Ευάγγελος Σαλβάνος
Απόφοιτος Κοινωνικής Πολιτικής Παντείου Παν/μίου
Ερευνητικό Πεδίo: Κοινωνικός Αποκλεισμός, Ευπαθείς Ομάδες, Ανθρώπινα Δικαιώματα
Το παρών άρθρο έχει ως σκοπό την εισαγωγική ένταξη σε έναν κόσμο που υπάρχει, όμως συχνά είναι κρυμμένος ή επαφίεται εντός των καταστάσεων και συνθηκών των οικογενειών. Ακόμη, δεν του δίνεται η απαραίτητη προσοχή και αντιμετώπιση και κυρίως η απαραίτητη πρόληψη. Και η γενέτειρα της πρόληψης είναι η ενημέρωση. Ο κόσμος αυτός, είναι της ενδοοικογενειακής βίας.
Η οικογένεια αποτελεί τον πιο σημαντικό πυρήνα σύνδεσης των ατόμων και την πρώτη μορφή κοινωνίας που εμφανίστηκε. Οι λειτουργίες της πολλές και σημαντικές. Για τους πιο ρομαντικούς η οικογένεια είναι το καταφύγιο ενός ατόμου ειδικά στην σύγχρονη αλλοτριωμένη κοινωνία. Ένας πρωταρχικός χώρος έκφρασης και δημιουργίας, μια πηγή που γεννά την ανάγκη του ανθρώπου να καλύψει ανάγκες άλλων ατόμων γύρω του. Ο χώρος που εμφανίζονται οι περισσότερες σχέσεις ανιδιοτελούς αγάπης. Για τους πιο πρακτικούς η οικογένεια είναι ένας κοινωνικός και νομικός θεσμός, ένα σύνολο συγγενών εξ αίματος ή εξ αγχιστείας ή πιο απλά και πεζά αν θέλετε είναι ένας τρόπος οργάνωσης του ιδιωτικού βίου1.
Στις λειτουργίες της εντάσσεται ως επί το πλείστων η διαπαιδαγώγηση και η κοινωνικοποίηση των νεότερων μελών της κοινωνίας, η αναπαραγωγή και η συντροφικότητα. Μέσα στην οικογένεια δημιουργούνται και εδράζονται δομές που βοηθούν τα άτομα να λειτουργούν ομαλότερα ακόμη και κατά μονάδες. Δημιουργούνται δομές, που τροφοδοτούν την βιολογική, ψυχολογική, κοινωνική, και πολλές ακόμη μορφές των ατόμων. Τις τροφοδοτούν και τις επηρεάζουν δραματικά.
Καθώς λοιπόν υπάρχουν πολλές λειτουργίες, θα υπάρχουν και αντίστοιχες δυσλειτουργίες κατά περιπτώσεις. Δυσλειτουργίες που μπορεί να αφορούν την δυνατότητα αναπαραγωγής της οικογένειας, ή την ομαλή της λειτουργία γενικά, ή τους κανόνες και τα μοντέλα συμπεριφοράς εντός αυτής. Δυσλειτουργίες που μέσω των ατόμων περνάνε έπειτα σε ολόκληρη την κοινωνία σαν συγκοινωνούντα δοχεία.
Εμείς θα σταθούμε στην δυσλειτουργία της ενδοοικογενειακής βίας. Ένα φαινόμενο που μπορεί να πάρει πολλές μορφές αλλά και να κρυφτεί καλά, εκμεταλλευόμενο την ανάγκη των ατόμων να διατηρήσουν ακόμη και την όποια μη σωστά λειτουργική οικογένεια.
Πολλές φορές η λάθος ενημέρωση ή η καθόλου ενημέρωση οδηγεί τα άτομα να βρίσκονται εγκλωβισμένα μέσα σε επίπονες συνθήκες που τους φθείρουν με τα αποτελέσματα να είναι ορατά. Η άρνηση ακόμη μπροστά σε μια κατάσταση βίας οδηγεί στην λάθος αντιμετώπιση της ή και στην καθόλου αντιμετώπιση της. Τα άτομα προσπαθούν να πείσουν τον εαυτό τους πως όλα είναι καλά ή πως έτσι είναι γενικά τα πράγματα εντός των οικογενειών. Ειδικότερα τα μικρά παιδιά τα οποία υπολείπονται εμπειρίας και γνώσης πέφτουν συχνά στην παγίδα της κατάστασης «αυτό που υπάρχει είναι αυτό που αντιλαμβανόμαστε (κατασκευάζουμε) ότι υπάρχει»2.
Το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας δεν γνωρίζει ούτε όρια ούτε έχει συγκεκριμένες καταβολές. Μπορεί να συναντηθεί ακόμα και με ελάχιστους παράγοντες γέννησης του. Δεν το χαρακτηρίζει ακόμη κανένα μορφωτικό ή κοινωνικό επίπεδο3. Μπορεί να κατευθύνεται από τους γονείς προς τα παιδιά η αντίστροφα ή μεταξύ των γονέων ή άλλων συγγενών ή υπερήλικων ατόμων. Μπορεί ακόμη να συμβαίνουν και όλα αυτά ταυτόχρονα.
Οι μορφές που μπορεί να λάβει ποικίλουν από την πιο άμεση που είναι η χειροδικία μέχρι τη λεκτική και ψυχολογική βία και καταπίεση. Κατά περιπτώσεις και κατά μια προσέγγιση ο ίδιος ο θεσμός της οικογένειας ασκεί βία στην ατομική ελευθερία και διασύνδεση των ατόμων.
Τα αποτελέσματα των συνθηκών βίας εντός της οικογένειας πέρα από ορατά, αλληλεπιδρούν με την υπόλοιπη κοινωνία άμεσα. Συχνά η βία ανακυκλώνεται μέσα στην κοινωνία χρησιμοποιώντας τα άτομα και τις προσωπικές τους φιλοδοξίες ως άρμα. Τις φιλοδοξίες που δεν καλύπτονται μέσα στην αγκαλιά της οικογένειας.
Η αποδοχή των υπόλοιπων μελών της οικογένειας έστω και με τον έμμεσο τρόπο της αδυναμίας δράσης χειροτερεύει την θέση της ήδη κλονισμένης οικογένειας. Πολλά είναι τα παραδείγματα των γονέων που γνωρίζουν τι συμβαίνει αλλά σιωπούν με αποτέλεσμα να μην αντιμετωπίζεται η κατάσταση αλλά να έχουν και οι ίδιοι στο τέλος πρόβλημα με τον εαυτό τους4.
Τα ορατά λοιπόν αποτελέσματα πέρα από εξόφθαλμα διατηρούνται και για αρκετά χρόνια έπειτα ίσως και για όλη την ζωή των ατόμων5. Καθότι η μνήμη δεν χάνει ποτέ σχεδόν την μνήμη της, η μετέπειτα καταπολέμηση των συνεπειών της ενδοοικογενειακής βίας, περιορίζεται στην εσωτερική διεργασία του ατόμου μέσω της βοήθειας άλλων ανθρώπων ή της δικής του αυτόνομης εσωτερικής ανάλυσης και απομυθοποίησης καταστάσεων. Αυτές οι εσωτερικές διεργασίες αν δεν ληφθούν σοβαρά υπόψη θα οδηγήσουν απλά στην επανεμφάνιση μη λειτουργικών καταστάσεων που θα οφείλεται είτε σε νέα κρούσματα βίας εντός της οικογένειας είτε σε παλαιότερα που δεν ξεπεράστηκαν ποτέ.
Στο παρόν άρθρο έγινε μια πρώτη απόπειρα προσέγγισης και οριοθέτησης του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας σφαιρικά, μια πρώτη ματιά σε ένα κοινωνικά ευαίσθητο ζήτημα το οποίο δεν αφορά μόνο τις οικογένειες στις οποίες υφίσταται αλλά ολόκληρη την κοινωνία.
———— ———————-
Βιβλιογραφία
1: Λ. Μουσούρου “Οικογένεια και οικογενειακή πολιτική” Αθήνα εκδ. Gutenberg 2005 σελ 17
2: Γ. Ποταμιανός – Φ. Αναγνωστόπουλος “Προσωπικότητα” Aθήνα εκδ. Παπαζήση 2012 σελ.23
4: Λ. Γιαννακοπούλου “Το χάδι της μητέρας” Αθήνα εκδ. Μελίχρυσος 2012 σελ.74
5: Στο ίδιο σελ. 64
