Έλενα-Όλγα Χρηστίδη, ψυχολόγος, εκπαιδεύτρια ενηλίκων
Νάνσυ Παπαθανασίου, Κλινική Ψυχολόγος
Στις 25/05/2019 ψηφίστηκε από τη Γενική Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας η αφαίρεση των κατηγοριών που αφορούν τις τρανς ταυτότητες από τον κατάλογο των ψυχιατρικών διαταραχών, στο νεότερο ταξινομητικό του κατάλογο ICD-11.
Σε μια ιστορική απόφαση, επικυρώθηκε η αποπαθολογιοποίηση της ταυτότητας φύλου, μετά από δεκαετίες ψυχιατρικοποίησης και παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων των τρανς ατόμων.
Ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ δήλωσε ότι:
«Πρόκειται για ένα ιστορικό επίτευγμα για το οποίο η παγκόσμια τρανς κοινότητα έχει αγωνιστεί εδώ και πολλά χρόνια, ενώ θέτει το θεμέλιο για μια νέα εποχή αποκατάστασης αδικιών και εορτασμού της διαφορετικότητας των φύλων.»
Συγκεκριμένα, τα κράτη-μέλη θα υιοθετήσουν την αναθεωρημένη έκδοση ICD-11 τον Μάιο του 2019, ενώ θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου του 2022. Αυτό θα δώσει τον χρόνο στις χώρες να καταστήσουν το κατάλληλο πλάνο που θα χρειαστεί να ακολουθήσουν, να προβούν στις απαραίτητες μεταφράσεις, και να εκπαιδεύσουν τους ειδικούς επαγγελματίες, πάνω σ’ αυτά τα θέματα.
Θυμίζουμε ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης, από το 2015, με την Απόφαση 2048/2015 της Κοινοβουλευτικής Ολομέλειας καλεί τα κράτη-μέλη: «6.3.3. Nα τροποποιήσουν τις κατηγοριοποιήσεις νοσημάτων που χρησιμοποιούνται σε εθνικό επίπεδο και να υποστηρίξουν την μεταβολή των διεθνών κατηγοριοποιήσεων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα διεμφυλικά άτομα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, δεν κατηγοριοποιούνται ως διανοητικώς ασθενή, εξασφαλίζοντας και την πρόσβαση στις απαραίτητες ιατρικές θεραπείες χωρίς στιγματισμό.»
Από τη μεριά μας, ως Orlando LGBT+, υπογραμμίζουμε ότι ο ρόλος των ειδικών ψυχικής υγείας είναι κομβικός, ειδικά για την “περίοδο προσαρμογής”, ώστε να διασφαλίζουν πλήρη συμμόρφωση με το νέο ICD-11, απόλυτη προστασία των δικαιωμάτων των τρανς ατόμων και κατάλληλη διάχυση των έγκυρων αποπαθολογιοποιητικών δεδομένων. Επιπλέον, μεγάλη είναι η ευθύνη της πολιτείας, ώστε να διασφαλίσει με σχετική νομοθεσία και κώδικα δεοντολογίας για ειδικούς ψυχικής υγείας, την ευθυγράμμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών με τα δεδομένα αυτά και την πρόβλεψη κυρώσεων για κάθε περίπτωση παραβίασης και κακής πρακτικής εκ μέρους τους.
Επίσης, παρά τα θετικά νέα για τις τρανς ταυτότητες, δε γίνεται να μην αναφερθούμε στη συνέχιση, και στο ICD-11, της παθολογιοποίησης και ακραίας παραβίασης δικαιωμάτων των ίντερσεξ ταυτοτήτων.
Η Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα Dunja Mijatović (Council of Europe Commissioner for Human Rights) σημειώνει εξαιρετικά ορθά τα παρακάτω (μετάφραση από εμάς):
“Με θλίβει ιδιαιτέρως ότι δεν έγινε καμία πρόοδος στο ICD 11 προς την αποπαθολογιοποίηση των intersex ατόμων, καθώς και ότι όροι όπως «διαταραχές της ανάπτυξης του φύλου» συνεχίζουν να εμφανίζονται στο κείμενο (σσ. όπως και η λέξη «ερμαφροδιτισμός»). Η γλώσσα του ιδρύματος ICD που υπονοεί τις «κανονικοποιητικές» επεμβάσεις παραμένει, κάτι που είναι βαθύτατα ανησυχητικό.”
Η επίτροπος θυμίζει ότι οι ιατρικά αχρείαστες επεμβάσεις «κανονικοποίησης» του φύλου σε βρέφη και παιδιά αποτελούν απάνθρωπη ή υποτιμητική μεταχείριση. Και συνεχίζει:
“Οι προκάτοχοί μου, όπως και οι FRA, PACE και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν συστήσει την απαγόρευση τέτοιων επεμβάσεων, εκτός αν γίνονται με την ελεύθερη και πλήρως ενημερωμένη συγκατάθεση των άμεσα ενδιαφερόμενων intersex ατόμων.
Οι ειδικοί ψυχικής υγείας που θα εφαρμόσουν το ICD σε εθνικό επίπεδο έχουν έναν κεντρικό ρόλο στο να διασφαλίσουν ότι τα τρανς και intersex άτομα δεν στιγματίζονται και δεν υφίστανται διακρίσεις στον τομέα της υγείας, καθώς και στην εκπλήρωση του δικαιώματος τους στην υγεία μέσα από την διασφάλιση της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας. Καλώ τις χώρες να αυξήσουν την εκπαίδευση και τις δεξιότητες των επαγγελματιών υγείας σε θέματα που σχετίζονται με την υγεία των ΛΟΑΤΙ+ ατόμων.”
Ως Orlando LGBT+ αναγνωρίζουμε ότι δυστυχώς στην Ελλάδα, οι πρακτικές των ειδικών ψυχικής υγείας δεν ακολουθούν τα νέα έγκυρα δεδομένα και τις μακροχρόνιες εξελίξεις, τόσο για ενήλικα άτομα όσο και για τα -διπλά αόρατα στη χώρα- τρανς παιδιά.
Ζητούμε από τους/τις συναδέλφους να δείχνουν σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα των τρανς και ίντερσεξ ατόμων και να αναλαμβάνουν το ρόλο τους στην προώθηση κοινωνικής αλλαγής και προάσπισης των καλών πρακτικών στις υπηρεσίες που παρέχουμε.
Καλούμε την πολιτεία να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη διάχυση της επιστημονικής πληροφορίας και την τήρηση της επαγγελματικής δεοντολογίας. Είμαστε στη διάθεση κάθε φορέα ή ατόμου για την παροχή περισσότερων πληροφοριών και υποστήριξης προς αυτή την κατεύθυνση.
Η επιστημονική ομάδα του Orlando LGBT+
