ακολουθούμενη από πέντε «έγγραφα προβληματισμού» που αφορούν την άμυνα, την ευρωζώνη, την κοινωνική διάσταση, την παγκοσμιοποίηση και τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ο Jean-Claude Juncker, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συνόψισε τις ελκυστικές του προτάσεις στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 13 Σεπτεμβρίου. Ο Πρόεδρος Emmanuel Macron της Γαλλίας μίλησε στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι στις 26 Σεπτεμβρίου και ανέπτυξε ευρύ φάσμα πρωτοποριακών μεταρρυθμίσεων προκειμένου να καταστεί η ΕΕ ισχυρότερη, ταχύτερη και πιο συνεκτική. Το πολιτικό κεντρικό σημείο όλων αυτών των πρωτοβουλιών ήταν προφανώς οι βουλευτικές εκλογές της Γερμανίας στις 24 Σεπτεμβρίου, καθώς η θέση της μελλοντικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης της Γερμανίας θα αποτελέσει την «κρίσιμη μάζα» για την αποδοχή και την εφαρμογή οποιασδήποτε δράσης στην ΕΕ.

Παρά το καινοτόμο πνεύμα και το νέο περιεχόμενο πολλών προτάσεων, οι βελτιώσεις περιορίζονται στο πραγματικό μοντέλο ολοκλήρωσης και στο νομικό-θεσμικό του υπόβαθρο, αλλάζοντας τη σειρά μερικών μόνο υφιστάμενων προτεραιοτήτων. Φυσικά, από την τυπική, οργανωτική πλευρά, καμία άλλη στρατηγική δεν θα ήταν ρεαλιστική, καθώς οποιαδήποτε σημαντική τροποποίηση απαιτεί τροποποιήσεις της Συνθήκης με ομοφωνία, κάτι που ασφαλώς δεν θα ήταν εξασφαλισμένο. Λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση και τα συμφέροντα του Σοσιαλδημοκρατικού Κινήματος, οι πολιτικές αλλαγές εξακολουθούν να είναι αναγκαίες και επίσης πιθανές μέσα στο πραγματικό περιθώριο ελιγμών της ΕΕ.

Διασφαλίζοντας την αλληλεγγύη

Τα δημοκρατικά πολιτικά κόμματα μοιράζονται τις ίδιες βασικές αξίες που έχουν κωδικοποιηθεί από την ΕΕ, οι οποίες υπενθυμίζουν την κύρια έννοια της σύγχρονης κοινωνίας των πολιτών με βάση την “ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα”. Οι δύο πρώτοι στόχοι συνήθως επαναλαμβάνονται αμετάβλητοι, αλλά ο τρίτος αντικαταστάθηκε συχνά σήμερα από την “αλληλεγγύη”. Στην ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Πρόεδρος κ. Juncker ισχυρίστηκε ότι «η ελευθερία, η ισότητα και το κράτος δικαίου» αποτελούν κατευθυντήριες αρχές της ΕΕ, η οποία ήταν μια ελαφρώς διαφορετική ερμηνεία αυτών των ιδανικών. Οι πολιτικοί παράγοντες στην Ευρώπη πιστεύουν ακράδαντα ότι η ήπειρός μας ελέγχει όλες τις τρεις αξίες που δίνουν το παράδειγμα σε ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο, τα τρία πρότυπα μαζί αντιπροσωπεύουν ένα από αυτά τα “αδύνατα τρίγωνα”: το πολύ δύο από αυτά είναι εφικτά με την τιμή να θυσιάσουν την τρίτη. Ποια είναι η λύση της ΕΕ και ποια πτυχή έχει χαθεί για την επίτευξη των άλλων δύο;

Το κύριο αποτέλεσμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι η «ελευθερία» από πολλές απόψεις, πρώτα από όλα οι “τέσσερις ελευθερίες” που ακολουθούνται από αρκετές άλλες, όπως η ελευθερία του ταξιδιού, των σπουδών κλπ. Η “ισότητα” είναι ένα άλλο μεγάλο επίτευγμα: ίσες ευκαιρίες και μεταχείριση των κρατών μελών και των πολιτών (ακόμη και αν δεν μπορούν ταυτόχρονα να διασφαλιστούν και οι δύο), των παραγωγών και των καταναλωτών σε ολόκληρη την ενιαία αγορά κλπ. Προφανώς έχει χαθεί η “αδελφότητα”  . Προφανώς , στην Ευρώπη έχει χαθεί η αδελφότητα. Έχει δημιουργηθεί ένας τεράστιος οικονομικός χώρος ελεύθερης κυκλοφορίας με ίσες ευκαιρίες, αλλά τα αναδιανεμητικά αποτελέσματα που υποστηρίζουν την αναλογικότητα και αντισταθμίζουν τις αρνητικές επιπτώσεις της απεριόριστης «ελευθερίας» είναι περιθωριακά.

Το πρότυπο της ΕΕ είναι σαφώς φιλελεύθερο στο μέγιστο βαθμό. Έχει επιτυχία για την οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, σε καταστάσεις κρίσης απαιτείται περισσότερη αλληλεγγύη για τους χαμένους της παγκοσμιοποίησης εντός και εκτός της κοινότητάς μας.

Οι απειλές κατά της ασφάλειας όπως η τρομοκρατία, οι «υβριδικοί πόλεμοι», οι κυβερνοεπιθέσεις και άλλα απαιτούν ακόμη μεγαλύτερη αμοιβαία κατανόηση και βοήθεια. Η προσφορά και, ταυτόχρονα, η ανάγκη περισσότερης αλληλεγγύης ανήκουν στις παραδόσεις του σοσιαλιστικού κινήματος. Η αμφισβήτηση των ελευθεριακών πτυχών της ολοκλήρωσης και η προώθηση εναλλακτικών τρόπων αύξησης της αλληλεγγύης εντός της ΕΕ θα ανοίξει νέες πολιτικές προοπτικές για το SPD στη Γερμανία και την Ευρώπη.