Κοινά ελάχιστα πρότυπα στον τομέα της ασφάλισης ανεργίας – Ένα συγκεκριμένο μέτρο για την αποτελεσματική εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων

SOC/583

Κοινά ελάχιστα πρότυπα στον τομέα της ασφάλισης ανεργίας

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ

Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή

Κοινά ελάχιστα πρότυπα στον τομέα της ασφάλισης ανεργίας –
Ένα συγκεκριμένο μέτρο για την αποτελεσματική εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων
(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

Εισηγητής: Oliver Röpke

1.             Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1         Κατά την κοινωνική σύνοδο κορυφής του Γκέτεμποργκ στις 17 Νοεμβρίου 2017, διακηρύχθηκε πανηγυρικά ο Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ). Προκειμένου ο πυλώνας αυτός να αποκτήσει ουσία, είναι απαραίτητο η ΕΕ και τα κράτη μέλη να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για την αποτελεσματική εφαρμογή του.

1.2         Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) παραπέμπει στην αρχή 13 του ΕΠΚΔ σχετικά με τα επιδόματα ανεργίας: βάσει αυτής, οι άνεργοι έχουν δικαίωμα σε επαρκή στήριξη από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης με στόχο την (επαν)ένταξή τους στην αγορά εργασίας, καθώς και σε επαρκή επιδόματα ανεργίας για εύλογη διάρκεια, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. Τα εν λόγω επιδόματα δεν θα πρέπει να συνιστούν αντικίνητρο για τη γρήγορη επιστροφή στην απασχόληση.

1.3         Η ασφάλιση ανεργίας αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας σε όλα τα κράτη μέλη, –αν και οι ρυθμίσεις διαφέρουν σε εθνικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι, πρώτον, τα ενισχυμένα πρότυπα στα συστήματα ασφάλισης ανεργίας των κρατών μελών συμβάλλουν στην καλύτερη λειτουργία των αγορών εργασίας και, δεύτερον, ότι τα κράτη μέλη με πιο γενναιόδωρα συστήματα ασφάλισης ανεργίας και υψηλότερες δαπάνες για ενεργητικές πολιτικές και μέτρα για την αγορά εργασίας καταφέρνουν καλύτερα να επανεντάξουν τους ανέργους με βιώσιμο τρόπο[1] στην αγορά εργασίας. Παράλληλα, η ΕΟΚΕ τονίζει τη σημαντική λειτουργία των συστημάτων ως αυτόματων σταθεροποιητών.

1.4         Επί του παρόντος, μεταξύ των κρατών μελών, υφίστανται μεγάλες αποκλίσεις όσον αφορά τις παροχές ανεργίας. Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στην κοινή έκθεση για την απασχόληση του 2019, σύμφωνα με την οποία η παροχή κατάλληλου επιδόματος ανεργίας για επαρκές χρονικό διάστημα, στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι εργαζόμενοι και το οποίο συνοδεύεται από αποτελεσματικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, είναι ζωτικής σημασίας για τη στήριξη των ατόμων που αναζητούν εργασία για να εισέλθουν στην αγορά εργασίας[2].

1.5         Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την έκκλησή της για υψηλά πρότυπα απασχόλησης και κοινωνικά πρότυπα[3] και, ως εκ τούτου, συνιστά τον καθορισμό στόχων όσον αφορά τις παροχές ανεργίας στα κράτη μέλη. Οι εν λόγω στόχοι θα πρέπει να καθοριστούν όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά τον καθορισμό στόχων για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση.

1.6         Σε πρώτο στάδιο, οι στόχοι για τις παροχές ανεργίας πρέπει να καθορίζονται και να παρακολουθούνται μέσω μιας διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τη σύστασή της ότι ο Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει επίσης να έχει αντίκτυπο στην οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ[4]. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι συστάσεις ανά χώρα που απευθύνονται στα κράτη μέλη θα πρέπει να περιλαμβάνουν, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, συγκεκριμένους στόχους όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, την χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας, καθώς και όσον αφορά την κατάρτιση και την ενεργοποίηση. Οι συστάσεις ανά χώρα καταρτίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποφασίζονται από το Συμβούλιο και εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

1.7         Τη βάση των συστάσεων ανά χώρα θα πρέπει να αποτελούν οι ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές[5]. Σύμφωνα με την γραμμή 7,των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση του 2018[6], οι οποίες συνεχίζουν να ισχύουν το 2019[7], τα κράτη μέλη οφείλουν να παρέχουν στους ανέργους επαρκή επιδόματα ανεργίας για εύλογη διάρκεια, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. Εντούτοις, τα εν λόγω επιδόματα δεν θα πρέπει να συνιστούν αντικίνητρο για τη γρήγορη επιστροφή στην απασχόληση.

1.8         Ο ΕΠΚΔ πλαισιώνεται από έναν κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων για τον έλεγχο της εφαρμογής του πυλώνα μέσω της παρακολούθησης των τάσεων και της προόδου που επιτελείται στα κράτη μέλη, με στόχο την ενσωμάτωση αυτών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. H ΕΟΚΕ συνιστά, στο μέλλον, να παρακολουθούνται και τα επιδόματα ανεργίας στον κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων. Επιπλέον, συνιστά τη θέσπιση διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς σχετικά με τις παροχές ανεργίας που θα συμπληρώνει τον κοινωνικό πίνακα αποτελεσμάτων. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει ιδιαιτέρως τις πρόσφατες προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη θέσπιση μιας διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς σχετικά με τις παροχές ανεργίας, θεωρώντας, ωστόσο, ότι οι προσπάθειες αυτές θα πρέπει να ενταθούν και να συνδυαστούν με μια διαρκή διαδικασία παρακολούθησης.

1.9         Στόχος της προτεινόμενης διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς για τις παροχές ανεργίας είναι η προώθηση ανοδικής κοινωνικής σύγκλισης των κρατών μελών και η βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας. Η διαδικασία καθορισμού δεικτών αναφοράς θα πρέπει να βασίζεται σε ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, χωρίς παραλείψεις ή ωραιοποιήσεις. Η εν λόγω διαδικασία δεν θα πρέπει να περιορίζεται στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μαθαίνουν το ένα από το άλλο μέσω της ανάλυσης των μελών με τις καλύτερες επιδόσεις (benchlearning – συγκριτική μάθηση) και να προβαίνουν σε βελτιώσεις (benchaction).

1.10     Η διαδικασία καθορισμού δεικτών αναφοράς σχετικά με τις παροχές ανεργίας θα πρέπει να υπόκειται στην καθοδήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής· ακόμη, ο καθορισμός των δεικτών αναφοράς θα πρέπει να γίνεται με μόνιμη και συνεκτική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων.

1.11     Οι κοινωνικοί στόχοι πρέπει να οδηγήσουν, με την πάροδο του χρόνου, σε κοινωνική σύγκλιση. Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν ότι οι αρχές του ΕΠΚΔ δεν προβλέπονται μόνο στα χαρτιά, αλλά εφαρμόζονται και στην πράξη και βελτιώνουν σταδιακά τις συνθήκες διαβίωσής τους.

1.12     Η ΕΟΚΕ συνιστά να παρακολουθούνται εκ του σύνεγγυς και να αξιολογούνται τα αποτελέσματα της διαδικασίας καθορισμού δεικτών αναφοράς. Ελλείψει επαρκούς προόδου όσον αφορά τα επιθυμητά αποτελέσματα, θα πρέπει να θεσπιστεί νομικά δεσμευτικό μέσο για την υποστήριξη και τη συμπλήρωση των προσπαθειών των κρατών μελών όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων ασφάλισης κατά της ανεργίας. Εκτός από σύσταση του Συμβουλίου για την καθοδήγηση των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ συνιστά την υιοθέτηση οδηγίας σύμφωνα με το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ σχετικά με τη θέσπιση νομικά δεσμευτικών ελάχιστων προτύπων για τα συστήματα των κρατών μελών σχετικά με την ασφάλιση κατά της ανεργίας. Η οδηγία θα πρέπει να περιλαμβάνει απαιτήσεις για τα ελάχιστα πρότυπα σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης, τη χρονική διάρκεια του δικαιώματος επί των παροχών και το ποσοστό κάλυψης των παροχών ανεργίας. Η ΕΟΚΕ τάσσεται επίσης υπέρ της θέσπισης ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο ΕΕ για την κατάρτιση και την ενεργοποίηση στο πλαίσιο της ασφάλισης ανεργίας.

1.13     Τα νομικά δεσμευτικά ελάχιστα πρότυπα θα πρέπει να εφαρμόζονται σταδιακά και να οριστεί εύλογο χρονικό διάστημα ώστε να μπορέσουν όλα τα κράτη μέλη να επιτύχουν τα κοινά πρότυπα.

1.14     Όπως ορίζεται στο άρθρο 153 της ΣΛΕΕ το δικαίωμα των κρατών μελών να καθορίζουν τις θεμελιώδεις αρχές του οικείου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και η οικονομική ισορροπία του συστήματος αυτού δεν πρέπει να επηρεάζονται αισθητά. Η αρχή αυτή θα πρέπει να τηρείται ανεξαρτήτως της μορφής ή της ουσίας του συστήματος στα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη δεν θα εμποδίζονται να ασκούν το δικαίωμα που τους παρέχει η Συνθήκη να διατηρούν ή να θεσπίζουν υψηλότερα (αυστηρότερα) προστατευτικά μέτρα. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να ληφθούν ιδιαιτέρως υπόψη οι διαφορές στην οργάνωση των εθνικών συστημάτων ασφάλισης, στη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων καθώς και στη χρηματοδότηση.

[1]           Θεματικό ενημερωτικό δελτίο Ευρωπαϊκού Εξαμήνου – Παροχές ανεργίας – 2017.

[2]           COM(2018) 761 final της 21.11.2018, Συμβούλιο EPSCO 7619/19, 15.3.2019.

[3]           ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 165.

[4]           ΕΕ C 81 της 2.3.2018, σ. 145.

[5]           EE L 224 της 5.9. 2018, σ. 4.

[6]           Ό.π. υποσημείωση 5.

[7]           EE L 185 της 11.7. 2019, σ. 44.

Το πλήρες κείμενο της γνωμοδότησης

Κοινά ελάχιστα πρότυπα στον τομέα της ασφάλισης ανεργίας | γνωμοδότηση