Συναισθηματική Νοημοσύνη στην Εργασία: Ο Ρόλος της στην Εκπαίδευση

 Της Δέσποινας Βασιλάκη, ειδική εκπαιδευτικός του Τμήματος Παιδιών και Εφήβων

Κέντρο Παιδιού και Εφήβου

Σύμφωνα με τον Daniel Goleman, διδάκτορα του πανεπιστημίου Harvard με την ιδιότητα του ψυχολόγου, συναισθηματική νοημοσύνη λογίζεται «η ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς τα δικά του συναισθήματα & αυτά των άλλων και να μπορεί να χειρίζεται αποτελεσματικά τα συναισθήματά του & τις διαπροσωπικές του σχέσεις». Η εν λόγω έννοια περιγράφει τις ικανότητες που είναι μεν διαφορετικές από τη γνωστική νοημοσύνη αλλά και συμπληρωματικές σε αυτή. Έτσι εισήγαγε την έννοια ενός συστήματος συναισθηματικών ικανοτήτων νοημοσύνης. Διακρίνουμε, λοιπόν, τις εσωτερικές, ατομικές διεργασίες (επίπεδο «εαυτός») που καθορίζουν πώς το άτομο χειρίζεται θέματα εαυτού καθώς και τις κοινωνικές διεργασίες (επίπεδο«άλλοι») που καθορίζουν πόσο καλά το άτομο χειρίζεται τις σχέσεις του με τους άλλους.

Στο επίπεδο «εαυτός», καθορίζονται δυο βασικές συναισθηματικές ικανότητες: η αυτεπίγνωση (self-awareness) που περιλαμβάνει την συναισθηματική επίγνωση, δηλαδή τη δυνατότητα κάποιου να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και τις επιπτώσεις τους καθώς και η ακριβής αξιολόγηση εαυτού & διαχείριση εαυτού (self–management) που περιλαμβάνει τον αυτοέλεγχο, την αξιοπιστία & ακεραιότητα ήθους, την ευσυνειδησία, την προσαρμοστικότητα, τα κίνητρα επιτυχίας και την ανάληψη πρωτοβουλιών.

Στο επίπεδο «άλλοι», καθορίζονται επίσης δυο ικανότητες: η κοινωνική επίγνωση (social awareness) και η διαχείριση σχέσεων (relationship management). Η πρώτη περιλαμβάνει την ενσυναίσθηση (empathy), δηλαδή τη δυνατότητα κάποιου να βλέπει τα πράγματα από τη σκοπιά των άλλων και να νιώθει όπως νιώθουν καθώς και την οργανωσιακή επίγνωση, δηλαδή να μπορεί κάποιος να αντιλαμβάνεται τα κυρίαρχα συναισθήματα μιας ομάδας καθώς και τις σχέσεις ισχύος που κυριαρχούν σε αυτή.

Τη σημερινή εποχή, οι εκπαιδευτικοί-εκπαιδευτές «αστέρια» δεν ξεχωρίζουν μόνο για τις γνώσεις τους αλλά κυρίως για τις δεξιότητες επικοινωνίας. Επίσης, συμβάλλουν στη δημιουργία οράματος για τα παιδιά ενώ παράλληλα ξεχωρίζουν και για έναν αριθμό άλλων δεξιοτήτων που ενώνονται κάτω από την ομπρέλα της συναισθηματικής νοημοσύνης. Το συναίσθημα είναι παρόν και στην εκπαιδευτική διαδικασία και δεν μπορεί να αγνοηθεί όταν τα άτομα εργάζονται σαν μέλη μιας ομάδας, εντός της οποίας η ανθρώπινη φύση προκαλεί συμπάθειες, φιλονικίες, φιλίες, συγκρούσεις και συμμαχίες.

Οι ορμόνες του άγχους, οι οποίες εκκρίνονται όταν κάποιος έχει κακή διάθεση, χρειάζονται πολλές ώρες μέχρι να επαναπορροφηθούν και ξεθυμάνουν. Για τον παραπάνω λόγο, μια δυσάρεστη σχέση με το συνάδελφο-εκπαιδευτικό ή γονέα μπορεί να κρατήσει τον εκπαιδευόμενο αιχμάλωτο στη δυσαρέσκεια και στο άγχος, με το μυαλό μπλοκαρισμένο και το σώμα ανίκανο να βρει τη γαλήνη του. Το παραπάνω φαινόμενο είναι ευρύτερα γνωστό ως «πειρατεία της αμυγδαλής». Η συχνότητα βίωσής του είναι αντιστρόφως ανάλογη του επιπέδου συναισθηματικής νοημοσύνης. Για την αποφυγή των ανωτέρω δυσάρεστων συνεπειών, ενδείκνυται η συνειδητή προσπάθεια σκέψης πριν την αντίδραση, ιδιαίτερα δε εάν αυτή συμβαίνει και στους άλλους εμπλεκομένους. Συγκεκριμένα, χρειάζονται έξι δευτερόλεπτα ώστε να μπορέσουν τα συναισθήματα να περάσουν από το φίλτρο της λογικής. Μια καλή πρακτική εξάσκησης είναι ο οραματισμός μιας κατάστασης που θα οδηγούσε σε «πειρατεία της αμυγδαλής» αλλά με την επιθυμητή έκβαση-αντίδραση. Ο εθισμός που προέρχεται από τη συνεχή πρακτική & εξάσκηση είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης.

Αποτελέσματα ερευνών δείχνουν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη στον εκπαιδευτικό προωθεί τη δημιουργία ενός ωραίου κλίματος εντός των αιθουσών, το οποίο δραστηριοποιεί τα παιδιά και τα ενθαρρύνει να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται μακροπρόθεσμα η καλύτερη απόδοση αυτών.

Πληροφορίες: Τμήμα Παιδιών και Εφήβων, Κέντρο Παιδιού και Εφήβου, Εγκρεμού 30, Χίος, τηλ 2271020000 (εσωτ.1), www.kpechios.gr