Του Εντουάρντο Γκαλεάνο,
Ουρουγουανός δημοσιογράφος, λογοτέχνης και συγγραφέας
Η διαφήμιση μιλάει για το αυτοκίνητο σαν μια ευλογία για όλους.
Είναι ένα καθολικό δικαίωμα, μια δημοκρατική κατάκτηση;
Αν αυτό ήταν αληθινό και αν όλες οι ανθρώπινες υπάρξεις μπορούσαν να γίνουν ευτυχείς ιδιοκτήτες αυτού του μέσου μεταφοράς, ο πλανήτης θα πέθαινε ακαριαία από έλλειψη αέρα και ακόμη πιο πριν θα έπαυε να λειτουργεί από έλλειψη ενέργειας. Οι αριθμοί λένε ότι το αυτοκίνητο είναι ένα προνόμιο για λίγους.
Μόνο το 20% της ανθρωπότητας διαθέτει το 80% των αυτοκινήτων, αν και το 100% της ανθρωπότητας υφίσταται τις συνέπειες. Όπως και τόσα άλλα σύμβολα της κοινωνίας της κατανάλωσης, το αυτοκίνητο είναι ένα εργαλείο στα χέρια του Βορρά του κόσμου και των μειοψηφιών που στο Νότο αναπαράγουν τις συνήθειες του Βορρά και πιστεύουν και προπαγανδίζουν πως όποιος δεν έχει άδεια οδήγησης δεν έχει άδεια ύπαρξης.
Μια μόνο χώρα, η Γερμανία, έχει περισσότερα αυτοκίνητα από το σύνολο όλων των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής.
Αλλά οι τρεις στους τέσσερις νεκρούς από αυτοκινητιστικά δυστυχήματα σε όλο τον πλανήτη είναι από το Νότο του κόσμου και από αυτούς τους τρεις νεκρούς οι δυο είναι πεζοί.
Στους λατινοαμερικάνικους δρόμους κυκλοφορεί ένα πολύ μικρό ποσοστό των αυτοκινήτων του κόσμου, αλλά ορισμένες από τις πιο μολυσμένες πόλεις του κόσμου βρίσκονται στη Λατινική Αμερική.
Η δουλική μίμηση των μοντέλων ζωής των μεγάλων κυρίαρχων κέντρων παράγει καταστροφές. Τα αντίγραφα πολλαπλασιάζουν ως το ακρότατο όριο τα ελαττώματα του πρωτότυπου.
Οι δομές της κληρονομημένης αδικίας και οι τρομερές κοινωνικές αντιφάσεις έχουν γεννήσει πόλεις που αναπτύσσονται έξω από κάθε δυνατό έλεγχο, γιγάντιους Φρανκενστάιν του πολιτισμού.
Η εισαγωγή της θρησκείας του αυτοκινήτου και η ταύτιση της δημοκρατίας με την κοινωνία της κατανάλωσης έχουν, σε αυτά τα βασίλεια του “Ο σώζων εαυτόν σωθείτω”, αποτελέσματα πολύ πιο καταστροφικά από οποιονδήποτε βομβαρδισμό. Ποτέ δεν έχουν υποφέρει τόσοι πολλοί για τόσους λίγους.
Με τον θεό των τεσσάρων τροχών συμβαίνει αυτό που συμβαίνει συνήθως με τους θεούς : γεννιούνται στην υπηρεσία των ανθρώπων, μαγικοί εξορκιστές ενάντια στο φόβο και τη μοναξιά και καταλήγουν να βάζουν τους ανθρώπους στην υπηρεσία τους. Η θρησκεία του αυτοκινήτου, με το Βατικανό της στις ΗΠΑ, έχει υποδουλώσει τον κόσμο.
Η εικόνα του παράδεισου : κάθε Αμερικάνος κατέχει ένα αυτοκίνητο και ένα όπλο.
Στις ΗΠΑ συγκεντρώνεται η μεγαλύτερη ποσότητα αυτοκινήτων καθώς και το πιο σημαντικό οπλοστάσιο, οι κύριες επιχειρηματικές δραστηριότητες της εθνικής οικονομίας.
Έξι, έξι, έξι : κάθε έξι δολάρια που ξοδεύει ο μέσος πολίτης το ένα το αφιερώνει στο αυτοκίνητο.
Κάθε έξι ώρες ζωής, τη μια την αφιερώνει για να ταξιδεύει με το αυτοκίνητο ή για να εργάζεται προκειμένου να πληρώνει τα έξοδα του.
Κάθε έξι θέσεις εργασίας η μια συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με το αυτοκίνητο και άλλη μια συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τη βία και με τις βιομηχανίες της.
Όσο περισσότερους ανθρώπους σκοτώνουν τα αυτοκίνητα και τα όπλα τόσο περισσότερη φύση ρίχνουν στο έδαφος και τόσο περισσότερο αυξάνεται το εθνικό προ’ι’ον.
Όπως ορθά λέει ο Γερμανός ερευνητής Winfried Wolf, στον καιρό μας οι παραγωγικές δυνάμεις έχουν γίνει καταστροφικές δυνάμεις. Η πώληση αυτοκινήτων είναι συμμετρική προς την πώληση όπλων και θα μπορούσε να λεχθεί ότι αποτελεί ένα στοιχείο της : τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα σκοτώνουν ή τραυματίζουν κάθε χρόνο περισσότερους Αμερικανούς από όσους σκοτώθηκαν στο Βιετνάμ και η άδεια οδήγησης είναι το μοναδικό ντοκουμέντο που είναι αναγκαίο σε οποίον θέλει να αγοράσει ένα μυδράλιο και με αυτό να κάνει κόσκινο όλη τη γειτονιά του.
Η άδεια οδήγησης δεν χρησιμοποιείται μόνο γι αυτές τις υποθέσεις, αλλά είναι επίσης αναγκαία για την πληρωμή ή είσπραξη επιταγών, για την έκδοση ενός εγγράφου ή για την υπογραφή ενός συμβολαίου.
Στις ΗΠΑ η άδεια οδήγησης υποκαθιστά το δελτίο ταυτότητας. Τα αυτοκίνητα προσδίδουν ταυτότητα στα πρόσωπα.
Η χώρα μπορεί να διαθέτει την πιο φθηνή βενζίνη στον κόσμο χάρη στους διεφθαρμένους προέδρους, τους σεΐχηδες με τα σκούρα γυαλιά και τους βασιλιάδες της οπερέτας που ασχολούνται με την πώληση πετρελαίου, με την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με την αγορά αμερικανικών όπλων.
Η Σαουδική Αραβία για παράδειγμα, που εμφανίζεται στις πρώτες θέσεις στις διεθνείς στατιστικές για τον πλούτο των πλουσίων της, για τη θνησιμότητα των παιδιών της και για την ωμότητα των τυράννων της, είναι ο κύριος πελάτης της αμερικανικής βιομηχανίας όπλων.
Χωρίς τη φθηνή βενζίνη που προμηθεύουν αυτοί οι σύμμαχοι της δημοκρατίας δεν θα ήταν δυνατό το θαύμα : στις Ηνωμένες Πολιτείες ο καθένας μπορεί να έχει ένα αυτοκίνητο και πολλοί μπορούν να το αλλάζουν συχνά.
Πες μου τι αυτοκίνητο έχεις και θα σου πω ποιος είσαι και πόσο αξίζεις.
Αυτός ο πολιτισμός που λατρεύει τα αυτοκίνητα κατέχεται από τον πανικό των γηρατειών.
Το αυτοκίνητο, υπόσχεση αιώνιας νεότητας, είναι το μοναδικό σώμα που μπορούμε να αλλάξουμε. Σε αυτό το άλλο σώμα, εκείνο με τους τέσσερις τροχούς, αφιερώνονται το μεγαλύτερο μέρος της τηλεοπτικής διαφήμισης, το μεγαλύτερο μέρος του χώρου μέσα στις πόλεις. Το αυτοκίνητο διαθέτει εστιατόρια, όπου τρέφεται με βενζίνα και λάδι, στην υπηρεσία του υπάρχουν φαρμακεία όπου αγοράζονται τα φάρμακα, νοσοκομεία όπου νοσηλεύεται και θεραπεύεται, κοιτώνες όπου αναπαύεται και νεκροταφεία που πεθαίνει.
Το αυτοκίνητο υπόσχεται ελευθερία στα πρόσωπα – διόλου τυχαία οι αυτοκινητόδρομοι ονομάζονται “ελεύθεροι δρόμοι” – αλλά έπειτα συμπεριφέρεται σαν ένα κινητό κλουβί. Ο χρόνος της ανθρώπινης εργασίας έχει μειωθεί λίγο ή καθόλου, ενώ αυξάνεται όλο και περισσότερο ο χρόνος της μετάβασης και της επιστροφής από την εργασία, εξαιτίας της κυκλοφοριακής συμφόρησης που μας υποχρεώνει να προχωράμε με υπερβολική βραδύτητα.
Ζούμε ήδη μέσα στο αυτοκίνητο και αυτό δεν παύει να μας καταδυναστεύει.
“Drive-by shooting” : δίχως να βγούμε από το αυτοκίνητο, με όλη του την ταχύτητα, μπορούμε να πατήσουμε τη σκανδάλη και να ρίξουμε στα τυφλά, όπως είναι της μόδας τώρα τις νύχτες στο Λος Άντζελες.
“Drive-thru teller”, ” drive-in restaurant”, “drive-in movies” : χωρίς να βγούμε από το αυτοκίνητο μπορούμε να κάνουμε μια ανάληψη από την τράπεζα, να γευματίσουμε με χάμπουργκερ και να δούμε μια ταινία.
Χωρίς να βγούμε από το αυτοκίνητο μπορούμε να παντρευτούμε : “drive-in marriage”.
Το αυτοκίνητο, σώμα ανανεώσιμο, έχει περισσότερα δικαιώματα από το ανθρώπινο σώμα, που είναι καταδικασμένο στη φθορά.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναλάβει τα τελευταία χρόνια τον ιερό πόλεμο ενάντια στο δαίμονα του καπνού.
Στα περιοδικά οι διαφημίσεις των τσιγάρων συνοδεύονται από υποχρεωτικές προειδοποιήσεις για τη δημόσια υγεία, όπως για παράδειγμα ” ο καπνός του τσιγάρου περιέχει μονοξείδιο του άνθρακα”, αλλά καμία διαφήμιση αυτοκινήτων δεν προειδοποιεί ότι πολύ περισσότερο μονοξείδιο περιέχουν τα καυσαέρια των αυτοκίνητων.
Οι άνθρωποι δεν μπορούν να καπνίζουν. Τα αυτοκίνητα μπορούν.
———
Από το “Σημειωματάριο Ιδεών” του Θανάση Γιαλκέτση, δημοσιευμένο στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία στις 16 Φεβρουαρίου 1997 : σελίδα 55.
