Απαιτείται μετασχηματιστική αλλαγή στο υγειονομικό προσωπικό ως προς τη διάσταση του φύλου

Myra Betron, Ivy Bourgeault, Mehr Manzoor, Ema Paulino, Rosalind Steege, Kelly Thompson et al.

Μετάφραση / Απόδοση: Ντούνης Ανδρέας

Ο περιορισμός των επενδύσεων σε υγειονομικό προσωπικό υποβαθμίζει τις προοπτικές επίτευξης των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) που σχετίζονται με την υγεία. Προβλέπεται ένα έλλειμμα περίπου 18 εκατομμυρίων επαγγελματιών υγείας έως το 2030. Οι επενδύσεις σε γυναίκες επαγγελματίες υγείας αποτελούν την απάντηση για την αναστροφή αυτών των τάσεων.

Η στασιμότητα στους δείκτες συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι απαράδεκτη – παρόλα αυτά ο κοινωνικός τομέας και ο τομέας της υγείας μπορεί να προσφέρει τη λύση, καθώς η συμμετοχή των γυναικών σε αυτούς τους τομείς είναι υψηλότερη από οποιονδήποτε άλλον τομέα. Οι γυναίκες αποτελούν το 70% όλων των επαγγελματιών υγείας και συνεισφέρουν ετησίως 3 τρις δολάρια ΗΠΑ στην παγκόσμια φροντίδα υγείας, το 50 τοις εκατό εκ των οποίων λαμβάνει τη μορφή της μη-αμειβόμενης εργασίας στον τομέα της φροντίδας.

Η σύνδεση της ατζέντας του φύλου, του υγειονομικού προσωπικού και της αξιοπρεπούς εργασίας αποτελεί μία συνθήκη με πλεονεκτήματα (win–win situation) που θα μπορούσε να δημιουργήσει μετασχηματιστικά οφέλη ως προς το φύλο στο πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η αλλαγή αυτή απαιτεί μία νέα αφήγηση, αυτή που αναγνωρίζει δικαιωματικά τις γυναίκες στην παγκόσμια υγεία ως τους καταλύτες της αλλαγής που προάγουν την υγεία για όλους.

Μία σημαντική πρόκληση για την επίτευξη της μετασχηματιστικής αλλαγής ως προς τη διάσταση του φύλου στο υγειονομικό προσωπικό μπορεί να εντοπιστεί στην σχετική απουσία των γυναικών από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και των θέσεων ηγεσίας. Η γυναικεία εκπροσώπηση στις θέσεις λήψης αποφάσεων παραμένει χαμηλή, με την πλέον πρόσφατη μελέτη ανασκόπησης να καταδεικνύει πώς μόλις το 25% των οργανώσεων παγκόσμιας υγείας χαρακτηρίζονται από ισότητα των φύλων στις ανώτερες διευθυντικές θέσεις, και το 20% των οργανώσεων χαρακτηρίζονται από ισότητα των φύλων στα όργανα διοίκησης. Συνεπώς, η διαμόρφωση πολιτικών παραμένει ένα πεδίο που κυριαρχείται από άντρες, και οι πολιτικές τίθενται υπόρρητα στο πλαίσιο των αρσενικών νορμών. Η έλλειψη ισότητας των φύλων στην ηγεσία του τομέα φροντίδας υγείας δεν οφείλεται στην έλλειψη ενδιαφέροντος, στη διαφορετικότητα δέσμευσης/προσήλωσης στην καριέρα, ή στα έτη εκπαίδευσης – οφείλεται στη συστημική έμφυλη μεροληψία, την σπανιότητα ευκαιριών για ανέλιξη, και στην γυάλινη οροφή που ενυπάρχει στην φροντίδα υγείας όπως και σε άλλους τομείς.

Άλλες μορφές διάκρισης περιλαμβάνουν τα έμφυλα μισθολογικά χάσματα μεταξύ αντρών και γυναικών. Στους τομείς που κυριαρχούνται από τις γυναίκες, η εργασία συχνά υποτιμάται και αμείβεται λιγότερο. Το έμφυλο μισθολογικό χάσμα είναι ιδιαίτερα έντονο στον τομέα υγείας, και εκτιμάται στο 26% στις χώρες υψηλού εισοδήματος και στο 29% στις χώρες ανώτερου μεσαίου εισοδήματος. Τόσο η χαμηλή αμοιβή όσο και η πλήρης απουσία αμοιβής μπορεί να εξηγηθεί μέσα από την έμφυλη υποτίμηση των δεξιοτήτων των (κατά κύριο λόγο γυναικών) επαγγελματιών υγείας, των οποίων τα καθήκοντα ή ρόλοι θεωρείται πώς αποτελούν μία προέκταση του μη-διαφοροποιημένου ρόλου των γυναικών στο νοικοκυριό – γεγονός που είναι ιδιαιτέρως εμφανές στην περίπτωση των επαγγελματιών υγείας σε επίπεδο κοινότητας.

H υποτίμηση της εργασίας των γυναικών στον τομέα υγείας μπορεί επίσης να συνδεθεί και με τη δυσανάλογη εμπειρία βίας και παρενόχλησης στον χώρο εργασίας. Η βία και η παρενόχληση όχι μόνο περιορίζουν πολλές από τις δυνατότητες των επαγγελματιών υγείας να εκπληρώνουν αποτελεσματικά τα καθήκοντά τους αλλά επίσης καταπνίγει τις φωνές τους στις περιπτώσεις αιτημάτων για εξέλιξη και αυξημένες ευθύνες.

Προτείνουμε προσεγγίσεις για την μετασχηματιστική αλλαγή ως προς τη διάσταση του φύλου με στόχο την προώθηση της ισότητας των φύλων στο υγειονομικό δυναμικό που να υποστηρίζει ισότιμα την πρόσληψη, τη διατήρηση και ανοδική κινητικότητα των γυναικών στο υγειονομικό δυναμικό σε όλα τα πεδία, συμπεριλαμβανομένου του πεδίου της κοινότητας, από την προ-υπηρεσιακή στην ενδοϋπηρεσιακή κατάσταση (preservice to in-service).

Η μεγαλύτερη εκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις διαμόρφωσης πολιτικής είναι επίσης κρίσιμη για τη διασφάλιση του γεγονότος πώς οι φωνές των γυναικών είναι ενεργές στη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικών, οδηγώντας έτσι σε μετασχηματιστική ως προς τη διάσταση του φύλου πολιτική αλλαγή σε εθνικό, περιφερειακό και κοινοτικό επίπεδο. Σε αυτό το σημείο, οι άντρες θα πρέπει να αναγνωριστεί πώς επιτελούν σημαντικό ρόλο στον αγώνα για την ισότητα των φύλων.

Οι ολοκληρωμένες δομές για άδειες μητρότητας και πατρότητας σε όλα τα επιτελεία του υγειονομικού δυναμικού, η διατήρηση ενός αντιπροσωπευτικού ποσοστού για ρόλους ηγεσίας για τις γυναίκες, η αποκλειστική συνεργασία με εταίρους και προμηθευτές που αποδεικνύουν τη δέσμευσή τους για την ισότητα των φύλων, και η καθιέρωση προγραμμάτων συμβουλευτικής καθοδήγησης (mentoring schemes) για τις γυναίκες μπορεί να αποδειχθούν αποτελεσματικά σημεία εκκίνησης για τη διευκόλυνση της αλλαγής.

Πάντως απαιτείται η υπέρβαση των παραδοσιακών προγραμμάτων κατάρτισης και πολιτικών στους χώρους εργασίας, όπως και η υλοποίηση στρατηγικών αλλαγής κοινωνικής συμπεριφοράς. Οι αποτυχίες των πολιτικών καταπολέμησης της σεξουαλικής παρενόχλησης και της συναφούς κατάρτισης αποτελούν ένα μόνο παράδειγμα πολιτικών με καλές προθέσεις ή προσεγγίσεων ενίσχυσης της ευαισθητοποίησης που δεν ανταποκρίθηκαν στην πρόληψη της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας. Τεκμηριωμένες στρατηγικές περιλαμβάνουν την ενδυνάμωση των παριστάμενων ώστε να παρεμβαίνουν, την εκμάθηση “αρμόζουσας συμπεριφοράς” σε όλο το προσωπικό, και η διευκόλυνση του επαναλαμβανόμενου συμμετοχικού διαλόγου σχετικά με τις σχέσεις εξουσίας.

Μία τεκμηριωμένη μέθοδος για τον μετασχηματισμό των έμφυλων νορμών σε ευρύτερο επίπεδο στα προγράμματα υγείας και ανάπτυξης αντλεί από την κριτική παιδαγωγική, μία εκπαιδευτική μέθοδο που γεννά την κριτική συνείδηση μέσω του συνεχούς αναστοχαστικού διαλόγου σε ομάδες.

Οι προσεγγίσεις αυτές μπορούν να προάγουν τη λογοδοσία όταν οι πολιτικές παραβιάζονται μέσω της δημιουργίας συνεχιζόμενων “κυκλωμάτων ανατροφοδότησης”. 

Απαιτούνται άμεσα ενέργειες για την ανάπτυξη ενός κατάλληλου για τον σκοπό, μετασχηματιστικού ως προς τη διάσταση του φύλου υγειονομικού δυναμικού.

thelancet.com

socialpolicy.gr