Τα σκληρά μέτρα λιτότητας που έθεσε σε εφαρμογή η ισπανική κυβέρνηση είχαν καταστροφικές επιπτώσεις σε ορισμένους από τους πιο οικονομικά ευάλωτους και περιθωριοποιημένους ανθρώπους στην ισπανική κοινωνία. Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι αυτοί υπέμειναν αφόρητα μεγάλες λίστες αναμονής και αναγκάστηκαν να λαμβάνουν με μέτρο τα φάρμακά τους για να μειώσουν το κόστος τους, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία.
Σε μια νέα έκθεση, Λανθασμένη Συνταγή: Ο αντίκτυπος των μέτρων λιτότητας στο δικαίωμα στην υγεία στην Ισπανία, η οργάνωση ορίζει τους κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματα που συνδέονται με την λιτότητα. Παράλληλα, η έκθεση διαπιστώνει ότι η ισπανική κυβέρνηση εφάρμοσε μέτρα λιτότητας κατά ασύμβατο τρόπο σε σχέση με τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα.
«Οι πιο ευάλωτοι άνθρωποι πληρώνουν το τίμημα για τα μέτρα λιτότητας, τα οποία έχουν καταστήσει την ποιοτική υγειονομική περίθαλψη λιγότερο προσιτή και ακριβότερη. Η προθυμία της ισπανικής κυβέρνησης να περικόψει κόστη έχει κάνει τη ζωή δύσκολη τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας», δήλωσε η Sanhita Ambast, ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για την Υγεία.
«Τα μέτρα λιτότητας της Ισπανίας βρίσκονται σε άμεση σύγκρουση με την υποχρέωση της κυβέρνησης να εκπληρώσει το δικαίωμα στην υγεία. Μιλήσαμε σε καρκινοπαθείς ασθενείς που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν τα φάρμακα που χρειάζονται για να ανακουφίσουν τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας και με άτομα με ψυχικές παθήσεις των οποίων η στήριξη είχε ξαφνικά αποκοπεί. Αυτές οι περικοπές δεν είναι απλώς οπισθοδρομικές, είναι απάνθρωπες».
Η ισπανική κυβέρνηση άρχισε τις περικοπές στις δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη το 2009 μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Τα μέτρα λιτότητας, ιδίως μέσα από το Νομοθετικό Διάταγμα 16/2012 (RDL 16/2012), περιλάμβαναν τη μετακύλιση του κόστους ορισμένων προϊόντων στα άτομα, τον περιορισμό της υγειονομικής περίθαλψης που παρέχεται στους παράτυπους μετανάστες και τη μείωση των δαπανών για τους εργαζομένους στον τομέα της υγείας, τον εξοπλισμό και τις υποδομές.
Η Διεθνής Αμνηστία μίλησε σε 243 άτομα στην Ανδαλουσία και τη Γαλικία, συμπεριλαμβανομένων των χρηστών του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Ισπανίας (SNS), των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και των εμπειρογνωμόνων στον τομέα της δημόσιας υγείας. Στην έκθεση, ο οργανισμός τονίζει πως τα μέτρα λιτότητας στο σύστημα δημόσιας υγείας της Ισπανίας είχαν δυσανάλογο αντίκτυπο στα άτομα με χαμηλότερα εισοδήματα, κυρίως σε άτομα με χρόνιες παθήσεις υγείας, σε άτομα με αναπηρίες και σε άτομα που έχουν πρόσβαση στην ψυχική περίθαλψη.
Ένας γιατρός είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι μέσω των μέτρων λιτότητας, «η υγειονομική περίθαλψη επηρεάστηκε κυρίως για εκείνους που ήταν πιο ευάλωτοι και για όσους διέτρεχαν αυξημένο κίνδυνο. Πρόκειται για μια σχεδόν απάνθρωπη σκληρότητα».
Αυξημένη οικονομική επιβάρυνση
Η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας δείχνει ότι από τότε που θεσπίστηκαν μέτρα λιτότητας, πολλοί άνθρωποι με χρόνιες παθήσεις υγείας έχουν δυσκολευτεί να πληρώσουν για φάρμακα που ήταν προηγουμένως δωρεάν. Παρόλο που τα σχετικά ποσά μπορεί να μην φαίνονται υψηλά, για τα άτομα με χαμηλό εισόδημα τα ποσά αυτά μπορεί να είναι καταστροφικά.
Η Διεθνής Αμνηστία μίλησε σε περισσότερους από 100 χρήστες του SNS και με τις οικογένειες και τους φροντιστές τους. Κάποιοι άνθρωποι περιέγραψαν τον τρόπο με τον οποίο βασίζονταν τώρα σε συγγενείς για να πληρώσουν για την υγειονομική τους περίθαλψη και άλλοι είπαν ότι είχαν αναγκαστεί να κάνουν επιλογές για το ποιό φάρμακο χρειάζονταν περισσότερο.
Η C, μια γυναίκα ηλικίας 65 ετών που είχε μια σειρά από προβλήματα υγείας, όπως καρκίνο του μαστού, μεταστάσεις των πνευμόνων, δύο αντικαταστάσεις γόνατος και δύο αντικαταστάσεις ισχίου, περιέγραψε πως μερικές φορές λαμβάνει σε μικρότερες ποσότητες τα χάπια που έχει αγοράσει για το μήνα, ώστε να έχει την οικονομική δυνατότητα να αγοράσει τους ειδικούς στηθόδεσμους που χρειάζεται για τα εμφυτεύματα του μαστού.
Ο V, ένας άνθρωπος με σωματική αναπηρία, περιέγραψε πώς μερικές φορές επιλέγει να αγοράσει φάρμακα αντί για φαγητό: «Δεν μπορώ να ζω με τον πόνο, πρέπει να πάρω τα φάρμακά μου. Ή θα πάρω τα φάρμακά μου, ή θα πεθάνω [εξαιτίας του πόνου] … κι έτσι, ακόμα κι αν πρέπει να λιμοκτονήσω, το κάνω, γιατί πρέπει να αγοράσω φάρμακα».
Οι εργαζόμενοι στο χώρο της υγείας φτάνουν στα όρια τους
Οι δαπάνες για τους εργαζόμενους στο χώρο της υγείας ξεκίνησαν να μειώνονται από τότε που άρχισε η οικονομική κρίση με αποτέλεσμα χαμηλότερους μισθούς, άσχημες εργασιακές συνθήκες και επισφαλείς συμβάσεις. Αυτό οδήγησε στην μείωση του προσωπικού που απασχολείται στις υγειονομικές υπηρεσίες και, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, ο αριθμός των εργαζομένων στο SNS ( Εθνικό Σύστημα Υγείας της Ισπανίας) μειώθηκε κατά 28.500 την περίοδο 2011-1014.
Μία νοσηλεύτρια είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Ξέρουμε πολλές περιπτώσεις με νοσηλευτές που παραιτούνται από τη δουλειά τους λόγω άγχους. Μερικοί/ες αναλαμβάνουν μέχρι και 33 ιδιαίτερες περιπτώσεις τη μέρα. Έπρεπε να παραιτηθούν επειδή τους ήταν αδύνατον να συνεχίσουν».
Αρκετοί εργαζόμενοι/ες στον τομέα της υγείας μας είπαν ότι αντιμετωπίζουν ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις στην προσπάθειά τους να συμμορφωθούν με τα μέτρα που περιορίζουν, για παράδειγμα, το ποσό που πρέπει να ξοδεύουν για τον κάθε ασθενή. Ένας ασθενής δήλωσε πως ο γιατρός του είπε το εξής: «Χρειάζεται να σας συνταγογραφήσω ένα ακριβό φάρμακο, αλλά θα μου τα ψάλλουν μετά».
«Όλοι οι εργαζόμενοι, με τους οποίους μιλήσαμε, ανησυχούσαν επειδή δεν μπορούσαν να κάνουν περισσότερα για τους ασθενείς. Η εξάντληση, τα οικονομικά μέτρα και ο μη βιώσιμος φόρτος εργασίας δεν αφήνουν τους εργαζόμενους να παρέχουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα στους ασθενείς. Νιώθουν πως τους εκμεταλλεύονται, πως είναι ανίσχυροι και είναι απογοητευμένοι από το σύστημα», είπε η Sanhita Ambast.
Λίστες Αναμονής
Η αύξηση του χρόνου στις λίστες αναμονής για την πρόσβαση στο υγειονομικό σύστημα εμφανίστηκε ως κομβικό ζήτημα σε όλες τις συνεντεύξεις με ειδικούς, εργαζόμενους στον ιατρικό κλάδο και με όσους λαμβάνουν περίθαλψη από το σύστημα υγείας της Ισπανίας. Το 2010, ο μέσος χρόνος αναμονής για εγχείρηση ήταν 65 μέρες, ενώ το 2015 ο χρόνος αναμονής σχεδόν διπλασιάστηκε φτάνοντας τις 115 μέρες.
Η Μ., μια 49χρονη γυναίκα που πάσχει από μια εκφυλιστική νόσο των οστών, πήγε στο γιατρό επειδή είχε πόνους στα πόδια τον Αύγουστο του 2017. Το πρώτο διαθέσιμο ραντεβού με ειδικό για αυτήν είναι τον Ιούνιο του 2018, αφήνοντας την Μ. να εξαρτάται από τα παυσίπονα και να ανησυχεί όλο και περισσότερο για την κατάστασή της.
Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας έχουν επίσης πληγεί σοβαρά από την λιτότητα, σε μια εποχή όπου η ανεργία και οι εξώσεις, καταστάσεις οι οποίες συνδέονται με κίνδυνο στην ψυχική υγεία, έχουν αυξηθεί αρκετά. Πολλοί άνθρωποι που ζητούν να εξεταστούν από τις υπηρεσίες ψυχικής Υυείας μέσω του SNS εξήγησαν στη Διεθνή Αμνηστία πως τα συμπτώματα και τα προβλήματά τους δεν εξετάζονταν για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω των μεγάλων λιστών αναμονής, με αποτέλεσμα να μεγαλώνει ακόμα περισσότερο η αγωνία τους.
Υποβάθμιση της ποιότητας της υγειονομικής περίθαλψης
Πολλοί εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και όσοι λαμβάνουν υγειονομική περίθαλψη παραπονέθηκαν πως η ποιότητα του ιατρικού εξοπλισμού έχει χειροτερέψει από τότε που άρχισε η κρίση. Για παράδειγμα, κάποιοι νοσηλευτές είπαν πως οι κακής ποιότητας βελόνες για τους ελέγχους των διαβητικών κάνουν ακόμα πιο επίπονα τα τεστ για τους ασθενείς. Η Διεθνής Αμνηστία μίλησε με χρήστες αναπηρικού αμαξίδιου και νοσηλευτές που είπαν πως η ποιότητα των αμαξιδίων χειροτέρεψε μετά την κρίση.
Μία γυναίκα, η Β., είπε πως πάθαινε συχνά έλκος επειδή το μαξιλαράκι του αμαξίδιου είχε φθαρεί και δεν μπορούσε να αντικατασταθεί. Ένας γιατρός εξέφρασε την ανησυχία του ως προς την αποτελεσματικότητα των φρένων αυτή τη στιγμή στα αμαξίδια που χορηγούνται.
Σχεδόν όλοι οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας με τους οποίους μίλησε η Διεθνής Αμνηστία επιβεβαίωσαν πως ο χρόνος που περνάνε με κάθε ασθενή έχει μειωθεί. Ένα άτομο που είχε πρόσβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας και συμβουλευτική για πολλά χρόνια είπε «Προηγουμένως είχα περισσότερο χρόνο (με τον ψυχολόγο μου). Τώρα είναι μόνο 5 λεπτά. Έφυγα από το τελευταίο ραντεβού νιώθοντας ακριβώς έτσι όπως ένιωθα όταν μπήκα μέσα».
Αναγνωρίζοντας τους κινδύνους παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνδέονται με την λιτότητα, πολλοί διεθνείς φορείς ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν αναπτύξει κατευθυντήριες οδηγίες για να διασφαλίσουν πως τα μέτρα λιτότητας συνάδουν με τις υποχρεώσεις που έχουν τα κράτη στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η Διεθνής Αμνηστία κατέληξε πως η ισπανική κυβέρνηση απέτυχε να συμμορφωθεί με τα διεθνή πρότυπα για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένων:
- Δεν έγιναν αξιολογήσεις για τις επιπτώσεις που θα είχαν τα μέτρα λιτότητας στα ανθρώπινα δικαιώματα, πριν αυτά εφαρμοστούν, ενώ και τα επίπεδα συμμετοχής και διαβούλευσης για το πώς αυτά θα αναπτύσσονταν και θα εφαρμόζονταν ήταν ανεπαρκή
- Τα μέτρα λιτότητας έχουν δυσανάλογο αντίκτυπο στις περιθωριοποιημένες ομάδες
- Δεν εξαντλήθηκαν όλες οι εναλλακτικές
- Πολλές από τις αλλαγές που εισήχθησαν στο υγειονομικό σύστημα, κυρίως στο Νομοθετικό Διάταγμα ( RDL 16/2012), συνεχίζουν να ισχύουν, παρόλο που στις κατευθυντήριες οδηγίες δηλωνόταν πως τα μέτρα θα έπρεπε να είναι προσωρινά.
Η Διεθνής Αμνηστία καλεί την ισπανική κυβέρνηση να αναλάβει άμεσα βήματα για την αναμόρφωση του νομοθετικού διατάγματος ( RDL 16/2012) και να διασφαλίσει πως όλοι και όλες θα έχουν πρόσβαση στη βέλτιστη υγειονομική περίθαλψη. Σε αυτό θα πρέπει να συμπεριληφθεί η εφαρμογή εγγυήσεων που θα διασφαλίζουν πως οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες δεν θα μειονεκτούν, αλλά και η βελτίωση των εργασιακών συνθηκών για τους εργαζόμενους στον τομέα υγείας.
«Η κυβέρνηση θα πρέπει να διεξάγει άμεσα μια ενδελεχή έρευνα για να αξιολογήσει τον αντίκτυπο των μέτρων λιτότητας στο δικαίωμα στην υγεία. Μία οικονομική κρίση δεν δικαιολογεί την καταπάτηση των δικαιωμάτων των ανθρώπων».
Υπόβαθρο
Νωρίτερα αυτό το μήνα, ένα όργανο εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων Εθνών διαπίστωσε επίσης ότι τα μέτρα λιτότητας της Ισπανίας είχαν μια κατασταλτική επίδραση στην απόλαυση του δικαιώματος στην υγεία και ότι ορισμένα μέτρα λιτότητας εξακολουθούν να επηρεάζουν δυσανάλογα τις πιο μειονεκτούσες και περιθωριοποιημένες ομάδες και άτομα στη χώρα.
Η Διεθνής Αμνηστία σημειώνει ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ συνέχισαν να διατυπώνουν συστάσεις προς την Ισπανία για τη μείωση του δημοσιονομικού της ελλείμματος, γνωρίζοντας ότι αυτό επιτεύχθηκε μέσω περικοπών στις δαπάνες για τη δημόσια υγεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, συγκεκριμένες συστάσεις ζήτησαν να καταστούν οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία πιο «οικονομικά αποδοτικές».
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ είτε έχουν κατευθύνει την ισπανική κυβέρνηση σε πολιτικές ασυμβίβαστες με τις υποχρεώσεις της Ισπανίας να εκπληρώσει το δικαίωμα στην υγεία, είτε δεν έχουν γίνει αρκετά για να μετριάσουν τις πιθανές επιπτώσεις στα ανθρωπινά δικαιώματα. Υπό το πρίσμα αυτό, η Διεθνής Αμνηστία καλεί επίσης τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να διεξάγουν αξιολογήσεις των επιπτώσεων στα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των προγραμμάτων οικονομικής μεταρρύθμισης και οικονομικής βοήθειας στην Ισπανία.
