Σήμερα συμπληρώνονται δύο χρόνια από την έναρξη εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Η προσχηματική αναγόρευση της Τουρκίας σε «ασφαλή τρίτη χώρα» και η επιστροφή προσφύγων και αιτούντων άσυλο σε αυτήν, παρουσιάστηκε ως λύση απέναντι στο μαζικό εκτοπισμό και δημιούργησε ένα δυστοπικό σχήμα που διατρέχει έκτοτε το προσφυγικό.
Η πραγματικότητα, ωστόσο, αποτελεί τη μεγαλύτερη διάψευση των πολιτικών επιχειρημάτων της ΕΕ για την επιτυχία και την αναγκαιότητα της Συμφωνίας. Η Συμφωνία δεν κατάφερε να ανακόψει τις προσφυγικές ροές, αφού ο αριθμός των αφίξεων μέσω των θαλάσσιων συνόρων Ελλάδας-Τουρκίας παραμένει σημαντικός. Δε σταμάτησε, όμως, ούτε τον ανθρώπινο πόνο και την απώλεια ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα. Το τραγικό ναυάγιο, που σημειώθηκε λίγες ημέρες πριν στο Αγαθονήσι, και οδήγησε στο θάνατο 16 ανθρώπων, μας υπενθυμίζει ότι τέτοιου είδους πολιτικές συμφωνίες αδυνατούν να καλύψουν την απουσία ασφαλών και νόμιμων οδών.
Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου είχε τονίσει τον κίνδυνο που θα έφερνε η υλοποίηση της Συμφωνίας αυτής, όχι μόνο για τον κατακερματισμό του δικαιώματος στο άσυλο, αλλά και για την υπονόμευση βασικών αρχών του κράτους δικαίου, με κίνδυνο την αναδίπλωση της Ευρώπης – και μαζί της Ελλάδας – σε ένα άλλο πολιτικό παράδειγμα. Στα δύο χρόνια που μεσολάβησαν, προκειμένου να υλοποιηθεί η ντροπιαστική – για το Ευρωπαϊκό κράτος δικαίου – συμφωνία σημειώθηκαν αυθαίρετοι περιορισμοί των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο, υποχώρηση των διαδικαστικών εγγυήσεων στις διαδικασίες πρώτης υποδοχής και ασύλου, είτε μέσω της τροποποίησης της εθνικής νομοθεσίας, είτε με άτυπες αλλαγές υφιστάμενων διοικητικών πρακτικών, που οδήγησαν σε αβεβαιότητα και ανασφάλεια δικαίου.
Αποτέλεσμα της Κοινής Δήλωσης, για την οποία η χώρα μας πολλάκις εξέφρασε την ικανοποίησή της, χιλιάδες άνθρωποι να παραμένουν εγκλωβισμένοι στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου υπό καθεστώς γεωγραφικού περιορισμού, ενός μέτρου που επιβάλλεται συστηματικά και αδιάκριτα, σε καθεστώς υπερπληθυσμού και σε συνθήκες ακατάλληλες ακόμα και για βραχυπρόθεσμη διαμονή. Σημειώνουμε εδώ, ότι εξαιτίας των συνθηκών που επικρατούν στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης, έχουν χαθεί ανθρώπινες ζωές, έχει παρατηρηθεί περαιτέρω επιδείνωση της ψυχικής υγείας, καθώς και αύξηση των περιστατικών βίας και σεξουαλικής κακοποίησης.
Η χώρα μας έχει εξ αντικειμένου δεχτεί να παίζει τον ρόλο της υγειονομικής ζώνης στα ευρωπαϊκά σύνορα, εμμένοντας σε μια πολιτική επιλογή που, εκτός από τις συνέπειες που έχει για τον προσφυγικό πληθυσμό, οδηγεί στην αποσταθεροποίηση της κοινωνικής συνοχής των νησιωτικών περιοχών. Αποτέλεσμα της εφαρμοζόμενης πολιτικής του εγκλωβισμού είναι η στροφή των τοπικών κοινωνιών εναντίον των προσφύγων, η αύξηση της ακροδεξιάς ρητορικής και η εκδήλωση ρατσιστικών συμπεριφορών.
Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου υπενθυμίζει για ακόμα μία φορά ότι η υποχώρηση του δικαιώματος στο άσυλο, εκτός από τα ζητήματα ανθρωπισμού που θέτει, απειλεί και πλήττει το ευρύτερο κανονιστικό πλαίσιο προστασίας του ευρωπαϊκού κεκτημένου της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
20/3/2018
