Σχεδιάζοντας μαζί: Ενδυναμώνοντας τους πρόσφυγες με αναπηρία
Τον Ιούλιο του 2017, η ΕΣΑμεΑ σημείωνε: “Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες με αναπηρία δεν πρέπει να ξεχαστούν, δεν πρέπει να χαθούν, πρέπει να προστατευτούν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Οι πρόσφυγες, οι αιτούντες άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις και οι οικογένειές τους αντιμετωπίζουν πολλαπλές διακρίσεις και εύκολα γίνονται θύματα και έρμαια της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού και των κυκλωμάτων που λυμαίνονται τους πρόσφυγες. Είτε ως ανάπηροι πολέμου, είτε με προγενέστερη ή μεταγενέστερη αναπηρία, τα δικαιώματά τους βάλλονται πολλαπλώς, καθώς βιώνουν τη διπλή διάκριση στη βάση της προσφυγιάς και της αναπηρίας τους. Στην πλειοψηφία τους βρίσκονται συνεχώς σε οριακό σημείο επιβίωσης”.
Σχεδόν ένα χρόνο μετά, η κατάσταση του προσφυγικού ζητήματος παραμένει κρίσιμη, με τις συνεχιζόμενες πολεμικές συγκρούσεις, τις οικονομικές ανισότητες βορρά-νότου, τα περιβαλλοντικά προβλήματα σε πολλές γωνιές του πλανήτη, αλλά και τις αναποτελεσματικές πολιτικές που ακολουθούνται από την πλειοψηφία των κρατών. Μόλις πριν λίγες ημέρες (24/6) σε αδιέξοδο κατέληξε άλλη μία μίνι σύνοδος στις Βρυξέλλες, με τις ευρωπαϊκές χώρες να ρέπουν όλο και περισσότερα προς τα κλειστά σύνορα και την ξενοφοβία.
Από την έναρξη της προσφυγικής κρίσης η ΕΣΑμεΑ, με αλλεπάλληλες επιστολές προς την Κυβέρνηση αλλά και τον Επίτροπο Μετανάστευσης της ΕΕ και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, με εκκλήσεις στις οργανώσεις και τους διεθνείς οργανισμούς, σε όλους τους αρχηγούς κρατών της ΕΕ, στους υπουργούς Μετανάστευσης, τονίζει τη διάσταση του προσφυγικού ζητήματος, πολλές φορές μαζί με το EDF. Τον Σεπτέμβριο του 2015 η ΕΣΑμεΑ απηύθυνε έκκληση στην τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας Βασιλική Θάνου να αναλάβει τάχιστα τις πρωτοβουλίες που απαιτούνται, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, σχετικά με το προσφυγικό ζήτημα, με επιπλέον στοχευμένα μέτρα για τους μετανάστες και πρόσφυγες με αναπηρία. Η ΕΣΑμεΑ δεν σταμάτησε να βάζει το θέμα των προσφύγων και μεταναστών με αναπηρία σε κάθε επίσημη θεσμική συνάντηση, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, να καταθέτει επείγουσες προτάσεις σε κάθε ανάλογη πρόταση νόμου, να καταφέρνει να πραγματοποιεί συναντήσεις με υψηλά ιστάμενα πρόσωπα για το θέμα, όπως η συνάντηση του προέδρου της ΕΣΑμεΑ Ιωάννη Βαρδακαστάνη με τους αρχηγούς των κομμάτων του Ευρωκοινοβουλίου τον Δεκέμβριο του 2016, με τον Ευρωπαίο Επίτροπο Χρ. Στυλιανίδη για την ανθρωπιστική βοήθεια και το προσφυγικό τον Νοέμβριο του 2017.
«Όσο δύσκολο και αν είναι να εφαρμοστεί το σύνθημά μας “Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς” για τους πρόσφυγες και μετανάστες με αναπηρία, επιβάλλεται να βρούμε τρόπο να το εφαρμόσουμε. Οι πρόσφυγες με αναπηρία πρέπει να βγουν στο φως, δεν πρέπει να χαθούν και αυτό είναι το μήνυμα που σας φέρνω από την Ελλάδα και τη Λέσβο». Με αυτό τον τρόπο κατέληξε η ομιλία του προέδρου της ΕΣΑμεΑ Ιωάννη Βαρδακαστάνη, την Τρίτη 13 Ιουνίου 2017 στην παράλληλη εκδήλωση για δικαιώματα των προσφύγων με αναπηρία: «Persons with disabilities on the move- the rights of refugees and migrants with disabilities», κατά τη διάρκεια της 10ης Διάσκεψης των κρατών μερών της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (Conference of States Parties to the CRPD’ – COSP) στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.
Μπροστά στο δράμα της Ειδομένης, η ΕΣΑμεΑ διεμήνυε: “Οι εικόνες είναι αμείλικτες: χιλιάδες πρόσφυγες στα νησιά, σε στρατόπεδα, στον Πειραιά, στην Εθνική Οδό. Σκηνές, ύπνος στο ύπαιθρο, περπάτημα στη βροχή, χιλιάδες άνθρωποι ξαποσταίνουν σε πλατείες, παγκάκια, χωράφια, επιβατικούς σταθμούς, σε μια προσπάθεια να βρεθούν μακριά από τον πόλεμο και την ανέχεια. Ατέλειωτα καραβάνια απελπισίας και ελπίδας, έχουν φτάσει στην Ελλάδα και δεν μπορούν να φύγουν, μοναδική σπίθα ομορφιάς η αλληλεγγύη χιλιάδων Ελλήνων που συντρέχουν με ένα πιάτο φαγητό και ένα ζευγάρι παιδικά παπούτσια που περισσεύουν. Εικόνες που διαδέχονται η μια την άλλη: από τους μικρούς Αϊλάν στη 17χρονη Ζινό Χασάν, που φωτογράφησε ο Γιάννης Μπεχράκης, 3 μέρες τώρα στο αναπηρικό αμαξίδιο μπροστά στην πύλη των συνόρων στην Ειδομένη, και στον άντρα που, ως άλλος Αινείας, μεταφέρει στους ώμους τον ανάπηρο πατέρα του μέχρι τα σύνορα. (…) Είναι απαραίτητο ένα δίκτυο που θα προσφέρει συμβουλευτική υποστήριξη, αναπηρικά αμαξίδια, βοηθήματα, φάρμακα κλπ., για την ανακούφιση έστω σε ένα βαθμό των προσφύγων και μεταναστών με αναπηρία. Άτομα με κινητική αναπηρία που μεταφέρονται στα χέρια είναι προσβολή για τον πολιτισμό μας και δυστυχώς μόνο μία από τις πάμπολλες όψεις του νομίσματος”.
Και το ελληνικό αναπηρικό κίνημα επανέρχεται, με επισκέψεις σε προσφυγικές δομές σε Αθήνα, Μυτιλήνη και Ελαιώνα, μαζί με την ΕΟΚΕ, η ΕΣΑμεΑ μέσω του προέδρου της και αντιπροέδρου της Ομάδας 3 της ΕΟΚΕ Ιωάννη Βαρδακαστάνη να πιέζει για εξειδικευμένη μέριμνα για πρόσφυγες με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις και για τις οικογένειές τους. Μαζί με το European Disability Forum απευθύνει επιστολές διαμαρτυρίας και ζητά το σεβασμό και την προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων και μεταναστών με αναπηρία. Συνοψίζει, “το δράμα των προσφύγων με αναπηρία, είναι το δράμα της Ανθρωπότητας”, στον Επίτροπο Μετανάστευσης της ΕΕ Δ. Αβραμόπουλο και ζητά να μάθει, μέσου του κ. Βαρδακαστάνη στην συνάντησή τους στις 16/3/2016, εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίθεται να θεσπίσει ειδικά μέτρα προστασίας για τους πρόσφυγες με αναπηρία και ειδικές χρηματοδοτήσεις, ιδιαίτερα μετά την προσωπική άποψη που απέκτησε ο κ. Αβραμόπουλος, επισκεπτόμενος την Ειδομένη και βλέποντας από κοντά το δράμα των προσφύγων, ιδιαίτερα αυτών με αναπηρία.
Οι αόρατοι πρόσφυγες
Οι πρόσφυγες με αναπηρία αποτελούν μια υποομάδα των ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις χώρες τους σε ιδιαίτερα μειονεκτική κατάσταση- είναι αόρατοι. Ως εκ τούτου, έχουν ανάγκη ιδιαίτερης προστασίας και υποστήριξης, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, λόγω της συνεχιζόμενης δραματικής ανθρωπιστικής κρίσης. Υπάρχουν εμφανή προβλήματα στη διαδικασία ταυτοποίησης των ατόμων με αναπηρία. Οι «ορατές» αναπηρίες συνήθως εντοπίζονται, ενώ οι λιγότερο εμφανείς παραμένουν συχνά απαρατήρητες. Η αναγνώριση ενός ατόμου με αναπηρία ως τέτοιο είναι πολλές φορές ζωτικής σημασίας για την πρόσβαση σε εξειδικευμένη προστασία, για την εξασφάλιση της υποστήριξης και για την παροχή εύλογων προσαρμογών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ασύλου.
Στις συνεχιζόμενες προσπάθειες της ΕΣΑμεΑ για την ανάδειξη των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες, οι αιτούντες άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις και οι οικογένειές τους εντάσσεται και η υλοποίηση του προγράμματος: «Σχεδιάζοντας μαζί: Ενδυναμώνοντας τους πρόσφυγες με αναπηρία», το οποίο υλοποιείται με χρηματοδότηση από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα στοχεύει στο να αναδείξει και να καταγράψει τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις και οι οικογένειές τους, καθώς και στο να συμβάλει στην ενδυνάμωση αυτών των ομάδων ώστε να μπορούν οι ίδιες να διεκδικούν αποτελεσματικά τα δικαιώματά τους. Επιπλέον, στο πλαίσιο του προγράμματος προβλέπεται η δικτύωση και συνεργασία με φορείς που εμπλέκονται στην παροχή υπηρεσιών σε αυτές τις ομάδες, με σκοπό τον εντοπισμό και την καλύτερη εξυπηρέτηση τους.
Για το συγκεκριμένο πρόγραμμα η ΕΣΑμεΑ βραβεύτηκε τον Μάρτιο του 2018 δια χειρός Philippe Leclerc αντιπροσώπου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Ένα περίπου χρόνο από την έναρξη του Προγράμματος, η ΕΣΑμεΑ παρουσιάζει τις μέχρι τον Μάιο του 2018 δράσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιό του. Σε αυτό το διάστημα έχουν ωφεληθεί περίπου 1000 πρόσφυγες με αναπηρία ή πρόσφυγες γονείς παιδιών με αναπηρία και άτομα που εργάζονται στο προσφυγικό. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι το μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα.
Δράσεις προγράμματος «Σχεδιάζοντας μαζί: Ενδυναμώνοντας τους πρόσφυγες με αναπηρία»
Τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης για ζητήματα αναπηρίας και χρονίων παθήσεων για πρόσφυγες και οργανισμούς που εμπλέκονται στην υποστήριξη προσφύγων
Η ενημέρωση, καθοδήγηση και υποστήριξη παρέχεται από κοινωνικό λειτουργό και η επικοινωνία με τους ίδιους τους ωφελούμενους επιτυγχάνεται μέσω δύο διερμηνέων σε αραβικά και φαρσί, γλώσσες οι οποίες καλύπτουν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τον εξυπηρετούμενο πληθυσμό. Τα αιτήματα που λαμβάνονται είναι από όλη την ελληνική επικράτεια. Επιπροσθέτως κατόπιν τηλεφωνικού αιτήματος και εφόσον υπάρχει ανάγκη, πραγματοποιούνται ατομικές συναντήσεις με τους ωφελούμενους με σκοπό να καταγραφούν οι ανάγκες τους, να συζητηθούν οι ανησυχίες του και να δοθούν κατευθυντήριες οδηγίες για θέματα που σχετίζονται με την αναπηρία ή/και τη χρόνια πάθηση.
Εκτός της ενημέρωσης και υποστήριξης, η λειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής έχει επίσης βοηθήσει στην ανάπτυξη δικτύου για ορθότερη συνεργασία μεταξύ των παρόχων που δραστηριοποιούνται στο πεδίο υποστήριξης προσφύγων και αιτούντων άσυλο με αναπηρία ή και χρόνιες παθήσεις.
Μέχρι στιγμής έχουν υπάρξει 235 τηλεφωνικά αιτήματα και έχουν πραγματοποιηθεί 75 ατομικές συναντήσεις.
Ομάδες Συμβουλευτικής Γονέων και Κηδεμόνων Παιδιών με Αναπηρία ή/και Χρόνιες Παθήσεις
Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί 3 συναντήσεις, 2 στην Αθήνα και μία στην Θεσσαλονίκη και έχουν λάβει μέρος 18 άτομα. Βασικός σκοπός των συνεδριών είναι ο εντοπισμός βασικών αναγκών και ανησυχιών των γονέων προσφύγων & αιτούντων άσυλο σε σχέση με τα παιδιά τους, η ανταλλαγή εμπειριών και η εμψύχωση/ενδυνάμωσή τους. Πιο συγκεκριμένα:
- Η ανταλλαγή εμπειριών και ο εντοπισμός ιδιαίτερων προβλημάτων και ανησυχιών που έχουν οι πρόσφυγες γονείς.
- Η υποστήριξη, εμψύχωση και ενδυνάμωση των προσφύγων γονέων για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν σε σχέση με το παιδί τους, των συναισθημάτων που οι ίδιοι νιώθουν και των καταστάσεων που βιώνουν ως γονείς παιδιού με αναπηρία (π.χ. ενοχές, χαμηλή αυτό-εκτίμηση, απομόνωση, κλπ.), αλλά και για την αντιμετώπιση του κοινωνικού στίγματος και της κοινωνικής απομόνωσης.
- Η ευαισθητοποίηση και η καθοδήγηση των προσφύγων γονέων για την καλύτερη κατανόηση των αναγκών του παιδιού τους και την ανάπτυξη μιας πιο ουσιαστικής και λειτουργικής σχέσης συνεργασίας και επικοινωνίας μαζί του.
- Η ενημέρωση των γονέων για θέματα σχετικά με την φροντίδα του παιδιού τους και υπηρεσίες από τις οποίες θα μπορούσαν να επωφεληθούν στην Ελλάδα.
Συναντήσεις Διαβούλευσης με Πρόσφυγες ή Αιτούντες άσυλο με αναπηρία ή/και Χρόνιες Παθήσεις
Τον τελευταίο χρόνο έχουν πραγματοποιηθεί 6 συνολικά συναντήσεις, 3 στην Αθήνα, 2 στην Θεσσαλονίκη και μία στην Λέσβο με 92 πρόσφυγες με αναπηρία και πρόσφυγες γονείς παιδιών με αναπηρία. Βασικός σκοπός των συναντήσεων είναι να δοθεί στους συμμετέχοντες η ευκαιρία να εκφράσουν τους προβληματισμούς τους, να ενημερωθούν για τη νομοθεσία που σχετίζεται με την αναπηρία και να προτείνουν λύσεις ως προς την ανάπτυξη σχετικών προγραμμάτων υποστήριξης.
Σεμινάρια Εκπαίδευσης Επαγγελματιών για Θέματα Αναπηρίας & Χρονίων Παθήσεων
21 σεμινάρια, τα οποία απευθύνονται σε άτομα που εργάζονται στην Ύπατη Αρμοστεία, σε ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην παροχή υπηρεσιών σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, καθώς επίσης και σε δημόσιες υπηρεσίες υποδοχής, ταυτοποίησης και φιλοξενίας προσφύγων και αιτούντων άσυλο, έχουν συνολικά πραγματοποιηθεί, σε διάφορες πόλεις της ελληνικής επικράτειας, συμπεριλαμβανομένων και των σημείων εισόδου του προσφυγικού πληθυσμού (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Κως, Λέρος, Ιωάννινα, Λάρισα). Ο αριθμός των συμμετεχόντων που έχουν επωφεληθεί της εκπαίδευσης ανέρχεται στους 432.
Σκοπός των σεμιναρίων είναι η επιμόρφωση των συμμετεχόντων σε θέματα που σχετίζονται με την αναπηρία και τις χρόνιες παθήσεις και η δικτύωσή τους με αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες, έτσι ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα περιπτώσεις προσφύγων και αιτούντων άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις και να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες προστασίας και υποστήριξης αυτών των ατόμων.
Η θεματολογία των σεμιναρίων περιλαμβάνει ενδεικτικά τα εξής:
- Η Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, και ειδικότερα το άρθρο 11 που καλύπτει και τους πρόσφυγες με αναπηρία.
- Κατηγορίες Αναπηρίας, Μοντέλα Προσέγγισης, Φορείς Υποστήριξης και Διαδικασία Πιστοποίησης της Αναπηρίας.
- Βασικές αρχές στον εντοπισμό, την προσέγγιση και την εξατομικευμένη κάλυψη αναγκών των ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις και διασύνδεση με αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες.
- Βιωματική Προσομοίωση Κινητικής Αναπηρίας και Κινητικότητας – Προσανατολισμού για Άτομα με Προβλήματα Όρασης & Τύφλωσης
Επιτροπή Προσφύγων- Advisory Committee
Στο πλαίσιο του προγράμματος δημιουργήθηκε μια 7μελής επιτροπή προσφύγων οι οποίοι είναι είτε τα ίδια άτομα με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις είτε γονείς παιδιών με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, η οποία παρακολουθεί τη νομοθεσία, ενημερώνει για τις δράσεις του προγράμματος, διαβουλεύεται με την ΕΣΑμεΑ πάνω σε προτάσεις πολιτικής και περιπτώσεων καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων κλπ.
