Μεταξύ του 1966 και του 1977, ο κοινωνικός επιστήμονας David Chambers ζήτησε από 4.807 μαθητές δημοτικού σχολείου, κυρίως από τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, να σχεδιάσουν έναν επιστήμονα. Οι εικονογραφήσεις των παιδιών περιελάμβαναν συχνά λευκές ρόμπες, γυαλιά, εργαστηριακό εξοπλισμό και βιβλία.
Το συγκεκριμένο τεστ Draw-A-Scientist “ζωγραφίστε έναν επιστήμονα” αποτελεί μια κλασική μελέτη της κοινωνικής επιστήμης και έχει επαναληφθεί πολλές φορές κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που μεσολάβησαν για την κατανόηση της αντίληψης των παιδιών για τους επιστήμονες. Όταν όμως ο David Miller, από το Northwestern University, εξέτασε τα αρχικά στοιχεία του Chambers, που δημοσιεύτηκαν το 1983, παρατήρησε να διακρίνεται μια τάση. Από τα περίπου 5.000 σχέδια που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της μελέτης, μόνο τα 28 απεικόνιζαν μία επιστημόνισσα, με όλα εξ αυτών να έχουν σχεδιαστεί από τα κορίτσια. Κανένα αγόρι δεν ζωγράφισε μια γυναίκα επιστήμονα.
“Όταν περιγράφω αυτά τα αποτελέσματα σε άλλους ερευνητές, συνήθως έχουν μια απαισιόδοξη στάση πως ίσως τα πράγματα να μην έχουν αλλάξει και πολύ” ανέφερε ο Miller. Όμως αυτό δεν είναι αλήθεια. Ο Miller και οι συνάδελφοί του έχουν αναλύσει πλέον δεδομένα πέντε δεκαετιών από 78 μελέτες, όπου περισσότερα από 20.000 παιδιά κλήθηκαν συλλογικά να σχεδιάσουν επιστήμονες. Δεδομένα που έχουν δείξει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα παιδιά είναι πιο πιθανό να σχεδιάσουν επιστημόνισσες. Από τη δεκαετία του 1980 και μετά, κατά μέσο όρο, το 28% των παιδιών ζωγράφιζαν γυναίκες επιστήμονες, σε σύγκριση με το 0,6% στην αρχική μελέτη του Chambers.
Από τη δεκαετία του 1960, η γυναικεία εκπροσώπηση στην επιστήμη αυξήθηκε σημαντικά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τουλάχιστον, περισσότερες γυναίκες αποκτούν πτυχία στον τομέα των επιστημών, συμπεριλαμβανομένου ποσοστού 48% με πτυχία χημείας το 2015 σε σύγκριση με μόλις 19% το 1966. Οι επιστημόνισσες όμως, που εξακολουθούν να είναι λιγότερες σε αριθμό από τους άντρες επιστήμονες, εμφανίζονται συχνότερα σε βιβλία, περιοδικά και τηλεοπτικές εκπομπές που απευθύνονται σε παιδιά.
Παρόλα αυτά, τα σημερινά παιδιά συνεχίζουν να ζωγραφίζουν τουλάχιστον δύο φορές περισσότερους άνδρες επιστήμονες από ότι γυναίκες. “To 28% των γυναικών επιστημόνων βρίσκεται ακόμα μακριά από την ισότητα” ανέφερε η Sapna Cheryan, ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον που μελετά τις έμφυλες ανισότητες στην επιστήμη. Σημείωσε, επίσης, ότι ενώ η αναλογία των γυναικών σε πεδία όπως η χημεία και η βιολογία έχουν αυξηθεί κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, οι γυναίκες εξακολουθούν να κατέχουν λιγότερα από 20% των πτυχίων στην επιστήμη των υπολογιστών, της μηχανικής και της φυσικής.
«Τα έμφυλα στερεότυπα στον τομέα της επιστήμης δεν επηρεάζουν μόνο τις αντιλήψεις των κοριτσιών και των αγοριών για το ποιος είναι επιστήμονας, αλλά επηρεάζουν και τις αντιλήψεις τους για το ποιος μπορεί να γίνει επιστήμονας», αναφέρει η Jocelyn Steinke, από το Πανεπιστήμιο Western Michigan. Μπορούν να επηρεάσουν εάν οι φοιτήτριες βλέπουν μια θέση για εκείνες στις επιστήμες και εάν γενικά προσβλέπουν στην σταδιοδρομία στον τομέα των επιστημών. Μπορούν επίσης να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άντρες φοιτητές βλέπουν τις γυναίκες συμφοιτήτριες ή αλληλεπιδρούν μαζί τους σε επαγγελματικά περιβάλλοντα αργότερα στη ζωή.
“Τα στερεότυπα μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στον περιορισμό των πεποιθήσεων των παιδιών για το τι μπορούν και δεν μπορούν να κάνουν“ προσθέτει η Toni Schmader, από το Πανεπιστήμιο British Columbia, που μελετά τα στερεότυπα και την κοινωνική ταυτότητα. “Αν μπορέσουμε να αλλάξουμε αυτές τις αναπαραστάσεις, τα νεαρά κορίτσια θα μπορούσαν πιο εύκολα να φανταστούν ένα μέλλον στην επιστήμη.“
Η ομάδα του Miller διαπίστωσε επίσης ότι τα έμφυλα στερεότυπα αναφορικά με τους επιστήμονες είναι ισχυρότερα στα αγόρια από ότι στα κορίτσια. Εκτός από την αρχική μελέτη του Chambers, τα κορίτσια ζωγράφισαν γυναίκες επιστήμονες σε ποσοστό περίπου 45%, ενώ τα αγόρια το έκαναν μόνο κατά 5%. Αυτό όμως δεν αποτελεί κάτι απροσδόκητο, διότι τα παιδιά συνήθως ζωγραφίζουν το δικό τους φύλο ακόμη και όταν τους ζητείται να σχεδιάσουν ένα γενικό πρόσωπο, πόσο μάλλον έναν επιστήμονα. Ακόμα, είναι αξιοσημείωτο ότι ακόμη και τα κορίτσια, καθώς μεγαλώνουν, είναι πιο πιθανό να απεικονίσουν τους επιστήμονες ως άνδρες. Στην ηλικία των 6 ετών, τα κορίτσια απεικονίζουν τους επιστήμονες ως γυναίκες κατά 70%, αλλά το ποσοστό αυτό αλλάζει από την ηλικία των 10 – 11 ετών και κατά την ηλικία των 16 ετών, όταν και απεικονίζουν σε ποσοστό περίπου 75% τους επιστήμονες ως άνδρες. “Το γυμνάσιο είναι μια κρίσιμη περίοδος κατά την οποία μαθαίνουν αυτές τις έμφυλες πληροφορίες, για το σημαίνει να είσαι επιστήμονας” αναφέρει ο Miller.
Το τεστ “Ζωγραφίστε έναν επιστήμονα” έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως επειδή είναι εύκολο στη διαχείριση. Υπάρχει όμως κάποια διαμάχη σχετικά με το τι μετρά ή αποκαλύπτει η μελέτη. Κάποιοι επικριτές έχουν δηλώσει ότι ίσως τα παιδιά ζωγραφίζουν ούτως ή άλλως περισσότερους άντρες, όμως ο Miller απαντά ότι κάτι τέτοιο δεν είναι αλήθεια. Για παράδειγμα, το 2008, μία ομάδα ερευνητών υπέδειξε ότι μαθητές δημοτικού σχολείου ζωγράφισαν κατά 66% τους επιστήμονες ως άνδρες, σε σύγκριση με 40% για τους κτηνιάτρους και 25% για τους δασκάλους. Δεν έφεραν κάποια γενική προκατάληψη όσον αφορά το φύλο στο χαρτί, αλλά απεναντίας απεικόνισαν με ακρίβεια την αναλογία γυναικών και ανδρών σε διάφορα επαγγέλματα.
Άλλοι ερευνητές δηλώνουν ότι οι μαθητές θα μπορούσαν να ζωγραφίζουν με βάση αυτό που πιστεύουν ότι πρέπει να είναι στερεοτυπικά ένας επιστήμονας και όχι αυτό που πραγματικά σκέφτονται για τον εαυτό τους. Αλλά αυτή η άποψη είναι ενδιαφέρουσα από μόνη της. «Θεωρώ το Draw-a-Scientist μία έμμεση μέθοδο μέτρησης των παιδικών πεποιθήσεων για την επιστήμη», λέει η Alice Eagly, η οποία είναι επίσης από το Northwestern University και συμμετείχε στη νέα μελέτη. “Μακροπρόθεσμα, τα στερεότυπα αντανακλούν το τι παρατηρούν οι άνθρωποι στην καθημερινή ζωή. Δεν αποτελούν μύθους.“
Αυτό όμως ξεπερνά το φύλο. Στις διάφορες μελέτες Draw-a-Scientist, περίπου το 79% των επιστημόνων ήταν λευκοί, γεγονός που θα μπορούσε να αντανακλά τη σχετική έλλειψη έγχρωμων ανθρώπων σε διάφορους τομείς. Όμως ο Miller αναφέρει ότι αυτό το εύρημα είναι δύσκολο να ερμηνευτεί: Είναι πιο δύσκολο να προσδιοριστεί η φυλή στο σχέδιο ενός παιδιού, το οποίο επίσης εξαρτάται από άλλους παράγοντες, όπως τα χρώματα που τους δίνουν να παίξουν.
Είναι δύσκολο, επίσης, να μάθουμε πως η αυξανόμενη κοινωνική αποδοχή των μη δυαδικών φύλων θα επηρεάσει τα παιδικά σκίτσα. Σε ένα συγκεκριμένο ποσοστό των σκίτσων, το φύλο δεν μπορεί να περιγραφεί με σαφήνεια ως αρσενικό ή θηλυκό, και ο Miller αναφέρει πως προς το παρόν το ποσοστό αυτό δεν έχει αλλάξει.
Πηγή: theatlantic.com
Απόδοση/Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη
socialpolicy.gr
