Συμπεράσματα μελέτης: ‘Η ποσοτική και ποιοτική αποτίμηση της βίας κατά των γυναικών την περίοδο 2008-2016 και η σύνδεση των ποιοτικών και ποσοτικών όψεων με την οικονομική κρίση. Νέες ευάλωτες ομάδες πληθυσμού και προκλήσεις πολιτικής’
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ
Αντικείμενο της μελέτης: συλλογή και επεξεργασία στοιχείων μέσω των κατάλληλων μεθόδων και εργαλείων που θα συμβάλλουν στην ποσοτική και ποιοτική αποτίμηση της βίας που διαπράττεται σε βάρος των γυναικών στη χώρα μας, εν μέσω οικονομικής κρίσης.
Οι κύριοι άξονες των ενεργειών που διενήργησε η ομάδα έργου αφορούσαν στις εξής:
•Ποσοτική και ποιοτική έρευνα, μέσω επιτόπιας συμπλήρωσης σε δείγμα τουλάχιστον 70 γυναικών θυμάτων βίας σε πανελλαδικό επίπεδο
•Ποιοτική έρευνα γνώμης, μέσω ηλεκτρονικής αυτοσυμπλήρωσης ερωτηματολογίου, σε δείγμα τουλάχιστον 10 αρμόδιων φορέων σε πανελλαδικό επίπεδο
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΘΥΜΑΤΑ ΕΜΦΥΛΗΣ ΒΙΑΣ
Σε γενικές γραμμές, η παρούσα έρευνα, η οποία διενεργήθηκε σε εβδομήντα (70) γυναίκες θύματα βίας που έχουν απευθυνθεί σε υποστηρικτικές δομές (Συμβουλευτικά Κέντρα και Ξενώνες Φιλοξενίας) του Δικτύου της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, επιχείρησε να σκιαγραφήσει το σοβαρό φαινόμενο της άσκησης βίας εναντίον των γυναικών στη σύγχρονη Ελλάδα, επιδιώκοντας να διερευνήσει τον βαθμό και τις παραμέτρους συσχέτισης με το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης που πλήττει τη χώρα από το 2008 έως και σήμερα.
Προφίλ θύματος (κοινωνιο-δημογραφικά χαρακτηριστικά)
Μέσο προφίλ των ερωτώμενων γυναικών: θύματα ενδο-οικογενειακής βίας (97%), από πρώην ή νυν σύζυγο (82%), είναι Ελληνίδες (87,1%), ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία των 35-44 ετών (41%), βρίσκονται σε διάσταση (40%), είναι απόφοιτες Λυκείου (40%) και κατοικούν σε μεγάλο αστικό κέντρο (66,7%).
Εργασιακή κατάσταση του δείγματος: παρατηρείται ισοκατανομή, καθώς 36,2% είναι άνεργες και 33,0% είναι εργαζόμενες, ενώ έχει μεταβληθεί η εργασιακή τους κατάσταση, είτε μέσω της μείωσης μισθού και αλλαγών στις ώρες εργασίας είτε γιατί προέβησαν σε παύση των δραστηριοτήτων της επιχείρησής τους ή της οικογενειακής επιχείρησης στην οποία απασχολούνταν, μεταβολές οι οποίες συνδέονται με την κατάσταση της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών στην Ελλάδα.
Οικονομική κατάσταση του δείγματος: Σημαντικό ποσοστό γυναικών (57,1%) έχει χαμηλή οικογενειακή εισοδηματική κατάσταση (6.500-12.000), γεγονός που τις εμποδίζει να έχουν οικονομική αυτοτέλεια, με σημαντικά προβλήματα στη δυνατότητα διαβίωσής τους.
Για το 66,7% των γυναικών τα οικονομικά ήταν/είναι κοινά με τον σύζυγό τους, αλλά στην πλειοψηφία ο διαχειριστής των οικονομικών υποθέσεων ήταν/είναι ο σύζυγος, ενώ περίπου το 50% των γυναικών λαμβάνει μικρότερο εισόδημα από τον σύζυγο.
Προφίλ δράστη (κοινωνιο-δημογραφικά χαρακτηριστικά)
• Είναι Έλληνες (95,7%), ηλικίας 35-44 ετών (37,31%), και σε διάσταση (41,9%).
• Το 33,3% είναι απόφοιτοι Λυκείου και μεταλυκειακής εκπαίδευσης, και ΑΕΙ/ΤΕΙ (27,54%), αντανακλώντας το μεσαίο και ανώτερο επίπεδο εκπαίδευσης.
• Το 66,7% είναι εργαζόμενοι, ενώ για το 52,3% καταγράφηκαν μεταβολές στην εργασιακή του κατάσταση.
Περιστατικά βίας, στάσεις/αντιδράσεις των γυναικών και περιβάλλον
• Στο 31,75% των γυναικών του δείγματος, η βία ασκήθηκε από την αρχή της σχέσης/γάμου, μέσω της ψυχολογικής βίας, ενώ στη συνέχεια οι πράξεις κλιμακώθηκαν με την άσκηση οικονομικής ή/και σωματικής βίας.
• Οι δράστες κατηγορούσαν τις ίδιες τις γυναίκες (45,7%) ότι δεν τους καταλάβαιναν ή ότι δεν είχαν σωστή συμπεριφορά, ενώ το 25,7% θεωρούσε τη συμπεριφορά του φυσιολογική, γεγονός που πιθανά συνδέεται με το μοντέλο της κοινωνικής εκμάθησης της βίας.
Το 40% των γυναικών ανέφερε ότι η βία σχετίζονταν με διάφορες μορφές εξάρτησης (αλκοόλ 38,2%, ναρκωτικές ουσίες, 17,6%, τυχερά παιχνίδια 17,6%, ψυχοφάρμακα 11,8%).
- Το 43,9% απομακρύνθηκε από τη βίαιη σχέση μετά από πολλά χρόνια, μετά από ένα έτος το 29,3% και το 26,8% αμέσως μετά την εκδήλωση της συμπεριφοράς. Οι γυναίκες ωθήθηκαν σε αυτή την απόφαση είτε γιατί βίωναν φόβο (25%) είτε επειδή δεν άντεχαν άλλο (18%) ή ήθελαν να προστατέψουν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας (20%) και κυρίως τα παιδιά.
- Το 68,9% δήλωσε ότι το υποστηρικτικό περιβάλλον (γονείς, αδέλφια) τις βοήθησε στην απόφαση εγκατάλειψης της σχέσης, ενώ το 59,5% ανέφερε ότι η στήριξη από τη δομή του Δικτύου της ΓΓΙΦ συνέβαλε θετικά στη λήψη της απόφασης αυτής.
- Το 58,3% υποστηρίζει ότι τη χρονική στιγμή διεξαγωγής της έρευνας θα ήθελε να εγκαταλείψουν τη σχέση είτε με νομική διαδικασία, είτε μετά την εύρεση εργασίας.
Οικονομική κρίση, υποστηρικτικές υπηρεσίες και πληροφόρηση των γυναικών
- Το 41,7% που εκδήλωσε απροθυμία εγκατάλειψης της σχέσης, επικαλέστηκε ως λόγους τη δυνατότητα αλλαγής στη συμπεριφορά του δράστη, αισθήματα αγάπης που οι ίδιες τρέφουν, την έλλειψη οικονομικής / εργασιακής αυτοτέλειας.
- Το 54,1% των γυναικών δηλώνει ότι επιδεινώθηκε η σχέση με τον δράστη εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, και μάλιστα εντάθηκε λόγω των περισσότερων ωρών εργασίας του συζύγου ή οικονομικών προβλημάτων που προέκυψαν στην πορεία της σχέσης.
- Σε ορισμένες περιπτώσεις μακροχρόνιων κακοποιητικών σχέσεων, η οικονομική κρίση και οι δυσμενείς συνέπειες στο νοικοκυριό ενίσχυσαν τη συχνότητα των περιστατικών, ενώ κατέστη πιο έντονη η οικονομική αποστέρηση της γυναίκας, ώστε να γίνει ακόμη πιο ευάλωτη.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΕ ΦΟΡΕΙΣ
Από τη διενέργεια συνεντεύξεων με 49 εκπρόσωπους από συνολικά 30 φορείς που είναι αρμόδιοι για την εφαρμογή πολιτικών πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου της βίας κατά των γυναικών, προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα, τα οποία οδηγούν και στην ανάπτυξη πλαισίου προτάσεων πολιτικής και δράσεων.
Στην έρευνα συμμετείχαν οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (15 φορείς), 9 Νομικά Πρόσωπά Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ), 4 Νομικά Πρόσωπά Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) και 2 Μη Κερδοσκοπικές Οργανώσεις (ΜΚΟ).
•Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ)
•Ελληνική Αστυνομία – Τμήμα Trafficking & Δ/νση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος
•Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης
•ΚΕΣΟ
•Κοινωνική υπηρεσία ΓΝΑ Αλεξάνδρα
•ΜΚΟ Hopespot
•4 Ξενώνες Φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας
•20 Συμβουλευτικά Κέντρα
Στάσεις για τη βία κατά των γυναικών
• Η πλειοψηφία των εκπροσώπων των φορέων εκφράζει σχετικά θετική άποψη για τον βαθμό κατά τον οποίο τα στατιστικά στοιχεία, καθώς και σχετικές έρευνες αποτυπώνουν τη διάσταση του φαινομένου της έμφυλης βίας.
• Σύμφωνα με τους/τις ερωτώμενους/-ες, οι γυναίκες θύματα βίας θεωρούν τη σωματική και τη σεξουαλική βία ως τις μη πιο αποδεκτές μορφές, ενώ θεωρούν ότι οι γυναίκες είναι σε μέτριο βαθμό πληροφορημένες για τις μορφές έμφυλης βίας (63,8%).
• Επίσης, σύμφωνα με το 53,2% η αυστηροποίηση των ποινών διαφαίνεται ότι αποτελεί μια πρόταση για την αποτροπή νέων φαινομένων έμφυλης βίας.
Υποστηρικτικές δομές για γυναίκες θύματα βίας
• Το 65,3% δηλώνει ότι οι υφιστάμενες δομές και παρεχόμενες υπηρεσίες για την εξυπηρέτηση γυναικών θυμάτων βίας, είναι σε σημαντικό βαθμό επαρκείς σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, ενώ η συντριπτική πλειονότητα υποστηρίζει ότι ο θεσμός της ποινικής διαμεσολάβησης και η εφαρμογή της νομοθεσίας για την
ενδο-οικογενειακή βία δεν παρουσιάζουν αποτελεσματικότητα για την καταπολέμηση του φαινομένου.
• Το 47,8% πιστεύει ότι οι γυναίκες στην Ελλάδα είναι σε μέτριο βαθμό πληροφορημένες για την ύπαρξη δομών υποστήριξης των θυμάτων βίας, παρόλο που η πλειονότητα υποστηρίζει ότι οι εμπλεκόμενοι φορείς που υποστηρίζουν θύματα βίας και τα στελέχη αυτών έχουν αρκετά υψηλό επίπεδο επιστημονικής γνώσης και κατάρτισης για τη στήριξη των θυμάτων.
• Το 61,7% εκφράζει την άποψη ότι οι λοιπές δημόσιες υπηρεσίες (π.χ. αστυνομία, νοσοκομεία, δικαιοσύνη) που εμπλέκονται σε θέματα έμφυλης βίας ανταποκρίνονται μέτρια στην κάλυψη αναγκών των θυμάτων.
• Το 54,2% θεωρεί ότι υπάρχει επιτυχημένη οριζόντια επικοινωνία/ συνεργασία μεταξύ των φορέων αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας και των αντίστοιχων φορέων που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό (π.χ. ΓΓΙΦ, ΚΕΘΙ, ΜΚΟ, κ.ά.), καθώς σε παρεμφερείς τομείς όπως η παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών σε μετανάστριες και γυναίκες πρόσφυγες, κ.λπ.
• Αντίστοιχη εικόνα διαμορφώνεται αναφορικά με τη συνέργεια μεταξύ των φορέων αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας και των αστυνομικών αρχών, καθώς το 57,4% αξιολογεί το επίπεδο επικοινωνίας και συνεργασίας αυτών ως αρκετά ικανοποιητικό.
• Το 60,9% υποστηρίζει ότι είναι αρκετά επιτυχημένη η επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των φορέων αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας και των υπηρεσιών υγείας. Επιπλέον, οι ερωτώμενοι/-ες εκφράζουν θετική άποψη για το επίπεδο διασύνδεσης των καθ΄ ύλην αρμόδιων φορέων με την τοπική αυτοδιοίκηση και την κοινωνία των πολιτών.
• Η πλειονότητα των ερωτώμενων θεωρεί ότι είναι αρκετά έως απόλυτα απαραίτητη η αναγκαιότητα διενέργειας σχετικών ερευνών σε τακτά χρονικά διαστήματα για την παρακολούθηση του φαινομένου της έμφυλης βίας, όπως επίσης η αναγκαιότητα δημιουργίας μιας κοινής βάσης δεδομένων.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
- Σύμφωνα με την κατατεθειμένη στο πλαίσιο της έρευνας εμπειρία των γυναικών οι μορφές βίας εναντίον τους και τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν ποικίλουν καθώς πρόκειται συνήθως για σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική, λεκτική βία, οικονομική ή για συνδυασμό διαφόρων μορφών βίας.
- Ο χώρος εκδήλωσης δεν περιορίζεται αποκλειστικά εντός της οικογένειας, αλλά εκτείνεται και σε άλλους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, όπως και σε χώρους εργασίας.
- Από τις διάφορες μορφές βίας, η ενδοοικογενειακή αποτελεί την πιο συνηθισμένη εκδήλωση βίας που διατηρεί τα χαρακτηριστικά της σωματικής, ψυχολογικής, σεξουαλικής, αλλά και οικονομικής, όπως διαπιστώνεται ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης και ανέχειας.
- Παράγοντες με επιδραστικές προεκτάσεις στην εμφάνιση φαινομένων βίας κατά των γυναικών: ψυχικές ασθένειες και μορφές εξαρτήσεων από τη μεριά των δραστών, η ανεργία σε συνδυασμό με τα παραδοσιακά μοντέλα που επιβάλλονται και επικρατούν στη σχέση και αμφισβητούν την έμφυλη ισότητα.
- Οι εκδηλώσεις βίας κατά των γυναικών δεν συνδέονται αποκλειστικά με συγκεκριμένα πολιτισμικά ή θρησκευτικά πρότυπα, εθνικότητα, υπηκοότητα ή κοινωνική τάξη, ούτε με το μορφωτικό επίπεδο της γυναίκας ή και του θύτη.
- Το φαινόμενο της βίας αποτελεί σύμπτωμα βαθιά ριζωμένο σε πατριαρχικές δομές που εξακολουθούν και απαξιώνουν την ισότιμη θέση της γυναίκας στους διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής.
- Σε ορισμένες περιπτώσεις μακροχρόνιων κακοποιητικών σχέσεων, η οικονομική κρίση και οι δυσμενείς συνέπειες στο νοικοκυριό ενισχύουν τη συχνότητα των περιστατικών, ενώ παρατηρείται εντονότερη η οικονομική αποστέρηση της γυναίκας, ώστε να γίνει ακόμη πιο ευάλωτη και να παγιδευτεί η γυναίκα στη σχέση.
- Η παραμονή των γυναικών σε κακοποιητικές σχέσεις ενισχύεται από το γεγονός της άγνοιας του σχετικού νομοθετικού πλαισίου, αλλά και των κοινωνικών υπηρεσιών στις οποίες θα μπορούσαν να απευθυνθούν, σε συνδυασμό με το ότι συχνά οι γυναίκες θύματα βίας βιώνουν συναισθήματα ενοχής και φόβου.
- Η βία κατά των γυναικών, ως κοινωνική πραγματικότητα, εξακολουθεί να εκδηλώνεται μεταξύ σιωπής, ανοχής και συγκάλυψης, παρά το γεγονός ότι οι επιμέρους συμπεριφορές που τη συνθέτουν, αντιστοιχούν σε υπαρκτές πλέον αξιόποινες πράξεις.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Βασικές στρατηγικές ΟΗΕ (2013) για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών
α) επένδυση στην ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών,
β) εισαγωγή ή αναθεώρηση της νομοθεσίας,
γ) ολιστικές, πολυτομεακές πολιτικές και εθνικά σχέδια δράσης,
δ) διασφάλιση πόρων και ένταξη της οπτικής του φύλου στους προϋπολογισμούς (gender budgeting),
ε) προώθηση της πρωτογενούς πρόληψης,
στ) εφαρμογή της θεωρίας της αλλαγής,
ζ) ανάπτυξη συντονισμένης ανταπόκρισης σε τοπικό επίπεδο,
η) εμπλοκή και ενίσχυση της συμμετοχής ομάδων-κλειδιών,
θ) ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων,
ι) έρευνα, συλλογή και ανάλυση ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων, και
ια) αξιολόγηση και λογοδοσία.
1. Πολιτικές αντιμετώπισης του φαινομένου της έμφυλης βίας
Διερεύνηση και ανάδειξη καλών πρακτικών για μεθόδους, εργαλεία και πρακτικές βέλτιστης ανταπόκρισης των εμπλεκόμενων φορέων και των στελεχών τους στην επίλυση δύσκολων και σύνθετων καταστάσεων βάσει του επιπέδου επιστημονικής γνώσης και επάρκειας κατάρτισης που κατέχουν και ανάπτυξη προγραμμάτων αποτελεσματικότερης παρέμβασης.
Αξιοποίηση της εμπειρίας από δομές που λειτουργούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες με υψηλή τεχνογνωσία και της λειτουργίας των δομών του πανελλαδικού Δικτύου της ΓΓΙΦ και του μοντέλου της επιστημονικής εποπτείας του ΚΕΘΙ ως παράδειγμα Καλής Πρακτικής.
Ανάληψη δράσεων και μέτρων ενθάρρυνσης της αναφοράς περιστατικών έμφυλης βίας και της καταπολέμησης του φόβου, του εφησυχασμού και της αποσιώπησης περιστατικών εκδήλωσης κάθε μορφής και είδους βίας κατά των γυναικών, μέσω στοχευμένων προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης (π.χ. κινητές μονάδες ενημέρωσης και παρέμβασης, street work, πολιτιστικά / καλλιτεχνικά δρώμενα, τηλεματικές υπηρεσίες άμεσης βοήθειας σε
περιπτώσεις γυναικών σε κατάσταση κίνδυνου της ζωής τους, ενημερωτικά φυλλάδια, σποτ, κ.λπ.)
Διασφάλιση της βιωσιμότητας του ολοκληρωμένου πανελλαδικού Δικτύου δομών από τη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων (Τηλεφωνική Γραμμή 15900, Συμβουλευτικά Κέντρα και Ξενώνες Φιλοξενίας), δεδομένου ότι η λειτουργία αυτών των δομών εξαρτάται από κοινοτικές χρηματοδοτήσεις.
Παράλληλα:
• να γίνει μέριμνα για ενίσχυση και εμπλουτισμός των υπηρεσιών και των δράσεων που αναπτύσσουν (π.χ. κινητές μονάδες ενημέρωσης σε ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές, street work ομάδες για την ενημέρωση θυμάτων trafficking, κ.λπ.).
•να συνεχιστούν οι παράλληλες υποστηρικτικές δράσεις της επιστημονικής εποπτείας των δομών για την επιτυχή και ολοκληρωμένη στήριξη των γυναικών, της ψυχολογικής εποπτείας των στελεχών των δομών, καθώς και της παροχής δωρεάν νομικής βοήθειας σε γυναίκες θύματα βίας.
Ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση «ενδιάμεσων» προσώπων και των επαγγελματιών πεδίου, που έρχονται σε επαφή με τις γυναίκες (π.χ. αστυνομικοί, δικαστικοί, γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό, κ.λπ.), έτσι ώστε:
- να είναι σε θέση να εντοπίζουν τη βία
- να στηρίζουν πολύμορφα και πολυ-επίπεδα τις γυναίκες θύματα, προκειμένου να καταγγέλλουν την κακοποίηση και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους,
- να προλαμβάνουν τη δευτερογενή θυματοποίησή τους.
Συντονισμένη, διεπιστημονική και διατομεακή (οριζόντια και κάθετη) δράση δημόσιων και μη κυβερνητικών φορέων, συνεργασία των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και αξιοποίηση της συμπληρωματικότητας των δομών (multi-agency approach), καθώς και διεύρυνση φορέων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της κοινωνικής αλληλεγγύης και φροντίδας.
Η ΓΓΙΦ, το ΚΕΘΙ, οι φεμινιστικές συλλογικότητες, οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι γυναικείες οργανώσεις μπορούν να έχουν έναν κεντρικό ρόλο συντονισμού των επιλεγμένων δράσεων και παρεμβάσεων.
Απλοποίηση του συστήματος των καταγγελιών από μεριάς των γυναικών θυμάτων βίας.
Online-Plattform καταγγελιών μέσω της οποίας η γυναίκα μπορεί άμεσα να απευθυνθεί στην αστυνομία, η οποία θα αναλαμβάνει τα επόμενα βήματα για την υπόθεσή της.
•Προσαρμογή της πλατφόρμας ώστε να καλύπτει όλες τις μορφές και τα είδη βίας.
•Συνεργασία με νομικούς συμβούλους που εργάζονται στις δομές του δικτύου της ΓΓΙΦ και γενικά με στελέχη των δομών αυτών.
Αναμένεται να συμβάλει στη διάδοση της εφαρμογής της νομοθετικής ρύθμισης περί απαλλαγής από την υποχρέωση καταβολής του παράβολου για μήνυση, από τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας σύμφωνα με την παρ. 2 του Ν.4055/2012.
Ενίσχυση της εφαρμογής των Πρωτοκόλλων συνεργασίας της ΓΓΙΦ με τους ΟΤΑ, δικηγορικούς συλλόγους, την Ελληνική Αστυνομία, την Αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία “Εταιρεία πρόληψης και προαγωγής Υγείας «Υγεία για όλους»”, καθώς και του Πρωτόκολλου Συνεργασίας των Εθνικών Φορέων για την υιοθέτηση κοινού πλαισίου διαδικασιών εντοπισμού, παραπομπής και φιλοξενίας, αλλά και παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και δράσεων σε γυναίκες πρόσφυγες θύματα ή εν δυνάμει θύματα βίας και στα παιδιά τους.
Αποτίμηση των παρεχόμενων υπηρεσιών, ώστε να διευκολύνεται η βελτίωση των υπαρχουσών παρεμβάσεων στο συγκεκριμένο πληθυσμό και να επιτρέπει τον σχεδιασμό νέων δραστηριοτήτων και προγραμμάτων. Προτείνεται, λοιπόν, η υιοθέτηση διαδικασιών για τη μετα-παρακολούθηση / μετ-αξιολόγηση (follow-up) των περιστατικών σε τακτά χρονικά διαστήματα για να διασφαλίζεται, εκτός των άλλων, η ανατροφοδότηση για την ποιότητα των υπηρεσιών από τις γυναίκες και η προσαρμογή τους στις ποικίλες και διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες τους.
Ανάπτυξη συνεχών προγραμμάτων ευαισθητοποίησης που θα απευθύνονται σε διακριτές ομάδες αποδεκτών/-τριών. Ειδικότερα σε:
1) γυναίκες θύματα βίας και υψηλής ευαλωτότητας (π.χ. πρόσφυγες, μετανάστριες, άνεργες, μονογονείς, ΑμΕΑ κ.λπ.),
2) στο ευρύτερο κοινό,
3) σε στοχευμένες ομάδες του πληθυσμού, όπως ενδεικτικά σύλλογοι γονέων, εκπαιδευτικοί, στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης, επαγγελματίες υγείας, τοπικοί σύλλογοι, γυναικείες οργανώσεις και λοιπές οργανωμένες ομάδες και
4) σε εμπλεκόμενους επαγγελματίες πεδίου (π.χ. ψυχολόγοι, κοινωνικοί/-ές λειτουργοί, αστυνομικοί, εισαγγελείς, ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό κ.λπ.).
Διοργάνωση εκδηλώσεων (π.χ. ημερίδες, συνέδρια, διαδραστικά εργαστήρια, ανοικτές διαλογικές συζητήσεις, events κ.ο.κ.), διοργάνωση προγραμμάτων επιμόρφωσης, δημοσιεύσεις και πιθανά εκπομπές στα μέσα ενημέρωσης, παραγωγή και διανομή έντυπου και οπτικοακουστικού υλικού, έκδοση ειδικών γραμματοσήμων, πολιτιστικά δρώμενα, φωταγώγηση δημόσιων κτιρίων με πορτοκαλί φωτισμό ανήμερα της 25ης Νοεμβρίου, κ.λπ.
2. Πολιτικές πρόληψης του φαινομένου της έμφυλης βίας
Ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ διαφορετικών ομάδων ενδιαφερομένων όπως είναι η κυβέρνηση, γυναικεία τμήματα κομμάτων, η κοινωνία των πολιτών, τοπικές ομάδες,
ακαδημαϊκά/ερευνητικά ιδρύματα και ινστιτούτα, κ.ο.κ.
Ενδεικτικά μέτρα: η γνώση για τους υπάρχοντες φορείς και η καταχώρησή τους, οι προσωπικές επαφές με πρόσωπα-«κλειδιά» και οι επισκέψεις στις διάφορες υπηρεσίες, οι κοινές συναντήσεις με άλλους φορείς που δρουν στην ίδια κοινότητα, οι παρεμβάσεις στην τοπική κοινωνία, η οικοδόμηση δικτύων υποστήριξης για τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Αξιοποίηση των ΜΜΕ, αλλά και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (ενημερωτικές εκστρατείες, διαφημιστικά σποτ, συνεντεύξεις, προβολή σχετικού υλικού, όπως ταινίες, ντοκιμαντέρ, κ.λπ.), για την ευαισθητοποίηση του ευρύτερου πληθυσμού στα θέματα βίας κατά των γυναικών και για τη μείωση των κοινωνικών στερεοτύπων για τη θέση των γυναικών, αλλά και γυναικών με υψηλή ευαλωτότητα (πχ. μετανάστριες, πρόσφυγες, ΑμΕΑ, ΡΟΜΑ, κ.λπ.) στην ελληνική κοινωνία.
Ανάπτυξη δράσεων στο πεδίο της τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης, με στόχο αφενός την ενημέρωση, πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση και αφετέρου την εκρίζωση των προκαταλήψεων, εθίμων, παραδόσεων και όλων των άλλων πρακτικών οι οποίες βασίζονται στους στερεότυπους ρόλους γυναικών και ανδρών. Ενδεικτικά μέτρα:
1) υλοποίηση ενημερωτικών εκστρατειών μαθητριών/-των, σπουδαστριών/- ών, φοιτητριών/-ών αλλά και των ίδιων των εκπαιδευτικών που μπορούν να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές διάδοσης της γνώσης,
2) παραγωγή διδακτικού υλικού για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης σχετικά με την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, τους ρόλους των φύλων, τη μη βίαιη επίλυση των συγκρούσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις, κ.λπ.
Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση μέσω κινητών ομάδων συμβουλευτικής και πολιτισμικών διαμεσολαβητών/-τριών ομάδων του γυναικείου πληθυσμού, οι οποίες είναι περισσότερο ευάλωτες στη βία και στις πολλαπλές διακρίσεις, (μετανάστριες, προσφύγισσες, ΑμεΑ, μονογονείς, κ.λπ.).
Λήψη μέτρων για την αποτροπή εμφάνισης περιστατικών άσκησης βίας στους χώρους εργασίας, εξαναγκασμού, απειλητικής συμπεριφοράς και εκβιασμών κατά των γυναικών (π.χ. σεξουαλική παρενόχληση) σε συνεχή συνεργασία με τους εργοδοτικούς και συνδικαλιστικούς φορείς. Ενδεικτικά μέτρα:
•διοργάνωση συζητήσεων και ενημερωτικών συναντήσεων των εργαζομένων και της διοίκησης των επιχειρήσεων,
•διαμόρφωση γραπτών οδηγιών από τον/την εργοδότη/-τρθα, οι οποίες θα περιλαμβάνουν τον ορισμό της σεξουαλικής παρενόχλησης, την εξήγηση των άμεσων πειθαρχικών κυρώσεων, την περιγραφή της διαδικασίας υποβολής καταγγελίας, τη ρητή δέσμευση για την εμπιστευτικότητα όλων των πληροφοριών, κ.λπ.,
•σύναψη συμφωνιών στους μεγάλους χώρους εργασίας μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών/-τριών για το πως πρέπει να χειρίζονται οι υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης.
Λήψη μέτρων για την υποστήριξη και προστασία των γυναικών προσφύγων που είναι εγκατεστημένες στις δομές φιλοξενίας προσφύγων και ειδικότερα για μόνες γυναίκες με ή χωρίς παιδιά, γυναίκες σε λοχεία κ.ά.
Ενδεικτικά μέτρα:
•η άμεση μεταφορά των γυναικών σε κίνδυνο σε προστατευμένα διαμερίσματα ή σε ξεχωριστά διαμερίσματα ή άλλες δομές φιλοξενίας κατά ύψιστη προτεραιότητα,
•η διαμόρφωση των χώρων ώστε να πληρούν τα διεθνή πρότυπα για την ασφάλεια και προστασία,
•η ενημέρωση των γυναικών και κοριτσιών προσφύγων για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, κ.ο.κ.
3. Οριζόντιες Πολιτικές
Συλλογή αναλυτικών σχετικών στατιστικών στοιχείων ανά τακτά χρονικά διαστήματα, καθώς και η υποστήριξη της έρευνας με στόχο τη μελέτη των βασικών αιτίων και επενεργειών όλων των μορφών και ειδών βίας κατά των γυναικών, τη συχνότητα εμφάνισης και των δεικτών καταδίκης, καθώς και της αποτελεσματικότητας των μέτρων που έχουν ληφθεί.
•Δημιουργία και προώθηση εργαλείου καταγραφής, κοινού σε όλες τις υπηρεσίες που ασχολούνται με το θέμα της έμφυλης βίας, με στόχο τη διευκόλυνση της καταγραφής και την ύπαρξη στατιστικών στοιχείων. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνεται η κατασκευή και ο (πιλοτικός) έλεγχος ενός ενιαίου συστήματος καταγραφής, καθώς και η μέτρηση αποτελεσματικότητας του εργαλείου. Η λειτουργία του συστήματος προϋποθέτει την εκπαίδευση των επαγγελματιών οι οποίοι/-ες, θα καταχωρίζουν τα στοιχεία και θα παρακολουθούν με συνέχεια και συνέπεια το έργο.
• Επικαιροποιημένη χαρτογράφηση των δομών και των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τις γυναίκες θύματα βίας, καθώς και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους με έμφαση στη συμβουλευτική διαδικασία, το πλαίσιο στήριξης και τις προσφερόμενες υπηρεσίες.
• Μέτρηση και αξιολόγηση των εκστρατειών ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου, καθώς και της προβολής των σχετικών θεμάτων από τα ΜΜΕ.
• Αξιολόγηση της εφαρμογής της νομοθεσίας για τα διάφορα είδη βίας κατά των γυναικών και ανταπόκριση φορέων του επίσημου συστήματος απονομής της ποινικής δικαιοσύνης (αστυνομία και δικαστικές αρχές).
Ανάπτυξη ενός ενιαίου συστήματος καταγραφής των περιστατικών και των εξυπηρετούμενων γυναικών (Κοινή Βάση Δεδομένων) σε όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες και αρχές, που θα εξασφαλίζει κοινό τρόπο καταχώρισης των στοιχείων αλλά και δυνατότητα στατιστικής αξιοποίησής τους, προκειμένου να υπάρξει όσο το δυνατόν
αναλυτικότερη και πραγματική αποτύπωση του φαινομένου και της κατάστασης των γυναικών-θυμάτων και μείωση του «σκοτεινού» αριθμού, συμβάλλοντας στον έγκυρο σχεδιασμό και εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών, καθώς και στην παραγωγή αξιόπιστων δεικτών (ποσοτικών και ποιοτικών).
Ανάπτυξη ειδικών κέντρων φροντίδας και συμβουλευτικής για δράστες, προκειμένου να υιοθετούν μία μη βίαιη συμπεριφορά στις διαπροσωπικές σχέσεις με αντικειμενικό σκοπό την πρόληψη της περαιτέρω βίας, την αλλαγή των βίαιων συμπεριφορών, καθώς και την προώθηση των υγειών διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων.
Η εν λόγω πρόταση πολιτικής βασίζεται στο Άρθρο 16 της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και στην εμπειρία προγραμμάτων παρέμβασης σε Ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γερμανία), όπου μέσω κατάλληλων προγραμμάτων οι δράστες αντιμετωπίζονται και υποστηρίζονται ως πάσχοντα άτομα επιρρεπή στις εξαρτήσεις και στους εξωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους.
Η παρέμβαση αυτή μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση του θεσμού της ποινικής διαμεσολάβησης, η εφαρμογή του οποίου υποσκάπτεται από την έλλειψη φορέων για τη διεξαγωγή του απαιτούμενου από τον νόμο θεραπευτικού-συμβουλευτικού προγράμματος.
Δημιουργία και εφαρμογή ενιαίου συστήματος δεικτών (ποσοτικοί και ποιοτικοί) για την παρακολούθηση και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών και μέτρων κατά της βίας σε βάρος των γυναικών, προκειμένου να υιοθετηθούν σε κάθε περαιτέρω μελέτη, καθώς και κατά την ανάπτυξη επιστημονικού διαλόγου, καλύπτοντας τα κενά και τις ελλείψεις στη γνώση σχετικά με την άσκηση έμφυλης βίας στην Ελλάδα.
Πηγή: Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων
