Ανδρέας Ντούνης
Υποψήφιος Διδάκτωρ Κοινωνικής Πολιτικής
Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Ιδρυτής και Υπεύθυνος Περιεχομένου του socialpolicy.gr
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ | 5 ΙΟΥΛΙΟΥ 2019 ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Στα πλαίσια των μεταπτυχιακών μου σπουδών στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου ένα από τα θέματα που κέντρισαν το ενδιαφέρον μου ήταν ποιες κοινωνικές πολιτικές και προγράμματα θα μπορούσαν να αμβλύνουν το κοινωνικό πρόβλημα της παιδικής φτώχειας.
Διερευνώντας αυτό το ερώτημα αντιλήφθηκα ότι το ζήτημα της μεθοδολογίας και της σαφήνειας των ορισμών είναι εξαιρετικά σημαντικό.
Έτσι, μπορούμε να κατανοήσουμε πώς η βελτίωση της παιδικής ευημερίας θα πρέπει να αποτελέσει – υπό μία μαξιμαλιστική προσέγγιση – τον στόχο των κοινωνικών πολιτικών, ενώ η μείωση των ποσοστών της παιδικής φτώχειας αποτελεί μία μινιμαλιστική προσέγγιση πολιτικής που δεν λαμβάνει υπόψη της σημαντικές παραμέτρους της παιδικής ευημερίας.
Παρότι οι ορισμοί της ευημερίας ποικίλλουν – και υπάρχουν αρκετοί ισχυρισμοί πώς είναι δύσκολο να οριστεί ως έννοια – υφίσταται ευρεία συναίνεση πώς η ευημερία αναφέρεται στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Συμπεριλαμβάνει τα αισθήματα ικανοποίησης από την πορεία ζωής όπως και το γενικότερο αίσθημα ευεξίας.
Σύμφωνα με την Βρετανική Οργάνωση The Children’s Society, η έννοια της ευημερίας μπορεί να θεωρηθεί βέλτιστα ως ένας όρος-ομπρέλα που μπορεί να μετρηθεί μέσω μίας σειράς δεικτών που οικοδομούν από κοινού τη συνολικότερη εικόνα της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Υπό αυτή την έννοια, η μέτρηση της ευημερίας μπορεί να περιλαμβάνει τόσο «αντικειμενικούς» δείκτες – π.χ. μέτρηση του επιπέδου εκπαίδευσης, της κατάστασης υγείας και της φτώχειας – όσο και «υποκειμενικούς» δείκτες – δηλαδή, την αξιολόγηση των ίδιων των ανθρώπων για την πορεία ζωής τους.
Ο ορισμός και η μεθοδολογική προσέγγιση της μέτρησης της παιδικής ευημερίας αποτελούν μία πρόκληση για τους κοινωνικούς επιστήμονες και τους διαμορφωτές κοινωνικών πολιτικών.
Η παιδική ευημερία – συνολικότερα – προσεγγίζεται υπό διαφορετικούς τομείς εστίασης όπως είναι οι ανάγκες των παιδιών, η υγεία (σωματική και ψυχική), η παιδική φτώχεια, η ποιότητα ζωής, η κοινωνική ένταξη/κοινωνικός αποκλεισμός, η ασφάλεια, η στέγαση, η εκπαίδευση και η προσέγγιση περί παιδικών δικαιωμάτων.
Η υποκειμενική διάσταση της ευημερίας, αλλά και η έννοια της ευημερίας συνολικότερα, εμφανίζει και έμφυλη διάσταση. Χαρακτηριστικά, στην περίπτωση της Βρετανίας, τα κορίτσια διαχρονικά αναφέρουν ολοένα και λιγότερη ικανοποίηση από τις ζωές τους, όπως και με την εμφάνισή τους.
Εν γένει, οι εμπειρίες ζωής μέσω των κανονιστικών προτύπων και των έμφυλων στερεοτύπων επιδρούν στις υποκειμενικές αξιολογήσεις αγοριών και κοριτσιών για την ποιότητα ζωής τους και την ευημερία τους.
Η παιδική ευημερία αφορά στην ολότητα της εμπειρίας της ζωής των παιδιών: στη σωματική υγεία, στην ανάπτυξη και στην ασφάλεια, στη ψυχολογική και συναισθηματική ανάπτυξη, στην κοινωνική ανάπτυξη και συμπεριφορά όπως και στη γνωστική ανάπτυξη και την εκπαιδευτική επίδοση.
Έχει χρονική διάσταση καθώς αφορά τόσο την ευημερία στο παρόν όσο και την πρόβλεψη για την μελλοντική ζωή – ευημερία στο ενήλικο στάδιο της ζωής.
Η παιδική ευημερία θα πρέπει να αξιολογείται σε όλα τα ηλικιακά στάδια της παιδικής ηλικίας. Γενικότερα μία έκβαση-εκροή σε ένα στάδιο της παιδικής ηλικίας αποτελεί μία εισροή κατά το επόμενο στάδιο ανάπτυξης.
Επιπρόσθετα αποτελεί μία πολυσύνθετη έννοια. Μία σημαντική πτυχή της εννοιολόγησης της παιδικής ευημερίας σχετίζεται με τον ρόλο που επιτελεί το εννοιολογικό πλαίσιο. Η έννοια της παιδικής ευημερίας, είναι εκ φύσεως, συναφής με το πλαίσιο στο οποίο εμφανίζεται.
Η ευημερία μπορεί να ειδωθεί ως μία “…διαδικασία που εδράζεται σε ιστορικά και πολιτισμικά καθορισμένα πλαίσια…”. Παραδείγματος χάριν, στο πλαίσιο των αναπτυσσόμενων χωρών, η ατομική ευημερία δεν μπορεί να απομονωθεί ως σχέση με τους άλλους.
Δοθέντος του γεγονότος πώς το μεγαλύτερο μέρος των διεθνών ερευνών εφαρμόζεται σε ανεπτυγμένες χώρες, η συνάφεια τους με το πλαίσιο των αναπτυσσόμενων χωρών τίθεται εν αμφιβόλω, και δεν θα πρέπει να υφίσταται μία καθολική προσέγγιση στην παιδική ευημερία όπως και μία υπερβολική εστίαση στις υλικές της διαστάσεις.
Πέντε άξονες είναι βασικοί για την πληρέστερη εννοιολόγηση της παιδικής ευημερίας: πρώτος άξονας_ ο δυϊσμός θετικών και αρνητικών εκδηλώσεων της παιδικής ευημερίας, δεύτερος άξονας_ η υποκειμενική σε αντιδιαστολή με την αντικειμενική διάσταση, τρίτος άξονας_ κατάσταση έναντι διαδικασίας, με τη διαδικασία να αφορά μία διά βίου προσέγγιση, τέταρτος άξονας_ υλική έναντι πνευματικής διάστασης, και πέμπτος άξονας_ άτομο και κοινότητα, δηλαδή ποιος (μπορεί να) είναι ο ρόλος της ένταξης σε μία κοινότητα στην ατομική ευημερία;
Φορείς και οργανισμοί σε εθνικό και διεθνές επίπεδο έχουν προχωρήσει στη δημιουργία σύνθετων δεικτών για τη μέτρηση της παιδικής ευημερίας, που προσεγγίζουν το φαινόμενο τόσο από αρνητική οπτική (συμπεριφορές δηλαδή που παρεμποδίζουν την επίτευξη της ευημερίας) όσο και από θετική οπτική (συμπεριφορές που προάγουν την ευημερία).
Οι ερευνητικές προσπάθειες στο πεδίο της κοινωνιολογίας της παιδικής ηλικίας, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, όπως και η επιστημονική αντίληψη περί σχηματισμού ανθρώπινου και κοινωνικού κεφαλαίου αποτελούν τους πυλώνες στήριξης του πεδίου της δημιουργίας θετικών δεικτών για τη μέτρηση της παιδικής ευημερίας.
Ορισμένοι από τους λόγους για τους οποίους θα πρέπει να εστιάσουμε στους θετικούς δείκτες είναι πώς: (α) αποτελούν καλή επιστήμη, (β) οι θετικοί δείκτες, όπως οι σχέσεις γονέων/εφήβων, σχετίζονται με καλύτερη παιδική ανάπτυξη, (γ) είναι απαραίτητοι για την πληρότητα της περιγραφής των ζωών των παιδιών και των νέων, (δ) μπορούν να μετρηθούν ορθά, (ε) οδηγούν σε αλλαγή στις αντιλήψεις της κοινής γνώμης, (στ) εστιάζουν στις αντιλήψεις των ίδιων των παιδιών (υποκειμενική διάσταση-αξιολόγηση).
Τέλος, θα ήθελα να κλείσω την σύντομη εισήγησή μου με μία πρόταση που καταδεικνύει τον ρόλο των κοινωνικών πολιτικών στο πεδίο της βελτίωσης της παιδικής ευημερίας: προτείνω τον σχεδιασμό ενός Αυτόνομου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Αντιμετώπιση της Παιδικής Φτώχειας (όχι ως ενότητα του Εθνικού Σχεδίου Δράσεις για τα Δικαιώματα του Παιδιού) με σαφείς και καθορισμένους μετρήσιμους στόχους (με στόχο και την αξιολογησιμότητα), με ορίζοντα τουλάχιστον τριετίας, με στόχο να αποτελέσει μία πρώτη ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη βελτίωση της παιδικής ευημερίας στη χώρα μας.
Η μείωση της παιδικής φτώχειας, αν και αποτελεί μινιμαλιστικός στόχος, εντούτοις διαπλέκεται τόσο με τον κοινωνικό αποκλεισμό των παιδιών όσο και με άλλες παραμέτρους όπως η παρεμπόδιση των ευκαιριών και των δυνατοτήτων και έτσι αποτελεί έναν καθοριστικό στόχο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των παιδιών στην Ελλάδα.
