Η οπτική των έμφυλων νορμών για την βελτίωση των προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας

*Tia Palermo, **Maja Gavrilovic

Μετάφραση / Απόδοση: Ντούνης Ανδρέας

Έμφυλο χάσμα στην εφηβεία: Η οπτική των έμφυλων νορμών για την βελτίωση των προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας

Δοθέντος του γεγονότος πώς η εφηβεία αποτελεί μία εξαιρετικά ευάλωτη περίοδο ταχείας φυσιολογικής, βιολογικής και ψυχολογικής αλλαγής, ερευνητές/ερευνήτριες και αναπτυξιακοί εταίροι διερευνούν ολοένα και συχνότερα τους τρόπους με τους οποίους η κοινωνική προστασία μπορεί να διευκολύνει ασφαλέστερες μεταβάσεις στην ενηλικίωση, και ποιοι επιπρόσθετοι παράγοντες σχηματίζουν αυτές τις μεταβάσεις για την νεολαία.

Οι ευαλωτότητες που σχετίζονται με αρνητικές εκβάσεις στην εφηβεία συχνά διαμορφώνονται από τις έμφυλες νόρμες, οι οποίες μπορούν να περιορίζουν τις διαθέσιμες ευκαιρίες για τα έφηβα κορίτσια και να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους. Η έρευνά μας εξετάζει πώς τα προγράμματα κοινωνικής προστασίας δίνουν τη δυνατότητα μετασχηματισμού των ζωών των συμμετεχόντων / συμμετεχουσών εφόσον αντιμετωπίζουν αυτές τις ευαλωτότητες και τα δομικά εμπόδια.

 

Εξετάζοντας το φύλο

Μία μορφή δομικού εμποδίου είναι ο συστηματικός αποκλεισμός από υπηρεσίες ή ευκαιρίες εξαιτίας της κοινωνικής τάξης, του φύλου ή της κάστας. Οι διακριτικές έμφυλες και κοινωνικές νόρμες, μπορούν επίσης να λειτουργούν ως δομικές κινητήριες δυνάμεις ευαλωτότητας μεταξύ των κοριτσιών, καθώς διαιωνίζουν τις επιβλαβείς κοινωνικο-πολιτισμικές πρακτικές, όπως οι πρώιμοι γάμοι και η έμφυλη βία. Με στόχο να επιτευχθούν μετασχηματιστικές επιδράσεις, καθώς σχετίζονται με τις έμφυλες νόρμες, η κοινωνική προστασία θα πρέπει να οδηγεί σε αντίκτυπο, ο οποίος να προωθεί περισσότερο ισόνομους έμφυλους ρόλους και σχέσεις.

Ποια είναι τα υπάρχοντα ευρήματα σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους η κοινωνική προστασία, και ειδικότερα οι μεταβιβάσεις σε χρήμα, βοηθούν στην αλλαγή των έμφυλων νορμών, καθώς σχετίζονται με τα έφηβα κορίτσια;  Αυτό ήταν ένα από τα ερωτήματα που τέθηκαν προς τους εμπειρογνώμονες που συνεδρίασαν στο Λονδίνο στις 10 Σεπτεμβρίου του 2018 σε event που οργανώθηκε από το Overseas Development Institute, το UCL Institute of the Americas, το Gender & Adolescence Global Evidence (GAGE) consortium, και το Έργο ALIGN.

Άλλα ερωτήματα για τα οποία τοποθετήθηκαν οι συμμετέχοντες / συμμετέχουσες περιελάμβαναν τα εξής: 

• Πώς μπορεί μία “οπτική των έμφυλων νορμών” (‘gender-norms lens’) να ενσωματωθεί στις υφιστάμενες πολιτικές κοινωνικής προστασίας και στον προγραμματισμό κοινωνικής προστασίας;
• Μπορεί η οπτική των έμφυλων νορμών να προωθήσει μία ατζέντα κοινωνικής προστασίας που να λαμβάνει υπόψη τη διάσταση του φύλου;
• Αποτελεί όντως η κοινωνική προστασία τον καλύτερο μηχανισμό για την αντιμετώπιση των κοινωνικών και έμφυλων νορμών;
• Είναι αποτελεσματικό σε όρους κόστους να επηρεάζονται οι έμφυλες νόρμες μέσω της κοινωνικής προστασίας;
• Ποια είναι τα αντισταθμίσματα της αντιμετώπισης (ή μη) των έμφυλων νορμών μέσω της διαδικασίας σχεδιασμού προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας;
   

Η κοινωνική προστασία έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίζει τις έμφυλες νόρμες μέσω των ακόλουθων “οδών”:

1)    μειώνοντας τις έμφυλες ανισότητες στην σχολική παρακολούθηση

2)    προάγοντας τις θετικές σχέσεις σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους τα κορίτσια γίνονται σεβαστά από τις οικογένειες και τις κοινότητές τους.

3)    προωθώντας την οικονομική ένταξη των γυναικών (δηλαδή, “ανοίγοντας” έναν τραπεζικό λογαριασμό στο όνομα των γυναικών για να τις καθιστά ικανές να αποταμιεύουν και να λειτουργούν/επεκτείνουν μία επιχείρηση)

4)    επεκτείνοντας την κοινωνική υποστήριξη προς τις γυναίκες, τα οικονομικά δίκτυα, και τη συμμετοχή τους στην κοινότητα

5)    μειώνοντας την ενδοοικογενειακή βία, η οποία γεννά έναν κύκλο βίας καθώς τα παιδιά εκτίθενται σε αυτήν και επαναλαμβάνουν τη συμπεριφορά αυτή κατά την ενηλικίωση

6)    προωθώντας την περισσότερο ισόνομη κατανομή των οικιακών εργασιών μεταξύ των γυναικών και των ανδρών.

 

Ορίζοντας την κοινωνική προστασία Η κοινωνική προστασία υπό ευρεία έννοια περικλείει την σειρά προγραμμάτων και πολιτικών που στοχεύουν στη μείωση της φτώχειας, του αποκλεισμού και της ευαλωτότητας. Η κοινωνική προστασία περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται στις, μεταβιβάσεις σε χρήμα (επιδόματα παιδιών ή προνοιακά επιδόματα / επιδόματα αναπηρίας κοκ.), τις μεταβιβάσεις σε είδος / τρόφιμα και άλλα αντικείμενα, απαλλαγές από τέλη φοίτησης σε σχολεία ή δαπάνες υγείας, καθώς και συστήματα ασφάλισης, που συνηθέστερα επιτελούν έναν προστατευτικό ή προληπτικό ρόλο, είτε ανταποκρινόμενες στις δυσχέρειες ή τα σοκ που βιώνουν τα φτωχά νοικοκυριά (προστατευτικός ρόλος), ή στοχεύοντας στην πρόληψη των μελλοντικών κινδύνων μέσω της ενδυνάμωσης των ικανοτήτων των νοικοκυριών ώστε να ανταπεξέρχονται στα μελλοντικά σοκ όπως η απώλεια εισοδήματος (προληπτικός ρόλος). Μεταβάσεις στην ενηλικίωση Οι “ασφαλείς” μεταβάσεις μπορούν να οριστούν ως η απαλλαγή από τις συνθήκες βίας και επικίνδυνης εργασίας, η δυνατότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση και τις υπηρεσίες υγείας, το βίωμα θετικής ψυχικής υγείας, και η καθυστέρηση της εγκυμοσύνης και του γάμου, μεταξύ άλλων θετικών εκβάσεων.

 

Οι στρατηγικές αποφάσεις θα πρέπει να βασίζονται στην πολιτική ανάλυση και τα ευρήματα. Τόσο από την πλευρά της έρευνας όσο και από αυτή των προγραμμάτων, ένας συνδυασμός συγκεκριμένων δράσεων μπορούν να υιοθετηθούν ώστε να τεθεί στο προσκήνιο η συγκεκριμένη ατζέντα:

Υιοθέτηση μακρο-πρόθεσμου οράματος και μίας προοδευτικής προσέγγισης στον προγραμματισμό: Αυτή η προσέγγιση μπορεί να απαιτεί την έναρξη από ευκολότερα ζητήματα και την προοδευτική μετατόπιση προς πιο σύνθετους κανονιστικούς στόχους.

Υλοποίηση έρευνας διαμόρφωσης για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι κοινωνικές και έμφυλες νόρμες επηρεάζουν τις συμπεριφορές στην εφηβεία και τις εκβάσεις και στη συνέχεια αντίστοιχη αναπροσαρμογή των στόχων του προγράμματος.

Σκέψη υλοποίησης προγραμματισμού “cash plus” : Η σύνδεση των εφήβων που ανήκουν σε νοικοκυριά που συμμετέχουν σε προγράμματα μεταβιβάσεων σε χρήμα με υφιστάμενες υπηρεσίες όπως η πληροφόρηση και οι υπηρεσίες για την σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία

Οικοδόμηση ικανοτήτων στελεχών / προσωπικού: Δίδοντας προσοχή στο κύριο επιτελείο πραγματοποιώντας διατομεακές διασυνδέσεις στο πεδίο, όπως στις περιπτώσεις των κοινωνικών λειτουργών και των monitoring officers.

Μέτρηση της αλλαγής: Χρησιμοποίηση ενός συνδυασμού αξιολογήσεων αντικτύπου, αξιολόγησης μεθόδου, και ποιοτικής έρευνας ώστε να βοηθηθούμε στην κατανόηση του τρόπου 1) με τον οποίο οι νόρμες επηρεάζουν τον αντίκτυπο των προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας και 2) τον ρόλο της κοινωνικής προστασίας (όπως και συμπληρωματικών προγραμμάτων) στην αλλαγή των έμφυλων νορμών, και πώς οι αλλαγές συμβαίνουν στην πραγματικότητα

Διευκόλυνση της  αξιοποίησης των ευρημάτων

 

**Maja Gavrilovic is a Research Analyst in the Social & Economic Policy Section at UNICEF’s Office of Research – Innocenti, where she conducts research with the Transfer Project.

*Tia Palermo is a Social Policy Specialist in the Social & Economic Policy Section at UNICEF’s Office of Research – Innocenti, where she conducts research with the Transfer Project.

 

Πηγή: blogs.unicef.org

socialpolicy.gr