Το Άρθρο 25 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καλύπτει ένα ευρύ φάσμα δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για επαρκή τροφή, νερό, εγκαταστάσεις υγιεινής, ρούχα, στέγαση και ιατρική περίθαλψη, καθώς επίσης και κοινωνική προστασία καλύπτοντας καταστάσεις πέρα από τον έλεγχο των ατόμων, όπως η αναπηρία, η χηρεία, η ανεργία και το γήρας. Οι μητέρες και τα παιδιά χρήζουν ιδιαίτερης φροντίδας.
Άρθρο 25.- 1. Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες. Έχει ακόμα δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του, εξαιτίας περιστάσεων ανεξαρτήτων της θέλησης του.
2. Η μητρότητα και η παιδική ηλικία έχουν δικαίωμα ειδικής μέριμνας και περίθαλψης. Όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα αν είναι νόμιμα ή εξώγαμα, απολαμβάνουν την ίδια κοινωνική προστασία.
Το Άρθρο αυτό αποτελεί μια προσπάθεια διαφύλαξης της ελευθερίας από τη στέρηση, βασισμένη στο διάσημο όραμα του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Franklin Roosevelt για τέσσερις ελευθερίες. Σε μια ομιλία του το 1941, αναφέρθηκε σε ένα μελλοντικό κόσμο βασισμένο πάνω σε τέσσερις απαραίτητες ανθρώπινες ελευθερίες: την ελευθερία του λόγου και έκφρασης, την ελευθερία να λατρεύει κανείς το θεό με τον δικό του τρόπο, την ελευθερία από τη στέρηση και την ελευθερία από το φόβο. Μετά το θάνατο του Roosevelt και το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η χήρα του Eleanor αναφερόταν συχνά στις τέσσερις αυτές ελευθερίες ως επικεφαλής της συγγραφής της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Δείτε επίσης: Οι γυναίκες που διαμόρφωσαν την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Η φράση “λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα” εμφανίζεται στο Προοίμιο της Διακήρυξης, και το Άρθρο 25 μας εξηγεί πως αυτό θα πρέπει να μοιάζει. Αυτό αναπτύσσεται περαιτέρω στη Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα, μέρος των τριών εργαλείων που περιλαμβάνουν το νομοσχέδιο για τα δικαιώματα μαζί με την Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Το Άρθρο 25 τονίζει ότι όλοι έχουν κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα. Υπάρχει ένα κατώτερο επίπεδο το οποίο κανείς δεν θα πρέπει να προσεγγίζει. Σε μια γλώσσα που μοιάζει παλιά για την εποχή, όμως εκφράζει μια προοδευτική αντίληψη, το Άρθρο αυτό προσδιορίζει πως όλα τα παιδιά έχουν τα ίδια δικαιώματα “ανεξάρτητα αν είναι νόμιμα ή εξώγαμα.” Το Άρθρο 25 σχηματίζει επίσης τη βάση για τις τωρινές προσπάθειες αντιμετώπισης των ιδιαίτερων προκλήσεων που βιώνουν εκατομμύρια γυναίκες και άντρες μεγαλύτερης ηλικίας σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η πρώτη προϋπόθεση που καταγράφεται στο Άρθρο 25 ως απαραίτητη για “ ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει… υγεία και ευημερία” είναι η τροφή. Ο πρώην Ειδικός Εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για το Δικαίωμα στην Τροφή, Jean Ziegler, επεσήμανε πως “το δικαίωμα στην τροφή δεν σημαίνει παροχή δωρεάν φαγητού σε όλους.” Όμως, οι κυβερνήσεις είναι υποχρεωμένες να μην εμποδίζουν την πρόσβαση σε επαρκή τροφή, για παράδειγμα, μέσα από μια αναγκαστική έξωση, την καταστροφή των καλλιεργειών ή την ποινικοποίηση της φτώχειας. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να κάνουν επαρκή βήματα για να διασφαλίσουν πως οι δραστηριότητες του ιδιωτικού τομέα δεν πλήττουν το δικαίωμα των ανθρώπων για τροφή. Ομοίως, οι ιδιωτικές υπηρεσίες παροχής νερού, δεν μπορούν να θέτουν σε αμφιβολία την ίση, προσιτή και φυσική πρόσβαση σε επαρκείς, ασφαλείς και αποδεκτές πηγές νερού.
Πολλοί ειδικοί αναφέρουν πως ο κόσμος παράγει αρκετή τροφή. Όμως περίπου 815 εκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να υποφέρουν από χρόνια πείνα εξαιτίας της άνισης κατανομής του πλούτου και των πηγών: είναι πολύ φτωχοί για να αγοράσουν τροφή, δεν έχουν δική τους γη για να παράγουν τη δική τους τροφή ή αντιμετωπίζουν μια σειρά από άλλα εμπόδια που θα μπορούσαν να επιλυθούν.
“Ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός στερείται βασικές υπηρεσίες υγείας και 100 εκατομμύρια ωθούνται στην φτώχεια κάθε χρόνο προσπαθώντας να πληρώσουν για αυτές. Πρόκειται για παραβίαση του ανθρώπινου δικαιώματος στην υγεία.”
– WHO Director-General, Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus
Η φτώχεια είναι τόσο αιτία όσο και συνέπεια παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και θέτει πολλά άλλα δικαιώματα που αναφέρονται στη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μη προσβάσιμα. Η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανέφεραν σε έκθεση το 2017 πως τουλάχιστον ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός (περίπου 3.8 δισεκατομμύρια άνθρωποι) είναι πολλοί φτωχοί για να λάβουν τις απαραίτητες υπηρεσίες φροντίδας υγείας, ασύμφωνο με το δικαίωμα στην υγεία που ορίζεται στο άρθρο 25. Ανέφεραν επίσης πως σχεδόν 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ξοδεύουν το 10% ή περισσότερο του οικογενειακού τους εισοδήματος για δαπάνες υγείας για τους εαυτούς τους, ένα άρρωστο παιδί ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας τους. Για σχεδόν 100 εκατομμύρια ανθρώπους, αυτά τα έξοδα είναι αρκετά υψηλά για να τους οδηγήσουν σε ακραία φτώχεια.
Η ακραία φτώχεια είναι πολλά περισσότερα από μια απλή έλλειψη ικανοποιητικού εισοδήματος. Για τον Ειδικό Εισηγητή των Ηνωμένων Εθνών για τις συνθήκες εξαιρετικής ένδειας και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ακραία φτώχεια περιλαμβάνει έλλειψη εισοδήματος, έλλειψη πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες – υγεία, εκπαίδευση και συνθήκες διαβίωσης – και κοινωνικό αποκλεισμό. Με αυτό το μέτρο, πάνω από 2,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι – το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού – ζουν στα όρια της φτώχειας ή ζουν ήδη σε συνθήκες φτώχειας.
Ο τωρινός ειδικός Εισηγητής, Philip Alston – που του έχει ανατεθεί η πρόοδος για την εξάλειψη τέτοιας φτώχειας – έχει επισημάνει πως η ακραία φτώχεια δεν περιορίζεται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι κυβερνητικές πολιτικές μπορούν να εδραιώσουν υψηλά επίπεδα φτώχειας και να προκαλέσουν “περιττή δυστυχία” ακόμα και στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου.
“Έχω μιλήσει με ανθρώπους που εξαρτώνται από τις τράπεζες τροφίμων και τα φιλανθρωπικά ιδρύματα για το επόμενο τους γεύμα, που κοιμούνται στους καναπέδες φίλων επειδή είναι άστεγοι και δεν έχουν ένα ασφαλές μέρος για να κοιμηθούν τα παιδιά τους. Έχω συναντήσει ανθρώπους που έχουν πουλήσει σεξ για χρήματα ή στέγη, παιδιά που μεγαλώνουν στη φτώχεια αβέβαια για το μέλλον τους”, ανέφερε ο Philip Alston ύστερα από επίσκεψη του στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2018.
Όταν οι εθνικές κυβερνήσεις οπισθοχωρούν μπροστά σε διεθνείς υποχρεώσεις (όπως ανακοίνωσαν οι ΗΠΑ την αποχώρηση τους από τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή), οι πόλεις ολοένα και περισσότερο καλούνται να καλύψουν τα χάσματα. Ο παγκόσμιος Νότος έχει ηγηθεί του κινήματος για τη δημιουργία “πόλεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα” και το York ακολούθησε αυτόν δρόμο για να γίνει η πρώτη “πόλη ανθρωπίνων δικαιωμάτων” στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε μια διακήρυξη του 2017, υιοθέτησε “ένα όραμα για μια ζωντανή, ποικιλόμορφη, δίκαιη και ασφαλή κοινότητα βασισμένη πάνω στα θεμέλια των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.” Επέλεξε πέντε προτεραιότητες για τα ανθρώπινα δικαιώματα: τα δικαιώματα στην εκπαίδευση, τη στέγαση, την υγεία και την κοινωνική φροντίδα, ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, ισότητα και μη διάκριση. Οι τέσσερις πρώτες προτεραιότητες του York βρίσκονται μεταξύ των κοινωνικών δικαιωμάτων στο Άρθρο 25, ενώ η πέμπτη – ισότητα και μη διάκριση – βρίσκεται στην καρδιά της Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και όλων των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Πηγή: ohchr.org
Απόδοση/Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη
socialpolicy.gr
