Ρομά και ΑΜΕΑ: Ανάξιοι να γίνουν Έλληνες;

Το σχέδιο νόμου «Στρατηγική αναπτυξιακή προοπτική των ΟΤΑ, ρύθμιση ζητημάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες διατάξεις» που κατατέθηκε στη Βουλή στις 21 Φεβρουαρίου 2020, επιφέρει διαδικαστικές αλλά και ουσιαστικές αλλαγές στην κτήση της ελληνικής ιθαγένειας.

Σύμφωνα με το άρθρο 41 του νομοσχεδίου, αναστέλλεται για ένα εξάμηνο η εφαρμογή του άρθρου 32 του ν. 4604/2019, που είχε μεταρρυθμίσει τη διαδικασία εξακρίβωσης των ουσιαστικών προϋποθέσεων πολιτογράφησης. Ελλείψει μεταβατικής πρόβλεψης, αυτό σημαίνει, μέχρι νεωτέρας, πάγωμα αγνώστου αριθμού εκκρεμών αιτήσεων πολιτογράφησης ανεξάρτητα από το σημείο στο οποίο είχε φθάσει κάθε μία.

Το επιχείρημα της αιτιολογικής έκθεσης, ότι η αναστολή γίνεται «ενόψει της ήδη δρομολογούμενης διαδικασίας για την αναμόρφωση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου», μάλιστα δε καθώς «οι διατάξεις αυτές δεν έχουν τεθεί σε εφαρμογή ενώ έχουν παρέλθει δέκα μήνες από την υιοθέτησή τους» – εκ των οποίων οι οκτώ υπό την παρούσα κυβέρνηση! – προφανώς δεν αρκεί για να δικαιολογήσει τη διαιώνιση των ήδη τεράστιων καθυστερήσεων που επιβαρύνουν τις διαδικασίες πολιτογράφησης.

Δέκα χρόνια μετά το ν. 3838/2010, που υπήγαγε την κτήση ιθαγένειας σε διαδικασίες στοιχειώδεις για ένα κράτος δικαίου, οι μελλοντικοί πολίτες του ελληνικού κράτους εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται κατά τρόπο υποτιμητικό και καχύποπτο, σε μία ουρά με αόριστο χρόνο αναμονής.

Όμως ακόμη περισσότερο προβληματικό, τόσο σε πρακτικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο, είναι το άρθρο 42 του νομοσχεδίου, με το οποίο καταργούνται, επίσης πριν καν προλάβουν να εφαρμοσθούν, τα θετικά μέτρα που είχαν θεσπισθεί με το ν. 4604/2019 σχετικά με την κτήση ιθαγένειας από παιδιά με αναπηρίες και από ανιθαγενείς Ρομά.

Ειδικότερα, σε τέκνα αλλοδαπών με αρμοδίως πιστοποιημένη αναπηρία πάνω από 80% που πληρούν την προϋπόθεση γέννησης στην Ελλάδα από νομίμως διαμένοντες γονείς αλλά αδυνατούν, λόγω της αναπηρίας τους, να καλύψουν την προϋπόθεση επιτυχούς φοίτησης, το άρθρο 31 ν. 4604/2019 είχε δώσει τη δυνατότητα να πιστοποιούν, αντί φοίτησης, παροχή υπηρεσιών εξειδικευμένης περίθαλψης και παρεμβάσεων ψυχοκοινωνικής ή θεραπευτικής αποκατάστασης για αντίστοιχο χρονικό διάστημα. Τώρα η δυνατότητα αυτή καταργείται, επειδή, κατά την αιτιολογική έκθεση, «οι υπηρεσίες εξειδικευμένης περίθαλψης και οι παρεμβάσεις ψυχοκοινωνικής ή θεραπευτικής αποκατάστασης … δεν συνιστούν εκπαιδευτικές υπηρεσίες μόνιμου και σταθερού χαρακτήρα … και κατά συνέπεια είναι ασύμβατες με το περιεχόμενο του νόμου αυτού … , βασική προϋπόθεση εφαρμογής του οποίου αποτελεί η έννοια της συνεχούς και επιτυχούς φοίτησης». Με άλλα λόγια, μια εξαίρεση από το γενικό κανόνα της κτήσης ιθαγένειας λόγω γέννησης και φοίτησης, η οποία είχε εισαχθεί ως θετικό μέτρο για την αντιστάθμιση βαριάς αναπηρίας, καταργείται τώρα με μόνο επιχείρημα το ότι επρόκειτο για εξαίρεση.

Τόσο η αναστολή ισχύος του άρθρου 32, όσο και η κατάργηση του άρθρου 31 του νόμου 4604/2019, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η ελληνική πολιτεία κυρώνοντας τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες με τον νόμο  4074/2012, και ειδικότερα τα άρθρα 7, 9, 11 και 18.

Αντιστοίχως, σε «Ρομά με μακρά ιστορική παρουσία στην Ελλάδα» και πιστοποίηση γέννησης στη χώρα αλλά χωρίς δημοτολογική εγγραφή, το άρθρο 46 ν. 4604/2019 είχε δώσει τη δυνατότητα κτήσης ιθαγένειας με ειδική διαφανή διαδικασία διαπίστωσης ανιθαγένειας και εξατομικευμένη κρίση υπό πολλαπλούς ελέγχους, βάσει αποδεικτικών στοιχείων, των οποίων ο νόμος περιλάμβανε ενδεικτική απαρίθμηση. Τώρα η δυνατότητα αυτή καταργείται, επειδή, κατά την αιτιολογική έκθεση, «δεν προσδιορίζονται στις διατάξεις αυτές τα στοιχεία, με βάση τα οποία δύνανται να αποδειχθούν αδιαμφισβήτητα η ανιθαγένεια του Ρομά και η μακρόχρονη παρουσία του στην ελληνική επικράτεια», ενώ για «τους αποδεδειγμένα ανιθαγενείς Ρομά υφίστανται διατάξεις … με βάση τις οποίες αποκτά την ελληνική ιθαγένεια όποιος γεννιέται σε ελληνικό έδαφος και δεν αποκτά από τη γέννησή του αλλοδαπή ιθαγένεια».

Με άλλα λόγια, η διαπίστωση αοριστίας στα κριτήρια υπαγωγής στην ειδική διαδικασία οδηγεί το νομοθέτη όχι, όπως θα περίμενε κανείς, στον εμπλουτισμό της διαδικασίας αυτής με συγκεκριμένα κριτήρια ή περαιτέρω ελέγχους προς αποφυγή καταχρήσεων, αλλά στην ολοσχερή κατάργησή της, οι δε ενδιαφερόμενοι Ρομά συμπολίτες μας παραπέμπονται, με διατύπωση οριακώς περιπαικτική, στην ισχύουσα γενική διαδικασία για «τους αποδεδειγμένα ανιθαγενείς» ενώ εκείνοι, χωρίς ατομική υπαιτιότητά τους, αδυνατούν να πραγματοποιήσουν ακριβώς αυτό: την απόδειξη ανιθαγένειας.

Αν η διαιώνιση εκκρεμών αιτήσεων πολιτογράφησης αποτελεί απλώς τη νομοθετική επιβράβευση μιας γνώριμης, εν τέλει, και ενδημικής κακοδιοίκησης, η κατάργηση ειδικών διαδικασιών κτήσης ιθαγένειας, θεσπισμένων υπέρ ευάλωτων ομάδων με έντονα προβλήματα κοινωνικής περιθωριοποίησης και αποκλεισμού, παραπέμπει σε ιδεολογικές αντιλήψεις περί φυλής καθαρής, ξανθής, αρίας και οπωσδήποτε αρτιμελούς, απαλλαγμένης από επιμειξίες και αναπηρίες, ερμητικά κλειστής για όσους, έστω και ανυπαιτίως, αποκλίνουν από τα πρότυπα.

Ε.Σ.Α.μεΑ. – ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ

Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Generation 2.0 RED