Από την Jill Suttie* Psy.D | 3 Ιουλίου 2017
Μετάφραση: Οδυσσέας Διαμάντης
Πολλοί από εμάς γνωρίζουμε τις απολαύσεις του συναισθήματος δέους. Είτε κάνοντας πεζοπορίες σε μαγευτικές κορυφές, θαυμάζοντας την μεγάλη τέχνη, ή παρακολουθώντας την γέννηση ενός παιδιού, εμπειρίες όπως αυτές μας γεμίζουν με μια αίσθηση του θαύματος, αμφισβητώντας την κατανόησή μας για τον κόσμο και τη θέση μας σε αυτόν.
Όμως, ενώ πολλοί από εμάς το γνωρίζουμε όταν το νιώθουμε, η επιστήμη δεν έχει καταλάβει τόσο καλά το δέος ως συναίσθημα. Αν και η έρευνα υποδηλώνει πως το δέος αυξάνει την ευημερία μας και μας ωθεί να είμαστε πιο αλτρουιστικοί και γενναιόδωροι, δεν είναι ακόμα σαφές γιατί να γίνεται αυτό.
Τώρα μια νέα μελέτη ρίχνει φως στην ιδιαίτερη λειτουργία του δέους. Μέσα από μια σειρά πειραμάτων, μια διεθνής ομάδα ερευνητών μπόρεσε να αποδείξει ότι οι εμπειρίες του δέους υποβαθμίζουν την έπαρση, δημιουργώντας μια προοπτική “μικρού εαυτού” που φαίνεται να μας βοηθά στην διαμόρφωση κοινωνικών ομάδων.
Η Γιανγκ Μπάι – ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας- και μία από τους συγγραφείς της μελέτης, πιστεύει ότι η έρευνά της δίνει μια εικόνα για τον εξελικτικό σκοπό του δέους. Το δέος σάς βοηθά να σταματήσετε να εστιάζετε τόσο πολύ στον εαυτό σας και να κοιτάτε περισσότερο σε αυτό που είναι γύρω σας – προς τους άλλους ανθρώπους και τον κόσμο γενικότερα, υποστηρίζει. Και κάνοντας αυτό, οι άνθρωποι θα αναζητήσουν φυσικά μεγαλύτερη κοινωνική δέσμευση.
Πώς καλλιεργείται πολιτισμικά το δέος
Στο πρώτο πείραμα, οι συμμετέχοντες από την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες γέμιζαν καθημερινά ημερολόγια, γράφοντας είτε για μια εμπειρία δέους (αν είχαν μια εκείνη την ημέρα), μια εμπειρία χαράς (αν δεν είχαν βιώσει δέος), ή κάτι που ήθελαν να μοιραστούν (εάν δεν είχαν βιώσει κανένα συναίσθημα).
Οι συμμετέχοντες μέτρησαν επίσης πόσο έντονα αισθάνθηκαν διάφορα θετικά και αρνητικά συναισθήματα – όπως ελπίδα, ευγνωμοσύνη, φθόνο ή ντροπή – και συμπλήρωσαν μία γρήγορη μέτρηση “μεγέθους εαυτού” στην οποία τους ζητήθηκε να επιλέξουν έναν κύκλο ο οποίος αντιπροσώπευε περισσότερο την αίσθηση του εαυτού από μια σειρά προοδευτικά ευρύτερων κύκλων. (Αυτή η μέτρηση του μεγέθους εαυτού όπως και άλλων μεταβλητών είχαν επικυρωθεί προηγουμένως και δεν συνδέονταν με το πραγματικό μέγεθος σώματος του ατόμου).
Αναλύοντας τα περιεχόμενα των ημερολογίων, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι και οι δύο ομάδες ανέφεραν ένα μικρότερο μέγεθος εαυτού μετά από εμπειρίες δέους παρά χαράς και ότι το μέγεθος εαυτού σχετιζόταν με το βαθμό δέος που ένιωσαν. Επιπλέον, διαπίστωσαν ότι άλλα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα δεν επηρέασαν τις βαθμολογίες.
Αυτό το αποτέλεσμα δεν εξέπληξε την Γιάνγκ Μπάι. «Όταν αισθάνομαι δέος, αισθάνομαι σαν να είμαι απλά ένα μικρό κομμάτι αυτού του κόσμου», λέει. “Είναι ένα είδος μεταφορικής αίσθησης του εαυτού που συρρικνώνεται κατά τη διάρκεια του δέους.” Είναι ενδιαφέρον, ωστόσο, ότι οι αναφερόμενοι διεγερτικοί παράγοντες δέους ήταν διαφορετικοί για τους Κινέζους συμμετέχοντες, οι οποίοι επέλεξαν περισσότερες εμπειρίες που εμπλέκονταν με άλλους ανθρώπους και όχι σε εκείνους που αφορούσαν τη φύση.
Επιπλέον, οι Κινέζοι συμμετέχοντες είχαν μεγαλύτερες επιπτώσεις από το δέος-εννοοώντας ότι τα μέτρα τους για τον ίδιο τον εαυτό τους ήταν σημαντικά μικρότερα από το μέγεθος των Αμερικανών που βιώνουν παρόμοια επίπεδα δέους. “Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν διαφορετική κατανόηση του δέους, αλλά ο ελαχιστοποιημένος εαυτός είναι το βασικό συστατικό της εμπειρίας”, υποστηρίζει η ερευνήτρια. “Αλλά, επειδή οι διαφορετικοί πολιτισμοί παρέχουν διαφορετικά πλαίσια, υπάρχουν κάποιες διαφορές”.
Καθώς ο εαυτός συρρικνώνεται, ο κόσμος μας επεκτείνεται
Για να γίνει πιο κατανοητό το δέος και ο μικρός εαυτός, η Μπάι και οι συνάδελφοί της ζήτησαν από τυχαίους ανθρώπους σε δύο τουριστικές τοποθεσίες – μια τουριστική παγίδα που ονομάζεται Fisherman’s Wharf στο Σαν Φρανσίσκο και ένα γραφικό παρατηρητήριο της κοιλάδας Yosemite – για να συμπληρώσουν μια σύντομη έρευνα που μετράει πόσο δέος , χαρά, υπερηφάνεια, θλίψη, φόβο ή κόπωση ένιωσαν. Στη συνέχεια, ζήτησαν από τους ανθρώπους να φτιάξουν μια εικόνα του σημερινού εαυτού τους εκείνη τη στιγμή, επισημαίνοντας τους εαυτούς τους με τη λέξη “εμένα” και προσθέτοντας οτιδήποτε άλλο θέλησαν να προσθέσουν στο σχέδιο.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι άνθρωποι στο Yosemite έζησαν περισσότερο δέος από αυτούς στο Wharf Fisherman’s Wharf, ανεξάρτητα από την εθνικότητα. Επιπλέον, οι άνθρωποι που ολοκλήρωσαν τα πορτραίτα στο Yosemite επέστησαν σημαντικά μικρότερες εικόνες των εαυτών τους και τις μικρότερες αναφορές με “εμένα” από εκείνες του Fisherman’s Wharf. Αυτός ο μικρός εαυτός συνδέθηκε σταθερά με ένα αίσθημα δέους, ακόμα και όταν γινόταν έλεγχος μεταβλητών για όλα τα άλλα συναισθήματα που μέτρησαν.
Ακόμα, δεν ήταν σαφές αν το δέος προκάλεσε μια μικρότερη αίσθηση εαυτού.
Έτσι, ο Bai και οι συνάδελφοί του πραγματοποίησαν ένα εργαστηριακό πείραμα, στο οποίο οι Κινέζοι και οι Αμερικανοί συμμετέχοντες ανατέθηκαν τυχαία για να παρακολουθήσουν είτε ένα βίντεο εμπνευσμένο από τη φύση είτε ένα χιουμοριστικό βίντεο, με τα ζώα σε φυσικά περιβάλλοντα να μεταγλωττίζονται με ανόητες ανθρώπινες φωνές. Πριν και μετά το βίντεο, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο που μετράει το μέγεθος του εαυτού, τα θετικά και αρνητικά συναισθήματα και την αντίληψη της κοινωνικής κατάστασης.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα βίντεο δέους έφεραν σταθερά μια μικρότερη αίσθηση εαυτού, αλλά αυτός ο μικρός εαυτός δεν ισοδυναμούσε με το να αισθάνεται κανείς υποβαθμισμένος ως προς την κοινωνική θέση. Αυτό, πιστεύει η Μπάι, μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους – ειδικά τους Αμερικανούς, ίσως – να δεχτούν καλύτερα την ιδέα ότι ένας μικρός εαυτός μπορεί να είναι θετικός.
“Οι άνθρωποι στις ΗΠΑ διδάσκονται συχνά ότι πρέπει να είναι ανεξάρτητοι και να βασίζονται στον εαυτό τους. Έτσι, μπορεί να προτιμούν να σκέφτονται το μέγεθος του εαυτού τους ως μεγαλύτερο-πιο κυρίαρχο και με αυτοπεποίθηση”, λέει. “Αλλά, ο μικρός εαυτός που προκαλείται από δέος δεν μειώνει την κοινωνική θέση. Υπάρχει κάτι μοναδικό στο δέος. “
Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τις κοινωνικές συλλογικότητες; Πρόσθετα πειράματα από την Μπάι και τους συναδέλφους της εμβάθυναν σε αυτό το ερώτημα.
Το δέος μας κρατάει ενωμένους
Κινέζοι και Αμερικανοί συμμετέχοντες επιλέχτηκαν τυχαία για να παρακολουθήσουν ένα βίντεο που προκαλεί δέος ή ένα χιουμοριστικό βίντεο και στη συνέχεια δόθηκαν οδηγίες να σχεδιάσουν μια εικόνα του σημερινού κοινωνικού τους κύκλου, χρησιμοποιώντας κύκλους για να εκπροσωπούν άτομα (συμπεριλαμβανομένων και των ίδιων) και αποστάσεις μεταξύ κύκλων, για να αναπαραστήσουν πόσο κοντά ένιωθαν σε κάθε μέλος του κοινωνικού δικτύου. Συμπλήρωσαν επίσης ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με τα συναισθήματά τους.
Στη συνέχεια, οι κωδικοποιητές μέτρησαν τον αριθμό των κύκλων για να δουν πόσα άτομα βρίσκονταν στον κοινωνικό κύκλο κάθε συμμετέχοντα. Στη συνέχεια, μέτρησαν το μέγεθος του κύκλου με τον τίτλο “εγώ”, το μέσο μέγεθος των κύκλων που αντιπροσωπεύουν τους άλλους και τη μέση απόσταση μεταξύ κάθε “άλλου” κύκλου και του κύκλου “εγώ”.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες που αισθάνθηκαν δέος σχεδίασαν μικρότερα μεγέθη κύκλου για τον εαυτό τους, όπως θα περίμενε κανείς από τα άλλα πειράματα. Ωστόσο, τα συναισθήματα δέους δεν μείωσαν το μέσο μέγεθος των άλλων κύκλων, έτσι ώστε το εφέ “μικρού εαυτού” να μην κάνει τα πάντα μικρότερα. Επιπλέον, για τους γεμάτους δέος Αμερικανούς συμμετέχοντες, ο αριθμός των κύκλων που αντιπροσωπεύουν τους κοινωνικούς τους δεσμούς αυξήθηκε. Για τους Κινέζους συμμετέχοντες, η μέση απόσταση μεταξύ των κύκλων “άλλοι” και “εγώ” μειώθηκε, αλλά ο αριθμός των κοινωνικών δεσμών δεν άλλαξε σημαντικά. Η Μπάι προτείνει ότι αυτό μπορεί να έχει να κάνει με τις πολιτισμικές διαφορές – οι Αμερικανοί είναι πιο ατομικιστές και οι Κινέζοι είναι πιο κολεκτιβιστικοί. Αλλά, ανεξάρτητα, καταλήγει, ο μικρός εαυτός που βιώνει δέος είναι συνδεδεμένος με καλύτερες κοινωνικές σχέσεις.
“Ενώ αισθανόμαστε μικροί σε μια στιγμή δέους, αισθανόμαστε συνδεδεμένοι με περισσότερους ανθρώπους ή αισθανόμαστε πιο κοντά στους άλλους. Αυτός είναι ο σκοπός του δέους, ή τουλάχιστον ένας από τους σκοπούς του”.
Στο τελικό πείραμα, η Μπάι και οι συνάδελφοί της εξέτασαν το δέος και την κοινωνική συνοχή, ενώ παράλληλα συνέκριναν τις επιπτώσεις του δέους έναντι της ντροπής – μιας συναισθηματικής σχέσης που συνδέεται επίσης με τον «μικρό εαυτό», αν και όχι με τον ίδιο τρόπο. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν μια έρευνα η οποία περιελάμβανε μία μέτρηση του αυτο-μεγέθους τους. Στη συνέχεια, κλήθηκαν να θυμηθούν μια εμπειρία δέους, ντροπής ή κάποια ουδέτερη- συνθήκη ελέγχου (συγκεκριμένα πότε έβαλαν τελευταία φορά πλυντήριο)- και να γράψουν γι ‘αυτήν. Στη συνέχεια, αξιολόγησαν και πάλι το μέγεθος του εαυτού τους και συμπλήρωσαν μετρήσεις αυτο-εστίασης, δέσμευσης προς τους άλλους, αυτοεκτίμησης, κοινωνικής κατάστασης και αισθήσεως δύναμης.
Εκείνοι που έγραψαν για το δέος ή την ντροπή γνώρισαν τόσο μειωμένο αυτο-μέγεθος όσο αναμενόταν. Όμως, οι συμμετέχοντες στην συνθήκη δέους δεν ένιωσαν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση, κοινωνική θέση ή δύναμη. Αντ ‘αυτού, βίωσαν μεγαλύτερη συλλογική δέσμευση από εκείνους που αντιμετώπισαν ντροπή.
“Μπορούμε να νιώθουμε μικροί ως απάντηση σε διαφορετικά είδη συναισθημάτων – για παράδειγμα, όταν αισθανόμαστε ντροπιασμένοι, θα αισθανθούμε επίσης μικροί. Ωστόσο, η σμίκρυνση που προκαλείται από το δέος είναι μοναδική “, λέει η Μπάι.
Ελπίζει ότι με την εξάπλωση της ιδέας του δέους και του μικρού εαυτού, θα βοηθήσει τους ανθρώπους να καταλάβουν γιατί χρειάζονται περισσότερο δέος στη ζωή τους.
“Οι άνθρωποι μπορούν εύκολα να αγνοήσουν τα οφέλη του να νιώθουμε μικροί, της αίσθησης ταπεινότητας”, λέει. “Αλλά, όλοι έχουμε την ανάγκη να αισθανόμαστε σε σύνδεση με άλλους ανθρώπους, και το δέος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό”.
—–
*Η Jill Suttie (Psy.D.) είναι επιμελήτρια βιβλιοκριτικών στο Greater Good και συχνή συντάκτης στο περιοδικό.
E-mail επικοινωνίας με την ερευνήτρια: baiyang@berkeley.edu
Πρωτότυπη πηγή:
https://greatergood.berkeley.edu/article/item/how_awe_brings_people_together
There are no comments