Ποιος είναι ο ρόλος της θρησκείας στην προώθηση της πατριαρχικής ατζέντας;

της Nishat Amber

Ο ρόλος της θρησκείας στην ενίσχυση της πατριαρχίας στην κοινωνία είναι προφανής. Η τοποθέτηση ότι η θρησκεία είναι η πιο ισχυρή δύναμη και ο σημαντικότερος παράγοντας που καλλιεργεί την πατριαρχία δεν θα αποτελούσε υπερβολή. Πράγματι, εάν η πατριαρχία αποτελεί την κοινωνική κανονικότητα, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι αντλεί τη νομιμοποίησή της από τη θρησκεία, το σημαντικότερο “βιβλίο κανόνων” που αφορά τα κοινωνιακά “πρέπει” σε οποιαδήποτε κοινότητα.

Σχεδόν όλες οι οργανωμένες θρησκείες προπαγανδίζουν την ιδέα της αρσενικής ανωτερότητας. Περιγράφουν τις γυναίκες ως σωματικά, ψυχικά, συναισθηματικά και σεξουαλικά κατώτερες από τους άνδρες και οι τελευταίοι απολαμβάνουν ειδικά δικαιώματα και προνόμια επειδή είναι “εκ φύσεως” ανώτεροι από τις γυναίκες. Για παράδειγμα, στο Ισλάμ, το δικαίωμα σε στιγμιαίο και μονομερές διαζύγιο απολαμβάνεται μόνο από τους άνδρες. Η λογική πίσω από την άρνηση των ίδιων δικαιωμάτων στις γυναίκες, όπως παρέχεται από ορισμένους κλασικούς νομικούς, είναι πώς “η γυναικεία φύση είναι ελλιπής στον ορθολογισμό και αυτοέλεγχο”. Αυτή η τάση χειραγώγησης και καθοδήγησης δεν περιορίζεται μονάχα στο Ισλάμ. Σχεδόν όλες οι θρησκείες και τα ιερά τους βιβλία, υποστηρίζουν την κυριαρχία των γυναικών από τους άνδρες και την προωθούν ως κάτι πραγματικά επωφελές για εκείνες.

Σύμφωνα με την Γένεση 3:16, ο Θεός είπε στην Εύα “… η λαχτάρα σου θα είναι για τον σύζυγό σου και αυτός θα σε εξουσιάζει”. Αυτό συνέβη αφού ο Αδάμ και η Εύα έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό, μια απερισκεψία για την οποία θεωρήθηκε υπεύθυνη η Εύα κατηγορηματικά. Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός ανέθεσε στους άνδρες το καθήκον να εξασφαλίσουν ότι οι γυναίκες δεν θα κάνουν ξανά τέτοια λάθη. Με άλλα λόγια, ο Θεός χρέωσε τους άνδρες με το καθήκον να “καθοδηγούν” και “να προστατεύουν” τις γυναίκες τους. Η επιστολή Προς Εφεσίους 5:23 δηλώνει ξεκάθαρα πως “ο άντρας είναι ο αρχηγός της γυναίκας”.

Οι μαντήλες “χιτζάμπ”, niqab, οι μπούρκες, η κόκκινη πούδρα sindoor και το κόσμημα mangala sutra,  είναι όλα θρησκευτικά εργαλεία που υπονοούν την “σεξουαλική αποκλειστικότητα” των γυναικών.

Σε σχεδόν όλες τις οργανωμένες θρησκείες,  υπάρχουν περιορισμοί σχετικά με τις επιλογές μιας γυναίκας πάνω στο σώμα της, τη σεξουαλικότητα της, τον τρόπο ζωής, τα ρούχα και σχεδόν τα πάντα. Η σεξουαλικότητα και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα αποτελούν τον “προβληματικό τομέα” όσον αφορά τις γυναίκες. Σχεδόν όλες οι θρησκείες υποστηρίζουν “σεξουαλική αποκλειστικότητα” για τις γυναίκες ενώ απαλλάσσουν τους άνδρες από την ίδια υποχρέωση.

Όποιοι και αν είναι οι λόγοι και τα επιχειρήματα τα οποία υποστηρίζουν αυτά τα “σημάδια” σεξουαλικής αποκλειστικότητας, είναι πολύ προφανές ότι το τελικό κίνητρο της χρήσης τους είναι να χαλιναγωγούν και να “προστατεύσουν” την σεξουαλικότητα των γυναικών. Η χρήση των μαντήλων και άλλων μορφών μπούρκας που “προστατεύουν” τις γυναίκες από τα αντρικά βλέμματα και τα πιθανά “σεξουαλικά ατυχήματα” είναι καλά τεκμηριωμένη και πολυσυζητημένη. Τα περισσότερα θρησκευτικά κείμενα εισάγουν ξεκάθαρες διακρίσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών όταν πρόκειται για την έκφραση της σεξουαλικότητας και των σεξουαλικών επιθυμιών.

Αυτό που είναι ανησυχητικό είναι το πόσο βαθιά αυτή η θρησκευτικά καθοδηγούμενη πατριαρχία έχει εισέλθει στον κοινό ψυχισμό και συμπεριφορά.

Ο ανώτατος Θεός σε όλες τις θρησκείες θεωρούνταν πάντοτε άνδρας. Οι γραφές γράφονται και ερμηνεύονται ως επί το πλείστον από άνδρες οι οποίοι τις διορθώνουν και μεταφράζουν με τρόπο ώστε να ταιριάζουν στο δικό τους όραμα της επιθυμητής κοινωνικής τάξης και έμφυλων δυναμικών. Οι θρησκευτικές οργανώσεις, πνευματικά και χρονικά, κυριαρχούνται από τους άνδρες και είναι σε μεγάλο βαθμό εκτός των ορίων των γυναικών, αν και κατά κοινή ομολογία οι γυναίκες τείνουν να έχουν μια πιο θρησκευτική και ηθική κλίση και διαθέτουν τις ιδιότητες που απαιτούνται για την εκπλήρωση των καθηκόντων που συνεπάγονται αυτοί οι οργανισμοί.

Ο ορθόδοξος καθολικισμός απαγορεύει στις γυναίκες να γίνουν ιερείς απλά επειδή ένας ιερέας ουσιαστικά παίζει το ρόλο του Χριστού και ο τελευταίος είναι άντρας. Επίσης, σύμφωνα με τις χριστιανικές παραδόσεις, δεδομένου ότι ο Ιησούς επέλεξε μόνο άνδρες αποστόλους και δεν χειροτόνησε γυναίκες, η συμπερίληψη των γυναικών δεν θεωρείται επιθυμητή.

Ως εκ τούτου, ο αποκλεισμός των γυναικών από την ιεροσύνη συνεχίζεται. Στο Ισλάμ, οι γυναίκες δεν μπορούν να ηγηθούν στις προσευχές ως «ιμάμηδες» σε τζαμιά και σε μικτές συγκεντρώσεις. Οι γυναίκες μπορούν να ηγηθούν στις προσευχές μόνο στις γυναικείες συγκεντρώσεις, όπως είναι το γενικό πρότυπο στη Νότια Ασία, κατά συνέπεια, σύμφωνα με την πολιτική του διαχωρισμού όπως υποστηρίζουν οι Άγιες Γραφές.

Οι γυναίκες ιερείς είναι εξαιρετικά σπάνιες στους ινδουιστικούς ναούς επειδή οι γυναίκες είναι «βιολογικά» ακατάλληλες για αυτή τη δουλειά, καθώς οι γυναίκες σε έμμηνο ρύση θεωρούνται ακάθαρτες και ακατάλληλες για «ιερά» καθήκοντα που σχετίζονται με τον Θεό. Αυτός είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο απαγορεύεται στις γυναίκες η είσοδος σε χώρους λατρείας  όταν βρίσκονται σε έμμηνο ρύση.  Ο φόβος των θεϊκών αντιποίνων εμποδίζει τις γυναίκες να ζητούν ίσα δικαιώματα στα θρησκευτικά ζητήματα και μια κοινωνική τάξη που να υποστηρίζει την ισότητα και την ισονομία. Απλώς αποδέχονται αυτή τη διάκριση ως «φυσική» που έχει οριστεί από τον Θεό.

Οι κλασικοί νομικοί πίστευαν ότι η γυναικεία φύση υστερεί σε λογική και αυτοέλεγχο, επομένως οι γυναίκες δεν πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες. 

Από γενιά σε γενιά, οι γυναίκες έχουν την τάση όχι μόνο να δέχονται, αλλά και να αποδέχονται πρόθυμα, το καθεστώς του πολίτη δεύτερης κατηγορίας όπως τους ανατίθεται από το αντίστοιχο σύστημα αξιών τους. Αυτό επηρεάζει επίσης και άλλους κοινωνικούς δείκτες. Η έννοια του ρόλου των φύλων στην κοινωνία επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τέτοιες θρησκευτικές αντιλήψεις. Ως εκ τούτου, οι γυναίκες μειώνονται σε κοινωνικά, οικονομικά και πνευματικά κατώτερα όντα, των οποίων ο πρωταρχικός ρόλος είναι η αναπαραγωγή. Η φυσική τους σφαίρα είναι το σπίτι και το καθήκον τους είναι αυτό της νοικοκυράς.  Μια τέτοια καταφανής διάκριση μπορεί μόνο να εξομαλυνθεί και να ενσωματωθεί στον κοινό ψυχισμό με την προτροπή του ονόματος του Θεού.

Πηγή: Mother-God.com

Αυτό που είναι ειρωνικό είναι ότι οι περισσότερες από τις οργανωμένες θρησκείες του σήμερα, στην αρχή δεν εισήγαγαν διακρίσεις. Στην πραγματικότητα πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι οι θρησκείες δεν ήταν πατριαρχικές στα πρώτα στάδια της οργανωμένης ζωής. Εκτιμάται ότι οι πρώιμες θρησκείες, ή σωστότερα η λατρεία, επικεντρώνονταν στις θηλυκές θεότητες κατά τη διάρκεια των προϊστορικών εποχών. Εκτιμάται επίσης ότι οι προϊστορικές κοινωνίες και τα συστήματα πεποιθήσεων ήταν μητριαρχικά, όπως προκύπτει από τη γυναικεία θεματολογία τους.

Παρόλο που δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα αποδεικτικά στοιχεία για τη στήριξη αυτής της θεωρίας – υπάρχουν παρόλα αυτά συζητήσεις στον ακαδημαϊκό κύκλο σχετικά με τη σημασία αυτών των εικόνων, με ορισμένους να πιστεύουν ότι υποδεικνύει ένα σύστημα μητριαρχικών πεποιθήσεων κατά την εν λόγω περίοδο ενώ άλλοι να πιστεύουν ότι αυτές οι εικόνες γυναικών στην πραγματικότητα δεν ήταν τίποτα άλλο παρά προϊστορική πορνογραφία. Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως ότι οι γυναίκες φαίνεται πως λατρεύονταν ως οι Δημιουργοί της ζωής κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πριν αναλάβει τα ηνία η πατριαρχική ρητορική και υπερισχύσει από αυτό που φαίνεται να είναι, αν όχι μητριαρχικό, τότε τουλάχιστον μια ισότιμη δομή πίστης.

Ο Πρώϊμος Ινδουϊσμός, επίσης, πιστεύεται πως ήταν ισότιμος. Το κεφάλαιο 10 του Rig Veda παρουσίαζε την ιδέα της γυναικείας ενέργειας πίσω από τη δημιουργία του σύμπαντος. Πολλοί πιστεύουν ότι η έλευση των Αβραάμικων θρησκειών οδήγησε στην υποβάθμιση του καθεστώτος των γυναικών όσον αφορά τον θρησκευτικό χώρο. Ωστόσο, αυτό δεν φαίνεται να είναι αλήθεια. 

Για παράδειγμα, με την έλευση του Ισλάμ, οι γυναίκες έφτασαν να απολαμβάνουν ένα είδος αυτονομίας που ήταν ανύπαρκτος στον προ-Ισλαμικό Αραβικό κόσμο. Στην προ-Ισλαμική Αραβία οι γυναίκες θεωρούνταν αντικείμενα και ήταν συνεχώς ταπεινωμένες.  Η Karen Armstrong στο βιβλίο της “Islam: A short History” επισήμανε πώς ‘οι γυναίκες στην πρώτη κοινότητα (Ummah) της Μεδίνα συμμετείχαν πλήρως στη δημόσια ζωή’. Αυτή η χρονική περίοδος αφορούσε μάλλον το διάστημα προτού οι άντρες διαμορφώσουν τη θρησκεία με τέτοιον τρόπο ώστε να “ταιριάζει” με τις πατριαρχικές τους βλέψεις. Φαίνεται πώς, τελικά, κάθε θρησκεία ή οργανωμένο σύστημα πίστης “παραδόθηκε” σε συμφέροντα για τη διεύρυνση της πατριαρχικής ατζέντας.

Πηγή: feminisminindia.com

Απόδοση /Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη

socialpolicy.gr