Ο κόσμος αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις για τη δημόσια υγεία. Αυτές ποικίλλουν από την εμφάνιση ασθενειών που μπορούν να προληφθούν από τον εμβολιασμό, όπως η ιλαρά και η διφθερίτιδα, την αύξηση των αναφορών για παθογόνα που είναι ανθεκτικά στα φάρμακα, την αύξηση του ποσοστού της παχυσαρκίας και της σωματικής αδράνειας έως τις επιπτώσεις για την υγεία από την μόλυνση του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή αλλά και τις πολλαπλές ανθρωπιστικές κρίσεις.
Για να αντιμετωπίσει αυτές και άλλες απειλές, το 2019 αποτελεί το έτος έναρξης του νέου 5ετούς στρατηγικού σχεδίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας – του 13ου Γενικού Προγράμματος Εργασίας. Το στρατηγικό αυτό σχέδιο επικεντρώνεται σε ένα “τριπλό στόχο 1 δισεκατομμυρίου”: διασφάλιση ότι 1 δισεκατομμύριο περισσότεροι άνθρωποι θα επωφελούνται από την πρόσβαση στην καθολική κάλυψη υγείας, 1 δισεκατομμύριο περισσότεροι άνθρωποι θα προστατεύονται από καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που αφορούν την υγεία και 1 δισεκατομμύριο περισσότεροι άνθρωποι θα απολαμβάνουν καλύτερη υγεία και ευεξία. Η επίτευξη αυτού του στόχου θα απαιτήσει την αντιμετώπιση των απειλών για την υγεία από διάφορες πτυχές.
Διαβάστε παρακάτω τα 10 από τα πολλά ζητήματα που θα απαιτήσουν την προσοχή του ΠΟΥ και των εταίρων του για το 2019.
Ατμοσφαιρική Ρύπανση και Κλιματική Αλλαγή
Εννέα στους δέκα ανθρώπους αναπνέουν καθημερινά μολυσμένο αέρα. Το 2019, η ατμοσφαιρική ρύπανση θεωρείται από τον ΠΟΥ ως ο μεγαλύτερος περιβαλλοντικός κίνδυνος για την υγεία. Οι μικροσκοπικοί ρύποι στον αέρα μπορούν να εισχωρήσουν στο αναπνευστικό και κυκλοφορικό σύστημα, καταστρέφοντας τους πνεύμονες, την καρδιά και τον εγκέφαλο, σκοτώνοντας 7 εκατομμύρια ανθρώπους πρόωρα κάθε χρόνο από ασθένειες όπως ο καρκίνος, τα εγκεφαλικά επεισόδια, η καρδιακή και πνευμονική νόσος. Περίπου το 90% αυτών των θανάτων συμβαίνουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα, με μεγάλους όγκους εκπομπών αερίων από τη βιομηχανία, τις μεταφορές, και τη γεωργία, καθώς και από τα ακάθαρτα μαγειρικά σκεύη και καύσιμα στις οικίες.
Η πρωταρχική αιτία της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (καύση ορυκτών καυσίμων) συνεισφέρει επίσης σημαντικά στην αλλαγή του κλίματος, η οποία επηρεάζει την υγεία των ανθρώπων με διάφορους τρόπους. Μεταξύ του 2030 και του 2050, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να προκαλέσει 250.000 πρόσθετους θανάτους ετησίως, από τον υποσιτισμό, την ελονοσία, τη διάρροια και τις υψηλές θερμοκρασίες.
Τον Οκτώβριο του 2018, ο ΠΟΥ πραγματοποίησε την πρώτη παγκόσμια διάσκεψη για την ατμοσφαιρική ρύπανση και την υγεία στη Γενεύη. Οι χώρες και οι οργανώσεις ανέλαβαν πάνω από 70 δεσμεύσεις για τη βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας. Φέτος, η Διάσκεψη Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα τον Σεπτέμβριο θα έχει ως στόχο την ενίσχυση της δράσης και των φιλοδοξιών για το κλίμα παγκοσμίως. Ακόμη και αν επιτευχθούν όλες οι δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί από τις χώρες από τη συμφωνία του Παρισιού, ο πλανήτης βρίσκεται ακόμη σε μια πορεία αύξησης της θερμοκρασίας περισσότερο από 3 βαθμούς Κελσίου αυτόν τον αιώνα.
Μη μεταδιδόμενες ασθένειες
Οι μη μεταδιδόμενες ασθένειες, όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος και οι καρδιακές παθήσεις, ευθύνονται συλλογικά για πάνω από το 70% όλων των θανάτων παγκοσμίως ή 41 εκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτό περιλαμβάνει τον πρόωρο θάνατο 15 εκατομμυρίων ανθρώπων, ηλικίας μεταξύ 30 και 69 ετών.
Πάνω από το 85% αυτών των πρόωρων θανάτων συμβαίνουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Η άνοδος αυτών των ασθενειών οφείλεται σε πέντε κύριους παράγοντες κινδύνου: τη χρήση καπνού, τη σωματική αδράνεια, την επιβλαβή χρήση αλκοόλ, την ανθυγιεινή διατροφή και την ατμοσφαιρική ρύπανση. Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου επιδεινώνουν επίσης τα προβλήματα ψυχικής υγείας, τα οποία ενδέχεται να ξεκινούν από νεαρή ηλικία: το ήμισυ όλων των ψυχικών ασθενειών ξεκινάει από την ηλικία των 14 ετών, αλλά οι περισσότερες περιπτώσεις δεν διαγιγνώσκονται και δεν θεραπεύονται: – η αυτοκτονία είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των ηλικιών 15-19 ετών.
Μεταξύ πολλών δράσεων, φέτος, ο ΠΟΥ θα συνεργαστεί με τις κυβερνήσεις για να τις βοηθήσει να επιτύχουν τον παγκόσμιο στόχο της μείωσης της σωματικής αδράνειας κατά 15% έως το 2030 – μέσω ενεργειών όπως η εφαρμογή του εργαλείου πολιτικής ACTIVE, για να βοηθήσει περισσότερους ανθρώπους να είναι δραστήριοι καθημερινά.
Παγκόσμια πανδημία γρίπης
Ο κόσμος θα αντιμετωπίσει μια ακόμη πανδημία γρίπης – το μόνο πράγμα που δεν γνωρίζουμε είναι πότε θα συμβεί και πόσο σοβαρή θα είναι. Οι παγκόσμιες άμυνες είναι στον ίδιο βαθμό αποτελεσματικές όσο ο πιο αδύναμος κρίκος στο σύστημα ετοιμότητας και αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης σε κάθε χώρα.
Ο ΠΟΥ παρακολουθεί συνεχώς την κυκλοφορία των ιών της γρίπης για την ανίχνευση πιθανών πανδημικών στελεχών: 153 ιδρύματα σε 114 χώρες συμμετέχουν στην παγκόσμια επιτήρηση και αντίδραση.
Κάθε χρόνο, ο ΠΟΥ συστήνει ποια στελέχη θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο εμβόλιο της γρίπης για την προστασία των ανθρώπων από την εποχική γρίπη. Σε περίπτωση που ένα νέο στέλεχος της γρίπης αναπτύξει πανδημικό δυναμικό, η ΠΟΥ έχει δημιουργήσει μια ξεχωριστή συνεργασία με όλους τους σημαντικούς παράγοντες για την εξασφάλιση αποτελεσματικής και δίκαιης πρόσβασης σε διαγνώσεις, εμβόλια και αντιϊκά φάρμακα (θεραπείες), ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Ευαίσθητα και ευάλωτα περιβάλλοντα
Περισσότεροι από 1,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι (22% του παγκόσμιου πληθυσμού) ζουν σε μέρη όπου οι παρατεταμένες κρίσεις (λόγω συνδυασμού προκλήσεων όπως είναι η ξηρασία, ο λιμός, οι συγκρούσεις και ο εκτοπισμός του πληθυσμού) και οι αδύναμες υπηρεσίες υγείας τους αφήνουν χωρίς πρόσβαση στη βασική περίθαλψη.
Ευάλωτα περιβάλλοντα υπάρχουν σε όλες σχεδόν τις περιοχές του κόσμου και αυτοί είναι οι μισοί από τους βασικούς στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της υγείας των παιδιών και των μητέρων, που παραμένουν μη επιτεύξιμοι.
Ο ΠΟΥ θα συνεχίσει να εργάζεται σε αυτές τις χώρες για να ενισχύσει τα συστήματα υγείας ώστε να είναι καλύτερα προετοιμασμένα για να ανιχνεύσουν και να ανταποκριθούν στις κρίσεις, καθώς και να είναι σε θέση να παρέχουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας, συμπεριλαμβανομένης της ανοσοποίησης.
Αντιμικροβιακή αντίσταση
Η ανάπτυξη αντιβιοτικών, αντιιικών και φαρμάκων κατά της ελονοσίας, είναι μερικές από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της σύγχρονης ιατρικής. Στην σημερινή εποχή, τα χρονικά περιθώρια έχουν στενέψει για αυτά τα φάρμακα. Η αντιμικροβιακή αντίσταση – η ικανότητα των βακτηρίων, των παρασίτων, των ιών και των μυκήτων να αντιστέκονται σε αυτά τα φάρμακα – απειλεί να μας γυρίσει πίσω σε μια εποχή όπου δεν μπορούσαμε εύκολα να θεραπεύσουμε λοιμώξεις όπως η πνευμονία, η φυματίωση, η γονόρροια και η σαλμονέλωση. Η αδυναμία πρόληψης λοιμώξεων θα μπορούσε να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο τη χειρουργική επέμβαση και τις διαδικασίες όπως η χημειοθεραπεία.
Η αντιμικροβιακή αντίσταση στα φάρμακα για την φυματίωση είναι ένα τρομερό εμπόδιο για την καταπολέμηση μιας ασθένειας που προκαλεί την νόσηση σε 10 εκατομμύρια ανθρώπους και τον θάνατο 1,6 εκατομμυρίων κάθε χρόνο. Το 2017, περίπου 600.000 κρούσματα φυματίωσης ήταν ανθεκτικά στη ριφαμπικίνη – το αποτελεσματικότερο φάρμακο πρώτης γραμμής – και το 82% αυτών των ανθρώπων είχαν φυματίωση ανθεκτική σε πολλαπλά φάρμακα.
Η αντοχή των μικροβίων οδηγείται από την υπερβολική χρήση αντιμικροβιακών ουσιών στους ανθρώπους, αλλά και στα ζώα, ειδικά σε εκείνα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τροφίμων, καθώς και στο περιβάλλον. Ο ΠΟΥ συνεργάζεται με αυτούς τους τομείς για την εφαρμογή ενός παγκόσμιου σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση της αντιμικροβιακής αντοχής με την αύξηση της ενημέρωσης και της γνώσης, της μείωσης των λοιμώξεων και την ενθάρρυνση της συνετής χρήσης των αντιμικροβιακών ουσιών.
Έμπολα και άλλα παθογόνα υψηλού κινδύνου
Το 2018, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό είδε δύο χωριστές εστίες Έμπολα, οι οποίες και οι δύο εξαπλώθηκαν σε πόλεις περισσότερων από 1 εκατομμυρίου κατοίκων. Μία από τις πληγείσες επαρχίες ανήκει επίσης σε μια ενεργή ζώνη συγκρούσεων.
Αυτό δείχνει ότι το πλαίσιο στο οποίο εκδηλώνεται μια επιδημία ενός παθογόνου υψηλού κινδύνου όπως ο Έμπολα είναι κρίσιμο – αυτό που συνέβη στις αγροτικές εστίες στο παρελθόν δεν ισχύει πάντοτε για πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές ή περιοχές που έχουν πληγεί από συγκρούσεις.
Σε μια διάσκεψη για την ετοιμότητα σε έκτακτες ανάγκες δημόσιας υγείας που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, οι συμμετέχοντες από τους τομείς της δημόσιας υγείας, της υγείας των ζώων, των μεταφορών και του τουρισμού επικεντρώθηκαν στις αυξανόμενες προκλήσεις αντιμετώπισης εστιών και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για την υγεία στις αστικές περιοχές. Ζήτησαν από τον ΠΟΥ και τους εταίρους να ορίσουν το 2019 ως “Έτος δράσης για την ετοιμότητα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας“.
Το R&D Blueprint του ΠΟΥ εντοπίζει ασθένειες και παθογόνα που ενδέχεται να προκαλέσουν έκτακτη ανάγκη για την δημόσια υγεία, αλλά δεν διαθέτουν αποτελεσματικές θεραπείες και εμβόλια. Αυτή η λίστα παρακολούθησης για την έρευνα και ανάπτυξη προτεραιότητας περιλαμβάνει τον Έμπολα, αρκετούς άλλους αιμορραγικούς πυρετούς, τον Zika, Nipah, το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής coronavirus (MERS-CoV) και το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο SARS και τη νόσο X, γεγονός που αντανακλά την ανάγκη προετοιμασίας για ένα άγνωστο παθογόνο παράγοντα που θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρή επιδημία.
Κακή πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας
Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας είναι συνήθως το πρώτο σημείο επαφής που έχουν οι άνθρωποι με το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και, ιδανικά, θα πρέπει να παρέχει ολοκληρωμένη, προσιτή, κοινοτική φροντίδα καθόλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής.
Η πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη μπορεί να ικανοποιήσει την πλειονότητα των αναγκών υγείας του ατόμου στη διάρκεια πορείας της ζωής του. Τα συστήματα υγείας με ισχυρή πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη είναι απαραίτητα για την επίτευξη καθολικής κάλυψης υγείας.
Ωστόσο, πολλές χώρες δεν διαθέτουν επαρκείς εγκαταστάσεις πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Αυτή η παραμέληση μπορεί να είναι η έλλειψη πόρων στις χώρες χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος, αλλά ενδεχομένως και η εστίαση τις τελευταίες δεκαετίες σε προγράμματα μεμονωμένων ασθενειών. Τον Οκτώβριο του 2018, ο ΠΟΥ οργάνωσε μια σημαντική παγκόσμια διάσκεψη στην Αστάνα του Καζακστάν, στην οποία όλες οι χώρες δεσμεύτηκαν να ανανεώσουν τη δέσμευση τους για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας στην Διακήρυξη της Alma Ata το 1978.
Το 2019, ο ΠΟΥ θα συνεργαστεί με τους εταίρους του για την ενδυνάμωση και την ενίσχυση της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης στις χώρες και θα δώσει συνέχεια στις συγκεκριμένες δεσμεύσεις που ελήφθησαν στην Διακήρυξη της Αστάνα.
Διστακτικότητα στους εμβολιασμούς
Η διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια – η απροθυμία ή η άρνηση εμβολιασμού παρά τη διαθεσιμότητα εμβολίων – απειλεί να αντιστρέψει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί όσον αφορά την αντιμετώπιση των ασθενειών που μπορούν να προληφθούν από τον εμβολιασμό. Ο εμβολιασμός είναι ένας από τους πιο οικονομικούς τρόπους αποφυγής της νόσου – σήμερα αποτρέπει 2-3 εκατομμύρια θανάτους ετησίως και άλλοι 1,5 εκατομμύριο θάνατοι θα μπορούσαν να αποφευχθούν εάν βελτιωθεί η παγκόσμια κάλυψη των εμβολιασμών.
Η ιλαρά, για παράδειγμα, εμφανίζει μια αύξηση 30% παγκοσμίως. Οι λόγοι αυτής της αύξησης είναι περίπλοκοι, και δεν οφείλονται όλες αυτές οι περιπτώσεις στην διστακτικότητα απέναντι στο εμβόλιο. Ωστόσο, ορισμένες χώρες που ήταν κοντά στην εξάλειψη της νόσου έχουν δει μια επανεμφάνιση.
Οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι επιλέγουν να μην εμβολιάσουν τα παιδιά τους είναι περίπλοκοι -μια συμβουλευτική ομάδα εμβολιασμών του ΠΟΥ εντόπισε εφησυχασμό, πρόβλημα στην πρόσβαση στα εμβόλια και έλλειψη εμπιστοσύνης ως τους βασικούς λόγους που οδηγούν στον δισταγμό. Οι επαγγελματίες υγείας, ιδίως εκείνοι στις κοινότητες, παραμένουν ο πιο αξιόπιστος σύμβουλος που επηρεάζει τις αποφάσεις εμβολιασμού και πρέπει να υποστηριχθούν για την παροχή αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με τα εμβόλια.
Το 2019, ο ΠΟΥ θα ενισχύσει τις εργασίες για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε όλο τον κόσμο αυξάνοντας την κάλυψη του εμβολίου HPV, μεταξύ άλλων παρεμβάσεων. Το 2019 μπορεί επίσης να είναι το έτος κατά το οποίο να σταματήσει η μετάδοση άγριου ιού της πολιομυελίτιδας στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Πέρυσι, λιγότερες από 30 περιπτώσεις αναφέρθηκαν και στις δύο χώρες. Ο ΠΟΥ και οι εταίροι δεσμεύονται να στηρίξουν αυτές τις χώρες για να εμβολιάσουν και το τελευταίο παιδί ώστε να εξαλειφθεί για πάντα η ασθένεια αυτή.
Δάγκειος πυρετός
Ο δάγκειος πυρετός, μια ασθένεια που μεταδίδεται από το τσίμπημα των κουνουπιών και προκαλεί συμπτώματα γρίπης που μπορεί να είναι θανατηφόρα και εμφανίζει ποσοστό θνησιμότητας έως και 20% όσων πάσχουν από σοβαρή μορφή της ασθένειας, αποτελεί μια αυξανόμενη απειλή για δεκαετίες.
Ένας μεγάλος αριθμός περιστατικών συμβαίνει την εποχή των βροχοπτώσεων σε χώρες όπως το Μπαγκλαντές και η Ινδία. Τώρα, η εποχή των βροχοπτώσεων στις χώρες αυτές επιμηκύνεται σημαντικά (το 2018, το Μπανγκλαντές είδε τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων σε σχεδόν δύο δεκαετίες) και η ασθένεια εξαπλώνεται σε λιγότερο τροπικές και πιο εύκρατες χώρες όπως το Νεπάλ που παραδοσιακά δεν είχε παρουσιάσει αυτή την ασθένεια.
Εκτιμάται ότι το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού κινδυνεύει από τον δάγκειο πυρετό, με περίπου 390 εκατομμύρια λοιμώξεις το χρόνο. Η στρατηγική καταπολέμησης του δάγκειου πυρετού του ΠΟΥ αποσκοπεί στη μείωση των θανάτων κατά 50% έως το 2020.
HIV
Η πρόοδος που σημειώθηκε κατά του ιού HIV ήταν τεράστια όσον αφορά την εξέταση των ανθρώπων, την παροχή αντιρετροϊκών φαρμάκων (22 εκατομμύρια βρίσκονται σε θεραπεία) και την παροχή προληπτικών μέτρων, όπως προφύλαξη πριν από την έκθεση (PrEP, όπου τα ατόμα που είναι εκτεθειμένα στον ιό του HIV λαμβάνουν αντιρετροϊκά φάρμακα για να αποτρέψουν τη μόλυνση).
Ωστόσο, η επιδημία συνεχίζει να εξαπλώνεται με σχεδόν 1 εκατομμύριο ανθρώπους να πεθαίνουν κάθε χρόνο από το HIV / AIDS. Από την αρχή της επιδημίας, περισσότεροι από 70 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν νοσήσει και περίπου 35 εκατομμύρια έχουν πεθάνει από αυτήν. Σήμερα, περίπου 37 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με τον ιό HIV. Η προσέγγιση ανθρώπων όπως οι εργαζόμενοι του σεξ, οι φυλακισμένοι, οι άνδρες που έχουν σεξουαλική επαφή με άνδρες ή οι τρανσέξουαλ είναι εξαιρετικά δύσκολη. Συχνά αυτές οι ομάδες ατόμων αποκλείονται από τις υπηρεσίες υγείας. Μια ομάδα που επηρεάζεται ολοένα και περισσότερο από τον ιό HIV είναι τα νεαρά κορίτσια και γυναίκες (ηλικίας 15-24 ετών), οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο και αντιπροσωπεύουν 1 στις 4 λοιμώξεις από τον ιό HIV στην υποσαχάρια Αφρική, παρά το γεγονός ότι αποτελούν το 10% του πληθυσμού.
Φέτος, ο ΠΟΥ θα συνεργαστεί με τις χώρες για να υποστηρίξει την εισαγωγή του αυτοελέγχου έτσι ώστε περισσότεροι άνθρωποι που ζουν με HIV να γνωρίζουν την κατάστασή τους και να μπορούν να λάβουν θεραπεία (ή προληπτικά μέτρα σε περίπτωση αρνητικού αποτελέσματος). Μία δραστηριότητα θα είναι η δράση για τη χάραξη νέων κατευθυντήριων γραμμών που ανακοινώθηκαν το Δεκέμβριο του 2018 από τον ΠΟΥ και τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας για να υποστηρίξουν τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς ώστε να προσφέρουν τεστ αυτοαξιολόγησης στον εργασιακό χώρο.
Πηγή: who.int
Μετάφραση/Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη
socialpolicy.gr
