του Larry Gambone
Μετάφραση: Οδυσσέας Διαμάντης
(Ο Larry Gambone μεγάλωσε στις υλοτομικές πόλεις στο νησί του Βανκούβερ της Βρετανικής Κολομβίας. Έχει λάβει πτυχίο Κοινωνιολογίας από το Πανεπιστήμιο Simon Fraser το 1970 και δραστηριοποιείται σε αντιπολεμικά και οικολογικά κινήματα από το 1965. Αυτό το δοκίμιο είναι μια συνδυασμένη εκδοχή ενός διμερούς έργου που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από το Red Lion Press το 1996).
Μέρος πρώτο: το έργο του Προυντόν
Εισαγωγή
Μου χρειάστηκαν είκοσι χρόνια για να ανακαλύψω τα έργα του Pierre-Joseph Proudhon. Ο Μπακούνιν, ο Κροπότκιν, ο Μαλατέστα και η Γκόλντμαν μου ήταν όλοι οικείοι, γιατί είχα επιφυλάξεις για τον «Πατέρα του Αναρχισμού»; Ορισμένες από αυτές μπορεί να αποδοθούν στη γενική επιρροή των γραπτών του Μαρξ στην κοινή γνώμη. Ο Μαρξ είχε λοιδορήσει τον Προυντόν και μαρξιστές όπως ο Χαλ Ντρίπερ, πήραν αποσπάσματα από το πλαίσιο ή έφερναν στην επιφάνεια ενοχλητικές δηλώσεις που έκαναν τον Προυντόν να φαίνεται αυταρχικός ή πρωτοφασιστικός. Υπάρχουν επίσης αναρχικοί που ισχυρίζονται ότι είναι «ασυνεπής» ή «δεν είναι καθόλου αναρχικός»1. Μεταξύ των αγγλόφωνων ελευθεριακών, ο P.J είναι γνωστός για τη δήλωσή του «η ιδιοκτησία είναι η κλοπή» και την καταδίκη της κυβέρνησης και λίγα άλλα.
Όταν τελικά διάβασα τα έργα του, μακράν από το να μοιάζουν «ασυνεπή» ή «καθόλου αναρχικά», ο «σοφός της Besancon» είχε δημιουργήσει έναν πρακτικό και αντιουτοπικό αναρχισμό, έναν αναρχισμό βασισμένο σε μία δυναμική μέσα στην όντως υπάρχουσα κοινωνία και όχι ένα δόγμα ή ιδεολόγημα προς επιβολή από έξω. Δεδομένου ότι η αντίληψη του Προυντόν για τον αναρχισμό ήταν η πρωτότυπη και οι άλλες προέρχονταν από αυτήν, αν τα μεταγενέστερα είδη διέφεραν σημαντικά από το πρωτότυπο, ίσως υπήρχε ανάγκη να αναρωτηθούμε αν αυτές οι διαφορές ήταν θετικού ή προοδευτικού χαρακτήρα. Η ιστορία του αναρχισμού συνήθως αντιμετωπίζεται ως μια γραμμική εξέλιξη από την εποικοδομητική περίοδο του Προυντόν στον κολεκτιβισμό του Μπακούνιν, στη συνέχεια στον αναρχικό κομμουνισμό και τον συνδικαλισμό. Αλλά δεν είναι όλα όσα συμβαίνουν αργότερα στην ιστορία κατ ‘ανάγκην καλύτερα ή μια βελτίωση σε σχέση με ό, τι υπήρχε πριν.
Για τον κοινό νου ο αναρχισμός είναι ένα παράλογο δόγμα των φανατικών και των τρομοκρατών. Ωστόσο, ο αναρχισμός του Προυντόν ήταν λογικός, μη βίαιος και αντι-ουτοπικός. Ωστόσο, η περίοδος “προπαγάνδας της πράξης” παρείχε τη βάση για την αρνητική σύλληψη. Ο αναρχισμός, όπως είχε αρχικά σχεδιαστεί, είχε μετατραπεί στο αντίθετό του. Αυτό δεν είναι ασυνήθιστο στην ιστορία, σκεφτείτε μόνο τους αρχικούς χριστιανούς και την Ιερά Εξέταση και τον Νίτσε και τους “νιτσεϊκούς”.
Το ότι ο αναρχισμός μεταβλήθηκε σε κάτι πολύ διαφορετικό από την αρχική σύλληψη δεν είναι μόνο ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος. Αντιμετωπίζουμε τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην ιστορία μας από το κράτος Λεβιάθαν και τη νέα παγκόσμια τάξη. Μόνο ένα μαζικό λαϊκό κίνημα μπορεί να μας σώσει. Ένας διχασμένος λαός δεν θα επιτύχει ποτέ σε αυτή την προσπάθεια. Η φιλοσοφία του Προυντόν παρέχει ένα θεμέλιο για την οικοδόμηση ενός τέτοιου κινήματος. Είναι ένας από εκείνους τους σπάνιους στοχαστές που παρέχουν μια γέφυρα ανάμεσα στον λαϊκισμό και τον ελευθερισμό και ανάμεσα στον «αριστερό» και τον «δεξιό» ελευθερισμό.
Μια σημείωση προς τους αναγνώστες της Βόρειας Αμερικής
Οι περισσότεροι άνθρωποι στη Βόρεια Αμερική δεν γνωρίζουν τον Προυντόν, αλλά είχε επιρροή εδώ. Οι συντάκτες εφημερίδων Charles Dana και ο Horace Greely συμμερίζονταν τις ιδέες του και επηρέασαν τους Αμερικανούς ατομικιστές, κυρίως τον Benjamin Tucker, ο οποίος μετέφρασε και δημοσίευσε μερικά από τα σημαντικότερα γραπτά του. Η ιδέα των αμοιβαίων ενώσεων και της Λαϊκής Τράπεζας ήταν πρόδρομοι της πιστωτικής ένωσης και των συνεταιριστικών κινημάτων. Τι εννοούσε ο Προυντόν με την αναρχία; Το κοινό θεωρεί ότι η αναρχία σημαίνει χάος ή τρομοκρατία. Αλλά πολλοί άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι είναι αναρχικοί συγχέονται επίσης ως προς το νόημά της. Κάποιοι πιστεύουν ότι ο αναρχισμός είναι μια θεωρία που σέβεται το δικαίωμα να κάνει κανείς ό, τι θέλει. Άλλοι ονειρεύονται ότι μια μέρα θα γίνει μια καθαρή αναρχική ουτοπία, ένα είδος γήινου παραδείσου ειρήνης και ελευθερίας. Καμιά από αυτές τις αντιλήψεις δεν ήταν του Προυντόν. Η «αναρχία» δεν σημαίνει καθαρή ή απόλυτη κατάσταση ελευθερίας, γιατί ο καθαρός αναρχισμός ήταν ιδανικό ή μύθος.
[Αναρχία] … το ιδεώδες της ανθρώπινης διακυβέρνησης … αιώνες θα περάσουν πριν επιτευχθεί αυτό το ιδεώδες, αλλά ο νόμος μας είναι να προχωρήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση, να φτάνουμε συνεχώς πλησιέστερα προς το σκοπό αυτό και έτσι θα υποστήριζα την αρχή της ομοσπονδίας .2
… είναι απίθανο να εξαφανιστούν όλα τα ίχνη κυβέρνησης ή εξουσίας … 3
Ο Προυντόν ήθελε τους ανθρώπους να ελαχιστοποιήσουν το ρόλο της εξουσίας, ως μέρος μιας διαδικασίας, που ίσως να οδηγήσει στην αναρχία. Το τέλος δεν ήταν τόσο σημαντικό όσο η ίδια η διαδικασία.
Με την λέξη [αναρχία] ήθελα να υποδείξω το ακραίο όριο της πολιτικής προόδου. Η Αναρχία είναι … μια μορφή κυβέρνησης ή ενός συντάγματος στο οποίο η δημόσια και ιδιωτική συνείδηση, που διαμορφώνεται μέσα από την ανάπτυξη της επιστήμης και του δικαίου, αρκεί μόνο για να διατηρήσει την τάξη και να εγγυηθεί όλες τις ελευθερίες … Οι θεσμοί της αστυνομίας, οι προληπτικές και κατασταλτικές μέθοδοι, η φορολογία κλπ., μειώνονται στο ελάχιστο … η μοναρχία και ο εντατικός συγκεντρωτισμός εξαφανίζονται, αντικαθίστανται από ομοσπονδιακούς θεσμούς και ένα πρότυπο ζωής που βασίζεται στην Κομμούνα.4 [Σημείωση: “Κομμούνα” εδώ σημαίνει κοινότητα.]
Στον πραγματικό κόσμο, όλα τα πραγματικά πολιτικά συντάγματα, οι συμφωνίες και οι μορφές διακυβέρνησης είναι αποτέλεσμα συμβιβασμού και ισορροπίας. Κανένας από τους δύο όρους, Εξουσία και Ελευθερία, δεν μπορεί να καταργηθεί, ο στόχος της αναρχίας είναι απλώς να περιοριστεί η εξουσία στο μέγιστο.
Δεδομένου ότι οι δύο αρχές, η Εξουσία και η Ελευθερία, που αποτελούν τη βάση όλων των μορφών της οργανωμένης κοινωνίας, είναι αφενός αντίθετες μεταξύ τους, σε μια διαρκή κατάσταση σύγκρουσης και αφετέρου δεν μπορούν ούτε να εξαλειφθούν μεταξύ τους ούτε να επιλυθούν, ένας συμβιβασμός μεταξύ των δύο είναι απαραίτητος. Όποιο και αν είναι το ευνοούμενο σύστημα, ανεξάρτητα από το αν είναι μοναρχικό, δημοκρατικό, κομμουνιστικό ή αναρχικό, ο χρόνος ζωής του εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο έχει ληφθεί υπόψη η αντίθετική αυτή αρχή.5
… ότι η μοναρχία και η δημοκρατία, ο κομμουνισμός και η αναρχία, που δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν την καθαρότητα των εννοιών τους, υποχρεούνται να αλληλοσυμπληρώνονται με αμοιβαία δάνεια. Υπάρχει σίγουρα κάτι εδώ για να εμποδίσουμε τη μισαλλοδοξία των φανατικών που δεν μπορούν να ακούσουν μια αντίθετη γνώμη … Πρέπει να μάθουν, λοιπόν, οι φτωχοί φουκαράδες, ότι είναι οι ίδιοι απαραιτήτως ασυνεπείς στις αρχές τους, ότι οι πολιτικές τους πίστεις αποτελούν ιστούς ασυνεπειών. Η αντίφαση βρίσκεται στη ρίζα όλων των προγραμμάτων. 6
Απορρίπτοντας την απόλυτη αναρχία και ευνοώντας μια ανοιχτή διαδικασία, ο Προυντόν επέκρινε όλες τις μορφές απολυτότητας και ουτοπισμού. Είδε ότι ο ουτοπισμός είναι επικίνδυνος και ήταν προϊόν απολυτοκρατίας – το είδος της σκέψης που δεν καταφέρει να διακρίνει μεταξύ συγκεκριμένης πραγματικότητας και αφηρημένων προϊόντων του νου. Η αναρχική θεωρία πρέπει να είναι ανοικτή ή “χαλαρή”. Δεν υπάρχει σκληρός ακρογωνιαίος προσδιορισμός ή “απαραίτητα στάδια ιστορίας” για τον Προυντόν.
…οι συγγραφείς εισήγαγαν λανθασμένα μια πολιτική υπόθεση τόσο λανθασμένη όσο και επικίνδυνη, διότι δεν διέκριναν την πρακτική από τη θεωρία, το πραγματικό, από το ιδανικό … κάθε πραγματική κυβέρνηση αναγκαστικά αναμειγνύεται … 7
… λίγοι άνθρωποι υπερασπίζονται την παρούσα κατάσταση πραγμάτων, αλλά η απέχθεια για τις ουτοπίες δεν είναι λιγότερο διαδεδομένη. 8
Δεν ήταν μόνο η ουτοπία ένας επικίνδυνος μύθος, οι εργαζόμενοι ήταν πολύ πρακτικοί και πολύ έξυπνοι για να ασχοληθούν με τέτοια όνειρα.
Οι άνθρωποι πράγματι δεν είναι καθόλου ουτοπικοί … δεν έχουν πίστη στο απόλυτο και απορρίπτουν κάθε a priori σύστημα … 9
Δεν υπήρχε εύκολος δρόμος εξόδου, κανένας Επίγειος Παράδεισος, τα πράγματα μπορεί να βελτιωθούν, αλλά πρέπει ωστόσο να εργαστούμε. Αυτός ήταν ο σκληρός ρεαλισμός του, σε αντίθεση με όλα τα φανταχτερά όνειρα και τη συσπείρωση των διανοουμένων. Η φτώχεια, με την οποία σήμαινε την έλλειψη πολυτέλειας, όχι την ένδεια, ήταν το θεμέλιο της καλής ζωής.
Απορρίπτοντας την απολυτοκρατία, ο Προυντόν ουδέποτε φλυάρισε για το ζήτημα της ελευθερίας. Σε αντίθεση με τη σύγχρονη αριστερά που αντιτάσσει την ισότητα προς την ελευθερία και απαιτεί τον περιορισμό της τελευταίας για χάρη της πρώτης, ο Προυντόν ήταν αποφασισμένος ελευθεριακός:
Ο Lois Blanc έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε να αναστρέψει το δημοκρατικό σύνθημα. Δεν λέει πλέον Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα, λέει, Ισότητα, Αδελφότητα, Ελευθερία! … Ισότητα! Είχα σκεφτεί ότι ήταν ο φυσικός καρπός της Ελευθερίας, που δεν χρειάζεται θεωρία ούτε περιορισμό.10
Η κατάργηση των φόρων, της κεντρικής εξουσίας, με μεγάλη αύξηση της τοπικής εξουσίας. Εκεί κρύβεται ο δρόμος διαφυγής από τον Ιακωβινισμό και τον κομμουνισμό.11
Η Επανάσταση του Προυντόν
Πώς θα εισήγαγε ο Προυντόν την αναρχική κοινωνία; Όχι με ουτοπικά σχήματα και επαναστάσεις ως νέες αφετηρίες από το μηδέν, αλλά
διαλύοντας, βυθίζοντας και προκαλώντας την εξαφάνιση του πολιτικού ή κυβερνητικού συστήματος στο οικονομικό σύστημα, μειώνοντας, απλουστεύοντας, αποκεντρώνοντας και καταργώντας, το έναν μετά τον άλλον, όλους τους τροχούς αυτής της τεράστιας μηχανής … το Κράτος.12
Δεν πρέπει να προτείνουμε επαναστατική δράση ως μέσο κοινωνικής μεταρρύθμισης, διότι αυτό το προικισμένο μέσο θα ήταν απλώς μια έκκληση για δύναμη ή αυθαιρεσία, εν συντομία μια αντίφαση. Εγώ ο ίδιος θέτω το πρόβλημα με αυτό τον τρόπο: να επιφέρουμε την επιστροφή στην κοινωνία με έναν οικονομικό συνδυασμό, του πλούτου που αντλείται από την κοινωνία … 13
Επιθυμούμε μίαν ειρηνική επανάσταση … θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε τα ίδια τα θεσμικά όργανα που σας επιφορτίζουμε να καταργήσετε … με τέτοιο τρόπο ώστε η νέα κοινωνία να μπορεί να εμφανιστεί ως η αυθόρμητη, φυσική και αναγκαία εξέλιξη του παλιού και ότι η επανάσταση , ενώ καταργεί την παλαιά τάξη, θα πρέπει να προέρχεται από αυτήν … 14
Ο Προυντόν ήταν επαναστάτης, αλλά η επανάστασή του δεν σήμαινε βίαιη αναταραχή ή εμφύλιο πόλεμο, αλλά μάλλον τη μεταμόρφωση της κοινωνίας. Αυτή η μεταμόρφωση ήταν ουσιαστικά ηθικής φύσης και απαιτούσε την υψηλότερη δεοντολογία από αυτούς που ζήτησαν την αλλαγή. Ούτε η επιθυμία του για επανάσταση τον έκανε να γκρινιάζει για τις μεταρρυθμίσεις:
Δεν υπάρχουν πράγματα όπως ελάσσονες μεταρρυθμίσεις ή μικρές οικονομίες ή δευτερεύοντα λάθη. Η ζωή του ανθρώπου είναι μια μάχη, αυτή της κοινωνίας μια διαρκής αναμόρφωση: ας συνεχίσουμε να μεταρρυθμιζόμαστε και να μεταρρυθμίζουμε συνεχώς.15
Η αυτοεικόνα του ήταν αυτή ενός μετριοπαθούς. Δεν είχε την ανάγκη να συμμετάσχει σε στάσεις πιο θορυβώδεις από ό, τι πιο μαχητικές από όσο κάποιοι άλλοι.
Είμαι ένας από τους μεγαλύτερους τεχνίτες της τάξης, ένας από τους πιο μετριοπαθείς προοδευτικούς, ένας από τους λιγότερο ουτοπικούς και ένας από τους πιο πρακτικούς μεταρρυθμιστές.16
Ομοσπονδιακό σύστημα
Ο τρόπος για την επίτευξη αυτοδιοίκησης ή αναρχισμού σε μεγάλη κλίμακα ήταν μέσω της ομοσπονδίας. Ο Προυντόν επιθυμούσε να διαλύσει την εξουσία και το κράτος με τη βοήθεια του ομοσπονδιακού συστήματος. Σημειώστε στις παρακάτω παραπομπές πώς υποτίθεται ότι υπάρχει το κράτος, αλλά βρίσκεται στο δρόμο της κατάργησης.
Η σύμβαση της ομοσπονδίας, της οποίας η ουσία είναι πάντοτε να επιφυλάσσει περισσότερες εξουσίες στον πολίτη παρά στο κράτος και στις δημοτικές και επαρχιακές αρχές παρά στην κεντρική εξουσία, είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να μας οδηγήσει στην σωστή πορεία.17 … ο πολίτης που εισέρχεται στην ένωση πρέπει (1) να κερδίσει τόσα από το κράτος όσα του προσφέρει … (2) να διατηρήσει όλη την ελευθερία του … εκτός από ό,τι πρέπει να εγκαταλείψει για να επιτύχει το ειδικό αντικείμενο για το οποίο δημιουργείται η σύμβαση… το πολιτικό συμβόλαιο ονομάζεται ομοσπονδία.18 Η ελεύθερη ένωση … η μόνη αληθινή μορφή της κοινωνίας.19 Το σύστημα των συμβάσεων, που αντικαθιστά το σύστημα των νόμων, θα αποτελούσε την αληθινή κυβέρνηση, την αληθινή κυριαρχία του λαού, την ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.20
Όχι μαύρο και άσπρο
Δεδομένου ότι όλα τα κυβερνητικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένης της αναρχίας, είναι μεικτής φύσης, ο Προυντόν ήταν σε θέση να απεικονίσει τους τύπους κυβέρνησης κατά μήκος ενός συνεχούς. Δεν ήταν όλες οι κυβερνήσεις απαραιτήτως εξίσου αυταρχικές με άλλες:
… η συνταγματική μοναρχία είναι προτιμότερη από την ειδική μοναρχία: με τον ίδιο τρόπο που η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι προτιμότερη από τον [μονοκρατικό] συνταγματισμό.21
Παρ ‘όλα αυτά, διαχώριζε τις κυβερνήσεις σε δύο τύπους, στο καθεστώς της ελευθερίας και το καθεστώς της εξουσίας. Σημειώστε ότι η αναρχία και η δημοκρατία βρίσκονται κάτω από την ίδια ελευθεριακή σκέπη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είχε τις ΗΠΑ και την Ελβετία στο μυαλό του. Θα ήταν απίθανο η σημερινή ελιτίστικη δημοκρατία να αξίζει ακόμα να τοποθετηθεί εκεί:
Καθεστώς της εξουσίας: 1. Κυβέρνηση όλων από έναν: μοναρχία 2. Κυβέρνηση όλων από όλους: κομμουνισμός
Το καθεστώς της ελευθερίας 1. Η κυβέρνηση όλων από τον καθένα: η δημοκρατία 2. Η κυβέρνηση καθενός από το καθένα: η αναρχία ή η αυτοδιοίκηση.22
Οικονομικά του Προυντόν
Τα ενδιαφέροντα του Προυντόν δεν περιοριζόταν μόνο στην πολιτική οργάνωση της κοινωνίας. Στα πρώτα του έργα, όπως στο «Τι είναι η ιδιοκτησία;» ανέλυσε την φύση και τα προβλήματα της καπιταλιστικής οικονομίας. Ενώ ήταν βαθιά επικριτικός στον καπιταλισμό, αντιτάχτηκε επίσης στους σύγχρονούς του σοσιαλιστές, οι οποίοι εξωράιζαν τον συνεταιρισμό. Υπήρχαν μερικά πράγματα όπου ήταν καλύτερα ως ανεξάρτητα ή ιδιωτικά. Υπήρχε επίσης το σημαντικό ζήτημα του είδους του συνεταιρισμού που πρέπει να οργανωθεί. Ήταν ύποπτος για όλα τα συστήματα, είτε πρόκειται για αποικίες κατά το όραμα του Fourier είτε για κομμουνιστικές ουτοπίες. Σημειώστε πώς καρφώνει τους σοσιαλιστές στον τοίχο ως πιστούς σε μια κοσμική θρησκεία:
Ο συνεταιρισμός είναι ένα δόγμα … μια ουτοπία … ένα ΣΥΣΤΗΜΑ … με τη σταθερή τους ιδέα να τελειώνουν … ανακατασκευάζοντας την κοινωνία με ένα φανταστικό σχέδιο … Ο σοσιαλισμός υπό τέτοιους διερμηνείς γίνεται θρησκεία … 23
Ο συνεταιρισμός είναι ένας δεσμός που είναι φυσικά αντίθετος στην ελευθερία και ο οποίος κανείς δεν συναινεί να υποβάλει, εκτός αν παρέχει επαρκής αποζημίωση … Ας κάνουμε μια διάκριση μεταξύ της αρχής του συνεταιρίζεσθαι και των απεριόριστα μεταβλητών μεθόδων, από τις οποίες μας κάνει η κοινωνία. .24. […] ένωση που εφαρμόζεται μόνο υπό ειδικούς όρους […] 25
Η ένωση που σχηματίζεται χωρίς καμία εξωτερική οικονομική εκτίμηση, ή οποιοδήποτε πρωταρχικό ενδιαφέρον, ένωση για χάρη της ίδια της ένωσης είναι … χωρίς πραγματική αξία, ένας μύθος.26
Αμοιβαιότητα
Ο Προύντον πρότεινε τον αμοιβαίο τρόπο ως εναλλακτική λύση τόσο στον καπιταλισμό όσο και στον σοσιαλισμό. Ο αλληλοβοηθητικός χαρακτήρας δεν ήταν ένα σχέδιο, αλλά βασίστηκε στην παρατήρησή του από υπάρχουσες κοινωνίες αμοιβαίας βοήθειας και από συνεταιρισμούς που σχηματίστηκαν από τους εργαζόμενους της Λυών. Όμως, η συνεταιριστική ένωση στη βιομηχανία εφαρμόστηκε μόνο κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις: παραγωγή μεγάλης κλίμακας.
… η αμοιβαιότητα σκοπεύει να συνδέονται οι άνθρωποι μόνο στο μέτρο που αυτό χρειάζεται από τις απαιτήσεις της παραγωγής, την φθηνότητα των αγαθών, τις ανάγκες κατανάλωσης και την ασφάλεια των ίδιων των παραγωγών, δηλαδή στις περιπτώσεις όπου δεν είναι δυνατό για το κοινό να στηριχθεί στην ιδιωτική βιομηχανία … Επομένως, καμία συστηματοποιημένη προοπτική … κανένα πνεύμα του κόμματος ή μάταιος συναισθηματισμός δεν ενώνει τους ενδιαφερόμενους.27
Στις περιπτώσεις όπου η παραγωγή απαιτεί μεγάλο καταμερισμό εργασίας, είναι απαραίτητο να σχηματιστεί ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ μεταξύ των εργαζομένων … διότι χωρίς αυτόν θα παρέμεναν απομονωμένοι ως υποτακτικοί και ανώτεροι και θα προέκυπταν δύο βιομηχανικές κάστες κυρίων και μισθωτών, οι οποίες είναι αντίθετες σε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία. Αλλά εκεί όπου το προϊόν μπορεί να ληφθεί με τη δράση ενός ατόμου ή μιας οικογένειας … δεν υπάρχει δυνατότητα σύνδεσης. 28
Ο Προυντόν ήταν υπέρ της ιδιωτικής κατοχής της ιδιοκτησίας μικρής κλίμακος. Αντιτάχθηκε στην ατομική ιδιοκτησία μεγάλων βιομηχανιών, επειδή οι εργαζόμενοι θα χάσουν τα δικαιώματά τους και την ιδιοκτησία τους. Η ιδιοκτησία ήταν απαραίτητη για την οικοδόμηση μιας ισχυρής δημοκρατίας και ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό σε μεγάλη κλίμακα ήταν μέσω συνεργατικών ενώσεων.
Πού θα βρούμε μια δύναμη ικανή να αντισταθμίσει την … κατάσταση; Δεν υπάρχει άλλη από την ιδιοκτησία … Το απόλυτο δικαίωμα του κράτους βρίσκεται σε σύγκρουση με το απόλυτο δικαίωμα του κυρίου της περιουσίας. Η κυριότητα είναι η μεγαλύτερη επαναστατική δύναμη που υπάρχει.29
… όσο περισσότερο έδαφος αποκτούν οι αρχές της δημοκρατίας, τόσο περισσότερο έχω δει τις εργατικές τάξεις να ερμηνεύουν ευνοϊκά αυτές τις αρχές στην ατομική ιδιοκτησία.30
[Η αμοιβαιότητα] … θα καταστήσει το κεφάλαιο και το κράτος υποδεέστερα στην εργασία.31
Η αποξένωση και η εκμετάλλευση στη βιομηχανία μεγάλης κλίμακας έπρεπε να ξεπεραστούν με την εισαγωγή συνεργατικών συνεταιρισμών των εργαζομένων. Αυτές οι ενώσεις έπρεπε να λειτουργούν σε δημοκρατική βάση, διαφορετικά οι εργαζόμενοι θα βρίσκονταν υποτελείς όπως και με την καπιταλιστική βιομηχανία. Ως πραγματιστής, ο Προυντόν πίστευε ότι όλες οι θέσεις θα έπρεπε να πληρώνονται ανάλογα με την καταλληλότητα και η αμοιβή έπρεπε να αποδίδεται σύμφωνα με το ταλέντο και την ευθύνη.
Ώστε κάθε άτομο στην ένωση … έχει ένα αδιάθετο μερίδιο στην εταιρεία … το δικαίωμα να συμπληρώσει οποιαδήποτε θέση ανάλογα με την καταλληλότητα … όλες οι θέσεις είναι εκλεκτικές, και οι κοινοτικοί νόμοι υπόκεινται στην έγκριση των μελών. Η αμοιβή αυτή πρέπει να είναι ανάλογη με τη φύση της θέσης, την σημασία των ταλέντων και την έκταση της ευθύνης.32
Ο Προυντόν ήταν εχθρός του κρατικού καπιταλισμού και του κρατικού σοσιαλισμού. Το πολύ, η κυβέρνηση θα μπορούσε να θεσπίσει ή να βοηθήσει στην ανάπτυξη μιας νέας επιχείρησης, αλλά ποτέ να την αποκτήσει ή να την ελέγξει.
Σε μια ελεύθερη κοινωνία, ο ρόλος της κυβέρνησης είναι ουσιαστικά αυτός της νομοθεσίας, της θεσμοθέτησης, της δημιουργίας, της έναρξης, της καθιέρωσης, και -όσο το δυνατόν λιγότερο- της εκτελεστικής εξουσίας … Το κράτος δεν είναι επιχειρηματίας …
Μόλις γίνει η αρχή, ο μηχανισμός εγκαθίσταται, το κράτος αποχωρεί, αφήνοντας την εκτέλεση των καθηκόντων σε τοπικές αρχές και πολίτες.33
[Η νομισματοκοπία] … είναι μια βιομηχανία που αφέθηκε στις πόλεις. Ότι πρέπει να υπάρχει ένας επιθεωρητής για να εποπτεύει την κατασκευή του χρήματος, το παραδέχομαι, αλλά ο ρόλος του κράτους δεν εκτείνεται μακρύτερα από αυτό.34
Το ακόλουθο απόσπασμα είναι μια καλή περίληψη των οικονομικών και πολιτικών ιδεών του Προυντόν:
Όλες οι οικονομικές μου ιδέες, που αναπτύχθηκαν τα τελευταία 25 χρόνια, μπορούν να οριστούν σε τρεις λέξεις, την αγροτοβιομηχανική ομοσπονδία: όλες τις πολιτικές μου απόψεις … η πολιτική ομοσπονδία ή η αποκέντρωση, όλες οι ελπίδες μου για το παρόν και το μέλλον … προοδευτική ομοσπονδία.35
Ο Προυντόν ο Πατριώτης
Σε αντίθεση με τους αναρχικούς και τους σοσιαλιστές που υιοθέτησαν έναν αφηρημένο διεθνισμό («οι εργαζόμενοι δεν έχουν πατρίδα») ο Προυντόν ήταν πατριώτης. Οι άνθρωποι μοιράζονται μια κοινή γεωγραφία, ιστορία, πολιτισμό και γλώσσα. Κανονικά, έχουν θετικά συναισθήματα για αυτές τις πτυχές της ζωής τους και για να τα διατηρήσουν. Αυτό είναι κάτι που οι αφηρημένοι διεθνιστές δεν κατάλαβαν.
Η μόνη πίστη, αγάπη και ελπίδα μου βρίσκεται στην Ελευθερία και στη χώρα μου. Είμαι συστηματικά αντίθετος σε οτιδήποτε είναι εχθρικό προς την Ελευθερία … σε αυτή την ιερή γη των Γάλλων.36
Αλλά η Γαλλία δεν ήταν μια αφηρημένη οντότητα ή εθνικό κράτος, όπως πίστευαν οι εθνικιστές. Η Γαλλία ήταν η γη, οι άνθρωποι και η γλώσσα, η ιστορία και ο πολιτισμός τους. Ο Προυντόν περιφρονούσε τον εθνικισμό, γνωρίζοντας ότι η χώρα του αποτελείται από πολλές διαφορετικές περιοχές και πολιτισμούς. Μόνο η αποκέντρωση της πολιτικής εξουσίας και η ομοσπονδιακή ένωση θα επέτρεπαν σε αυτές τις διαφορετικές ομάδες και περιοχές να ευδοκιμήσουν. Οι μεταγενέστερες γενιές των αναρχοσυνδικαλιστών εργατών θα μοιράζονταν αυτά τα συναισθήματα που συνδυάζουν την ελευθερία και την πατρίδα. Για τους συνδικαλιστές η πατρίδα εκπροσωπείτο από τους εργαζόμενους και όχι από την κυρίαρχη ελίτ, τους οποίους θεωρούσαν παράσιτα και προδότες.
Μέρος δεύτερο: μεταβολές στις προσεγγίσεις του αναρχισμού
Γιατί άλλαξε ο αναρχισμός;
Παρόλο που ο Προυντόν έγραψε για την «αναρχία», δεν είχε καθοδηγήσει ένα αναρχικό κίνημα. Οι φιλελεύθεροι θεωρούνταν σοσιαλιστές ή ακόμα και σοσιαλδημοκράτες. (Ο ατομικιστής Μπέντζαμιν Τάκερ έφτασε μέχρι και να αποκαλεί τον εαυτό του «επιστημονικό σοσιαλιστή»). Ο όρος «σοσιαλιστής» είχε τότε ένα πολύ διαφορετικό νόημα – τότε σήμαινε υπέρμαχος της συνεταιριστικής παραγωγής. Ο σοσιαλισμός ως κολεκτιβισμός ή κρατισμός ήταν μια μεταγενέστερη εξέλιξη, σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της ηγεμονίας του γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. Το όνομα «αναρχικός» δεν υιοθετήθηκε μέχρι το 1876, περίπου έντεκα χρόνια μετά το θάνατο του Προυντόν. Αυτός ο νέος αντιεξουσιαστικός χαρακτήρας ήταν αρκετά διαφορετικός από τον προκάτοχό του υποστηρίζοντας την βία, την συνωμοσία και τον κομμουνισμό. Υπάρχουν μερικά στάδια στη διαδικασία με την οποία άλλαξε ο αναρχισμός του Προυντόν. Το πρώτο από αυτά ήταν η απόρριψη του αμοιβαίου συμφέροντος υπέρ του κολεκτιβισμού.
Οι προυντονιστές συνέβαλαν αποφασιστικά στη συγκρότηση της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων (First International), η οποία δεν ήταν κολεκτιβιστική. Ωστόσο, η αυξανόμενη μαχητική εργατική τάξη το 1868-9 ριζοσπαστικοποίησε πολλά μέλη. Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου των Βρυξελλών της Διεθνούς το 1868 ψηφίστηκε ψήφισμα που ενέκρινε τον κολεκτιβισμό (συμπεριλαμβανομένου της γης). Οι προυντονιστές αντιτάχθηκαν και πολλοί έφυγαν από τη Διεθνή. Ο Μπακούνιν, που σύντομα θα είναι ο κύριος ηγέτης των “αντιεξουσιαστών”, ευνόησε το ψήφισμα. Ο κολεκτιβισμός δεν ήταν κομμουνισμός, αλλά ήταν ένα βήμα προς την κατεύθυνση αυτήν – ένα σημείο μεταξύ της αμοιβαιότητας και της κομμουνιστικής ουτοπίας. Ο Προυντόν, αν ήταν ζωντανός, ίσως να θεωρούσε τον κολεκτιβισμό και τον αναρχικό-κομμουνισμό ως ανατροπή σε αυτό που είχε καταδικάσει ως «λατρεία του συνεταιρίζεσθαι».
Η αμοιβαιότητα και ο κολεκτιβισμός δεν έχουν πολλά κοινά. Η αμοιβαία σχέση επιδιώκει να διατηρήσει την ατομική ιδιοκτησία της γεωργικής γης και της παραγωγής μικρής κλίμακας. Η βιομηχανία μεγάλης κλίμακας απαρτίζεται από εθελοντικές οργανώσεις (συνεταιρισμοί εργαζομένων). Ο κολεκτιβισμός επιδιώκει να κολεκτιβοποιεί όλα τα περιουσιακά στοιχεία και τη βιομηχανία, και για τους επαναστατικούς κολεκτιβιστές αυτό γίνεται δια της βίας.
Ο αντίκτυπος της Κομμούνας των Παρισίων
Η διαχωριστική γραμμή που χωρίζει τον Προυντόν από τις μεταγενέστερες μορφές αναρχισμού ήταν η Παρισινή Κομμούνα. Πριν από το 1871, οι σχέσεις μεταξύ των τάξεων, που ήταν τόσο σκληρές στις αρχές του αιώνα, είχαν σχεδόν εξευγενιστεί. Υποστήριξη για την εργασία και μάλιστα τον «σοσιαλισμό» βρέθηκε στις ανώτερες τάξεις. Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Disraeli, εξέφρασε τη συμπαράστασή του για τους εργάτες, ο Λίνκολν ανταποκρίθηκε με τη Διεθνή και ο συντάκτης και εκδότης της μεγαλύτερης εφημερίδας του κόσμου, της New York Tribune, Charles Dana και Horace Greely, ήταν οπαδοί του Proudhon και Charles Fourier. Το φάντασμα της ένοπλης κατάληψης της εξουσίας και της εκτέλεσης των ομήρων από τους παρισινούς εργαζόμενους υπονόμευε αυτό το συναίσθημα.
Ενώ ο προυντονισμός ήταν η κυρίαρχη μορφή του γαλλικού ριζοσπαστισμού της εργατικής τάξης κατά τη δεκαετία πριν από την Παρισινή Κομμούνα, η αποτυχία της Κομμούνας αποδυνάμωσε την πίστη στον σταδιακό προοδευτισμό και ειρηνικό μετασχηματισμό. Οι συνέπειες της Κομμούνας ήταν η κύρια αιτία αυτής της πτώσης. Εις αντίποινα, 30.000 εκτελεσθέντες και ίσος αριθμός που στάλθηκε στη φυλακή ή απελάθηκε στη Νέα Καληδονία- προκάλεσε, όπως θα περίμενε κανείς,
« βαθιά δυσπιστία σε οποιαδήποτε συνεργασία με την αστική τάξη … [και] επιβολή πριμοδότησης στην έκφραση ακραίων επαναστατικών και ακόμη εκδικητικών συναισθημάτων … [αυτή] … η ρητορική θα γινόταν το απαραίτητο εργαλείο της σοσιαλιστικής πολεμικής “37
Παρόλο που η Κομμούνα απέτυχε, θεωρήθηκε παράδειγμα προς μίμηση. Και για τον Μπακούνιν και τον Μαρξ, η ένοπλη κατάληψη της εξουσίας και μια επαναστατική κοινοτική κυβέρνηση φαινόταν ο τρόπος για να απελευθερωθεί η εργατική τάξη. Οι μπακουνινιστές επιχείρησαν να δημιουργήσουν νέες «κοινοτικές πόλεις του Παρισιού» στη Λυών και στη Βαρκελώνη, οι οποίες αμφότερες απέτυχαν παταγωδώς. Ωστόσο, η ιδέα της επαναστατικής κομμούνας επέμενε.
Η αποτυχία της Κομμούνας ήταν καταστροφή για τη Διεθνή, η οποία κατηγορήθηκε λανθασμένα για το γεγονός. Σε μια προσπάθεια να σώσει την οργάνωση και να αντισταθμίσει την αυξανόμενη επιρροή του Μπακούνιν (τον οποίο ο Μαρξ θεωρούσε συνωμοσία για να αναλάβει το Διεθνές), η μαρξιστική παράταξη επιδίωξε μεγαλύτερες εξουσίες για το Γενικό Συμβούλιο που έδρευε στο Λονδίνο. Πολλοί αντιτάχθηκαν σε αυτήν την επιχείρηση, αλλά η εχθρότητα προς το Συμβούλιο δεν είχε καμία σχέση με τον αναρχισμό καθεαυτό. Αυτό ήταν περισσότερο ένας αγώνας για να διατηρηθεί η αυτονομία των εθνικών ομοσπονδιών ενάντια σε αυτό που θεωρήθηκε ως πραξικόπημα από τον Μαρξ και τους υποστηρικτές του. Η “Διεθνής του St. Imier ” των αντιπολιτευτών που διοργάνωσε η Ομοσπονδία της Ιούρα περιλάμβαναν τους μπακουνιστές, τους προυντονιστές και πολλούς μη αναρχικούς. Ήταν από αυτή την κεντρική ομάδα (τους αγιοϊμιεριστές) όπου ο αναρχικός κομμουνισμός επρόκειτο να εξελιχθεί.
Βία και ουτοπισμός
Με την αποτυχία των κομμούνων του Παρισιού, της Λυών και της Βαρκελώνης και της καταπίεσης της Διεθνούς σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι προοπτικές για την επανάσταση φαίνονταν πραγματικά απελπιστικές. Για τον Μπακούνιν και τους υποστηρικτές του, η μόνη ελπίδα ήταν να κρατηθεί η ιδέα ζωντανή μέσω των ενεργειών μιας “συνειδητής ελίτ”. Έτσι γεννήθηκε η «προπαγάνδα της πράξης» καθώς «η ίδια η απελπισία της ευρωπαϊκής κατάστασης απαιτούσε υπερβολικές πράξεις». 38 Τα εξωγενή γεγονότα ασκούσαν επίσης έντονη επιρροή. Οι δολοφονίες των ναρόντνικων στη Ρωσία ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για να καταστήσουν τους νέους αναρχικούς φιλικούς προς την βία. Η οικονομική κρίση στη βιομηχανία ρολογιών του 1874 είχε επίσης αντίκτυπο. Η Ομοσπονδία της Jura απαρτίζεται από μετριοπαθείς κολεκτιβιστές και πρωτοσυνδικαλιστές όπως ο James Guillaume. Η πτώση του σήμαινε την αυξανόμενη επιρροή των πολεμικών Ιταλών διεθνιστών που υποστήριζαν την εξέγερση και την προπαγάνδα της πράξης. Το ελβετικό κίνημα τελικά διαλύθηκε στη δεκαετία του 1880. Ως αποτέλεσμα, η έμφαση του κινήματος μετατοπίστηκε από τον πιο προηγμένο τομέα της ηπειρωτικής Ευρώπης (Γαλλία και Ελβετία) στις πιο καθυστερημένες περιοχές, την Ιταλία και τη Ρωσία. Αυτές οι αλλαγές δεν θα μπορούσαν να μην επηρεάσουν την ανάπτυξη του αναρχικού δόγματος, ιδιαίτερα στην κατεύθυνση της βίας και της συνωμοσίας.
Οι δημοκρατικές χώρες, παρά τη σφαγή της κομμούνας, ήταν θεμελιωδώς φιλελεύθερες. Υπήρχε μια έννοια της πολιτικής ιδιότητας και του νόμου και έτσι η δυνατότητα για σχετικά ειρηνική κοινωνική αλλαγή. Στις καθυστερημένες χώρες, οι κατώτερες τάξεις θεωρούνταν ανθρώπινα βοοειδή και υπήρχαν λίγες, έως μηδενικές, πολιτικές ελευθερίες. Η συνωμοσία και η βία ήταν, με κάποια δικαιολογία, απαραίτητες. Το πρόβλημα προέκυψε όταν τέτοιες ιδέες μεταφέρθηκαν σε χώρες όπως η Γαλλία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ.
Έγινε επίσης η αλλαγή της ηγεσίας από τους αυτοδίδακτους τεχνίτες στους αριστοκράτες και τους αστούς. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό οδήγησε τον αναρχισμό μακριά από το συγκεκριμένο και πρακτικό στο αφηρημένο και ουτοπικό. Είναι η φύση των ριζοσπαστών της ανώτερης τάξης, τόσο απομακρυσμένοι από τις πραγματικότητες της ζωής της εργατικής τάξης, να κοιτάζουν τον κόσμο μέσω των αφαιρέσεων και των ιδεολογιών που δημιουργούνται από τους ίδιους. Είναι η ίδια εκείνη ομάδα που τείνει να δοξάζει και να ρομαντικοποιεί τη βία.
Μαζί με τη λατρεία της βίας ήρθε η αλλαγή στα οικονομικά. Ο κολεκτιβισμός αντικαταστάθηκε από τον κομμουνισμό. Σε αντίθεση με αυτή τη νέα εξέλιξη, ο James Guillaume δήλωσε ότι «εναπόκειται στην κοινότητα να καθορίσει τη μέθοδο … για την κατανομή του προϊόντος της εργασίας» 39 και δεν έθεσε μια σκληρή γραμμή για την αμοιβαιότητα, τον κολεκτιβισμό ή τον κομμουνισμό . Μέχρι το 1876 οι Ιταλοί αναρχικοί είχαν εγκαταλείψει τον κολεκτιβισμό υπέρ του κομμουνισμού, πιστεύοντας ότι είναι ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί η συσσώρευση πλούτου και επομένως η ανισότητα. Για τον Cafiero: “Δεν μπορεί κανείς να είναι … αναρχικός χωρίς να είναι κομμουνιστής … Γιατί και η ελάχιστη ιδέα περιορισμού περιέχει ήδη … τα μικρόβια του αυταρχισμού.” 40 Η Αναρχική Διακήρυξη του 1883 δήλωνε: “Ζητάμε για κάθε ανθρώπινο ον το δικαίωμα και τα μέσα να κάνει ό, τι το ευχαριστεί. “41
Έτσι, ο αναρχισμός μεταλλάχτηκε σε μια καθαρή ουτοπία – μακριά από την ρεαλιστική αντίληψη του Προυντόν. Λιγότερο από 15 χρόνια μετά το θάνατό του, ο σταθερός, πρακτικός αμοιβαίος τρόπος είχε αντικατασταθεί από τον κομμουνιστικό ουτοπισμό, η μη βία με την λατρεία της βίας, τον τρόμο της απόλυτης σκέψης με μια νέα απολυτοκρατία και την μετριοπάθεια με την μισαλλόδοξη ρητορική.
Συμπέρασμα
Λαμβάνοντας υπόψη τη βίαιη καταστολή της Κομμούνας, ήταν ο Προυντόν τελικά αφελής; Η θεωρία του αξίζει υπέρβαση από τον μπακουνινισμό και τον αναρχικό-κομμουνισμό; Κανείς δεν πρέπει να κατηγορεί τους οπαδούς του Μπακούνιν για το γεγονός ότι έγιναν βίαιοι μετά την Κομμούνα. Αυτή η βίαιη καταστολή είναι τραυματική και η υπονόμευση της επιρροής του Προυντόν είναι κατανοητή. Αυτό το γεγονός είναι κατανοητό, αλλά η μακροπρόθεσμη κρίση της ιστορίας είναι άλλη υπόθεση. Η κοινωνία δεν έγινε πιο βάναυση στα ανεπτυγμένα δημοκρατικά έθνη. Η καταστολή της Κομμούνας ήταν μέχρι στιγμής (στις δημοκρατίες) το πρώτο και τελευταίο γεγονός αυτού του είδους. Κατά τον επόμενο αιώνα, κερδήθηκαν μεγαλύτερες ελευθερίες και οι άνθρωποι είδαν τα εισοδήματά τους να τριπλασιάζονται, η εβδομάδα εργασίας να μειώνεται κατά το ήμισυ και η διάρκεια ζωής να διπλασιάζεται. (Αν και η τάση φαίνεται να είναι η αντίστροφη, τελευταία). Για τους επαναστατικούς αναρχικούς κομμουνιστές (όχι λιγότερο για τους μαρξιστές) υπήρχε ένα σημαντικό πρόβλημα: δεν υπήρξε επανάσταση.
Ο Μαρξ επιτέθηκε στον Προυντόν ως «μικροαστικό αναρχικό», όμως η Γαλλία επρόκειτο να παραμείνει ριζικά μια χώρα μικρών αστικών τάξεων στη δεκαετία του 1940. Η επιτυχία για κάθε κίνημα σήμαινε την ενσωμάτωση αυτής της ομάδας. Το να αγνοήσουμε ή να καταδικάσουμε την μικροαστική τάξη θα την οδηγούσε μόνο στα χέρια των μοναρχιών ή των φασιστών. Ο αναρχισμός του Προυντόν απευθύνθηκε στον αγρότη, τον τεχνίτη και τον επαγγελματία καθώς και στον εργάτη της βιομηχανίας. Και καθώς τα εισοδήματα των εργαζομένων αυξήθηκαν, άρχισαν επίσης να αγοράζουν ακίνητα. Αφού κάποτε το έπραξαν, ήταν πιο απρόθυμοι να παραιτηθούν από τα σκληρά κέρδη τους στα κολλώδη χέρια του Σοσιαλιστικού Κράτους. Ο Προυντόν ο αγρότης είχε πολύ καλύτερη αντίληψη για την πραγματικότητα από τους αστικούς μαρξιστές με όλες τις αφηρημένες σκέψεις και τα όνειρά τους.
Οι μπακουνιστές και οι αναρχοκομμουνιστές δεν μπορούσαν να προβλέψουν αυτό, ούτε πρέπει να περιμένουμε από αυτούς να το κάνουν. Έτσι, 120 χρόνια αργότερα, με το μεγάλο δώρο της εκ των υστέρων κατανοήσεως, συνειδητοποιούμε ότι η κοινωνία εξελίχθηκε σε μια κατεύθυνση πιο κατάλληλη για τον προυντονισμό, παρά τα δόγματα της βίας και του κομμουνισμού.42 Δεν πρέπει κανείς να αγνοεί το γεγονός ότι ο προυντονισμός υπήρχε σε όλη αυτή την χρονική περίοδο ακόμη και ως σήμερα. Τα αμοιβαία και φεντεραλιστικά κινήματα ευδοκιμούν και έχουν επιρροή στη γαλλική κοινωνία.
Ο αναρχισμός χρειάστηκε πάνω από είκοσι χρόνια για να επανέλθει στα πόδια του μετά την καταστροφική περίοδο «προπαγάνδας της πράξης». (Κάποιοι μπορεί να λένε ότι ποτέ δεν ανέκτησε δυνάμεις πλήρως). Η ανάκτηση συνίστατο στο να επιστρέψουμε στον Προυντόν και στους μετριοπαθείς κολεκτιβιστές όπως ο Guillaume: δηλαδή σε έναν πιο μετριοπαθή και ρεαλιστικό αναρχισμό – γνωστό ως αναρχοσυνδικισμό. Με τον συνδικαλισμό, ο αναρχισμός έγινε ένα δημοφιλές κίνημα για πρώτη, και μέχρι στιγμής, τελευταία φορά. Η έννοια εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο και από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 εκατομμύρια εργαζόμενοι ήταν μέλη συνδικαλιστικών ενώσεων. Το ότι ο αναρχοσυνδικαλισμός καταστράφηκε από τον κομμουνισμό και τον φασισμό στη δεκαετία του 1930 δεν θα έπρεπε να αναγκάσει κάποιον να αγνοήσει τις προηγούμενες επιτυχίες του. Για τρεις δεκαετίες υπήρχε ένα μαζικό ελευθεριακό κίνημα αγροτών και εργαζομένων. Λαμβάνοντας υπόψη τη συντριπτικά ολοκληρωτική κατεύθυνση του εικοστού αιώνα, αυτό δεν είναι κάτι που πρέπει να λοιδορούμε.
————————— —————
Σημειώσεις (1) Η κατηγορία της ασυνέπειας είναι ένα κοινό λάθος μέσον επίθεσης προς κάποιον. Αυτό που αγνοείται είναι η ανάπτυξη της σκέψης ενός ατόμου. Ποιος δεν βλέπει τα πράγματα διαφορετικά σε ηλικία 50 ετών σε σχέση με την νεότητά του; Ως εκ τούτου, όλοι είναι ένοχοι ως «αντιφατικοί». Επιπλέον, η ίδια η ζωή είναι πολύπλοκη και γεμάτη αντιφάσεις. Εάν κάποιος επιθυμεί να αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα παρά να εφεύρει μια ιδεολογία, η σκέψη κάποιου θα εμφανιστεί κατά περιόδους αντιφατική. Η συνοχή μπορεί να είναι αισθητικά ελκυστική, αλλά η ζωή δεν είναι τόσο απλή.
(2) George WOODCOCK, Pierre-Joseph Proudhon, London, Routledge and Kegan Paul, 1956, p. 249.
(3) Pierre-Joseph PROUDHON [Stewart EDWARDS (ed.), Elizabeth FRASER (trans.)], Selected Writings, London, Macmillian, 1969, p. 105.
(4) PROUDHON, 1969, ibid., p. 92.
(5) PROUDHON, 1969, ibid., p. 103.
(6) Pierre-Joseph PROUDHON, The Principle of Federation, Toronto, University of Toronto Press, 1863/1969, p. 21.
(7) Ibid., p. 21.
(8) PROUDHON, 1969, op. cit., p. 56.
(9) Pierre-Joseph PROUDHON, The General Idea of Revolution in the 19th Century, London, Freedom Press, 1927, p. 76.
(10) Ibid., p. 95.
(11) Alan RITTER, The Political Thought of Pierre-Joseph Proudhon, Princeton, Princeton University Press, 1969, p. 280.
(12) PROUDHON, 1927, op. cit., p. 173.
(13) George WOODCOCK, The Anarchist Reader, London, Fontana, 1977, p. 139.
(14) PROUDHON, 1927, op. cit., p. 174.
(15) RITTER, 1969, op. cit., p. 280.
(16) Henri DELUBAC, The Unmarxian Socialist: A Study of Proudhon, New York, Sheed & Ward, 1948, p. 31.
(17) PROUDHON, 1863, op. cit., p. 45.
(18) Ibid., p. 38.
(19) WOODCOCK, 1956, op. cit., p. 71.
(20) PROUDHON, 1927, op. cit., p. 206.
(21) Ibid., p. 135.
(22) PROUDHON, 1863, op. cit., p. 9.
(23) PROUDHON, 1927, op. cit., p. 80.
(24) Ibid. p. 83.
(25) Ibid., p. 85.
(26) Ibid., p. 87.
(27) PROUDHON, 1969, op. cit., p. 62.
(28) PROUDHON, 1927, op. cit., p. 216.
(29) Pierre-Joseph PROUDHON, ‘Theory of Property’, in DELUBAC, op. cit., p. 177.
(30) PROUDHON, 1927, op. cit., p. 210.
(31 PROUDHON, 1969, op. cit., p. 57.
(32) PROUDHON, 1927, op. cit., p. 222.
(33) PROUDHON, 1863, op. cit., p. 45.
(34) Ibid., p. 46.
(35) Ibid., p. 74.
(36) PROUDHON, 1969, op. cit., p. 195.
(37) David STAFFORD, From Anarchism To Reformism, Toronto, University of Toronto Press, 1971, p. 20.
(38) Ibid., p. 39.
(39) Caroline CAHM, Kropotkin and the Rise of Revolutionary Anarchism 1872-1886, Cambridge, Cambridge University Press, 1989, p. 39.
(40) Ibid., p. 57.
(41) Ibid., p. 63.
(42) Ο προυντονισμός, αν και πιο επιτυχημένος από τον μπακουνινισμό, επίσης δεν θριάμβευσε. Οι λόγοι για αυτό είναι πέραν του σκοπού αυτής της εργασίας, αλλά έχει να κάνει με την κυριαρχία του κρατισμού κατά τον 20ό αιώνα. Κανένα ελευθεριακό ή λαϊκιστικό κίνημα δεν κατάφερε να ξεπεράσει αυτή την εξουσία.
(43) Περισσότεροι από 20 εκατομμύρια Γάλλοι ανήκουν σε εταιρείες αμοιβαίας συνδρομής, κυρίως στην υγειονομική περίθαλψη. Οι αμοιβαίες ενώσεις είναι σημαντικές σε πολλές άλλες χώρες.
Gambone, L. (2004). Pierre-Joseph Proudhon And Anarchism: Proudhon’s Libertarian Thought And the Anarchist Movement. Libertarian Hertage, (24), 1-7.
Πρωτότυπη πηγή: Gambone, L. (2004). Pierre-Joseph Proudhon And Anarchism: Proudhon’s Libertarian Thought And the Anarchist Movement. Libertarian Hertage, (24), 1-7.
