Δέσποινα Καραγιάννη
Κλινική ψυχολόγος, PhD, ψυχαναλύτρια,
επιστημονική υπεύθυνη του Κέντρου Ημέρας
για τη Φροντίδα της Ψυχικής Υγείας της Γυναίκας
(περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές)
Η Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «Φαιναρέτη» ενώνει τη φωνή της μαζί με αυτές 90 επιστημονικών ενώσεων και φορέων του εξωτερικού στη διεθνή πρωτοβουλία για την ανακήρυξη της πρώτης Τετάρτης κάθε Μαΐου σε Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας της Μητέρας.
Μία στις πέντε γυναίκες που αποκτούν παιδί πρόκειται να αντιμετωπίσουν συμπτώματα κάποια περιγεννητικής ψυχικής διαταραχής, κυρίως άγχος ή θλίψη. Αρνητικές σκέψεις, εγκλωβισμός, αίσθηση τεράστιας ευθύνης και ταυτόχρονα ανεπάρκειας, απελπισία, ενοχή και εξάντληση των ψυχικών αποθεμάτων, χρωματίζουν την εμπειρία της εγκυμοσύνης και της μητρότητας, με τέτοιο τρόπο ώστε να χάνεται η ευχαρίστηση που θα περίμενε κανείς από την απόκτηση παιδιού.
Και μπορεί εκ πρώτης να θεωρούμε ότι, η ψυχική υγεία της μητέρας και οι περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές δεν μας αφορούν άμεσα, αλλά αν προσπαθήσουμε να φανταστούμε πώς είναι για ένα παιδί να μεγαλώνει με μια μητέρα που δεν γελά, που δεν έχει διάθεση να παίξει, που δεν μπορεί να νιώσει χαρά όταν ασχολείται με το παιδί της, που είναι ευέξαπτη και φωνάζει με το παραμικρό, που νιώθει διαρκώς την απειλή ενός «καταστροφικού» σεναρίου για την ίδια ή το παιδί, που δεν μπορεί να νιώσει ασφάλεια, που όλα της φαίνονται «βουνό», τη στιγμή που η ίδια νιώθει ανίκανη να τα αντιμετωπίσει, τότε μπορούμε ίσως να καταλάβουμε καλύτερα γιατί οι ψυχικές διαταραχές συνιστούν ένα μείζον ζήτημα δημόσιας υγείας που μας αφορά όλους. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι η ψυχική διαταραχή του ενός συντρόφου, επηρεάζει και τη διάθεση του άλλου, είτε ο πάσχων είναι γυναίκα είτε άντρας.
Παρόλο που οι ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο δεν κάνουν διακρίσεις ανάλογα με το φύλο, η πρωτοβουλία για την πρώτη Τετάρτη του Μαΐου, επικεντρώνεται στην ανακήρυξη της μέρας σε Παγκόσμια Ημέρα για την ψυχική υγεία της μητέρας, προσπαθώντας θα ευαισθητοποιήσει τις γυναίκες αλλά και ολόκληρη την κοινωνία στο θέμα των περιγεννητικών ψυχικών διαταραχών. Η αντιμετώπιση όμως της ψυχικής υγείας της μητέρας, χωρίς να ληφθεί υπόψη η σχέση του ζευγαριού που αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών στην περιγεννητική περίοδο, θα ήταν μια αποσπασματική θεώρηση των πραγμάτων.
Σε μια Ευρώπη που πλήττεται από την υπογεννητικότητα, πόσο μάλλον όταν έχει αρχίσει πλέον να αποδεικνύεται με νούμερα και όχι μόνο εμπειρικά ότι, ένα ποσοστό των γυναικών που αντιμετώπισαν κάποια ψυχική διαταραχή στην περιγεννητική περίοδο δεν προχωρούν στην απόκτηση άλλων παιδιών, σε σύγκριση με τις γυναίκες που βίωσαν πιο ευχάριστα την περιγεννητική περίοδο1, γίνεται επιτακτική η ανάγκη για πρόληψη, έγκαιρη παρέμβαση και θεραπεία των ψυχικών διαταραχών, ώστε να αποτραπεί η παγίωση, οι υποτροπές και οι μακροχρόνιες συνέπειες αυτών.
Αυτός είναι και ο στόχος της ΑμΚΕ «Φαιναρέτη», που από το 2009 μέχρι σήμερα μετράει πάνω από 8.000 άντρες και γυναίκες που διανύουν την περιγεννητική περίοδο και οι οποίοι έχουν λάβει υπηρεσίες από το Κέντρο Ημέρας για τη Φροντίδα της Ψυχικής Υγείας της Γυναίκας (περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές).
Επιπλέον, η Τηλεφωνική Γραμμή Υποστήριξης της εγκύου και της νέας μητέρας (210-9319054), προσφέρει μαιευτική και ψυχική υποστήριξη σε χιλιάδες γυναίκες και στους συντρόφους τους, που αντιμετωπίζουν δυσκολίες και δεν τους επιτρέπεται ή αδυνατούν να μετακινηθούν ή κατοικούν σε απομακρυσμένες περιοχές της Ελλάδας, χωρίς πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.
Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι παρατηρώντας με τα χρόνια και με την παράλληλη δράση και άλλων φορέων που στοχεύουν σε αντίστοιχους με εμάς πληθυσμούς, την ευαισθητοποίηση της κοινότητας στις περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές. Αυτό αντανακλάται και στην πλουσιότερη αρθρογραφία που συναντάμε στο διαδίκτυο, όπου πλέον όροι όπως, επιλόχεια κατάθλιψη ή περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές, απαντώνται πολύ πιο συχνά.
Η «Φαιναρέτη», συμπορευόμενη με την παγκόσμια προσπάθεια για αποστιγματοποίηση και ευαισθητοποίηση, όχι μόνο στις πιο συχνές περιγεννητικές ψυχικές διαταραχές, όπως οι καταθλιπτικές και οι αγχώδεις, αλλά και στις περιπτώσεις των γυναικών που πάσχουν από πολύ σοβαρότερες ψυχικές διαταραχές που εκθέτουν τις ίδιες αλλά και τα παιδιά τους σε σοβαρότερο κίνδυνο, επισημαίνει την αναγκαιότητα ευαισθητοποίησης για τον τρόπο που παρουσιάζονται οι μητέρες που αφαιρούν τη ζωή του παιδιού τους από τα ΜΜΕ. Δεν είναι θέμα συχνότητας. Οι περιπτώσεις βρεφοκτονίας ή παιδοκτονίας είναι εξαιρετικά σπάνιες. Ωστόσο, παίρνουν τέτοια έκταση και δημοσιότητα, αγγίζουν και θορυβούν τόσο πολύ, ώστε ο τρόπος παρουσίασής τους καθορίζει τη διαμόρφωση αυτού που λέμε «κοινή γνώμη» απέναντι σε όλες τις ψυχικές διαταραχές. Ως αποτέλεσμα, οι γυναίκες φοβούνται να εκφράσουν τις δυσκολίες που νιώθουν στην εγκυμοσύνη και μετά τον τοκετό, όχι μόνο στους άλλους αλλά και στον ίδιο τους τον εαυτό. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στις περιπτώσεις κακοποίησης. Υπάρχει φόβος, ντροπή και μια ιδιαίτερα υποτιμημένη θέση που διαφυλάττουν οι γυναίκες για τον εαυτό τους, έτσι ώστε δεν επιδιώκεται η αναζήτηση βοήθειας, ενώ παγιώνεται η δυστυχία. Αυτές οι γυναίκες μέσα στη δυσκολία τους δεν βλέπουν διέξοδο!
Θα πρέπει να ανοίξουμε τα μάτια μας και τα αυτιά μας, να δούμε και να ακούσουμε πώς, δεν είναι δυνατόν να επιμένουμε να αντιμετωπίζουμε τη μητρότητα ή και την πατρότητα ως έναν βίον ανθόσπαρτον εξ ορισμού. Υπάρχουν δυσκολίες, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, αν μη τι άλλο, υπάρχουν αναταραχές. Χρειάζεται ολόκληρη η κοινωνία να αγκαλιάσει αυτές τις δυσκολίες, όχι σαν κάτι κατακριτέο που πρέπει να αποσιωπηθεί, αλλά σαν κάτι ανθρώπινο, σαν μια ευκαιρία μάλλον αναθεώρησης και αναπροσαρμογής πολλών διαφορετικών πτυχών στη ζωή ενός ανθρώπου. Ολόκληρη η κοινωνία, και τα ΜΜΕ που αποτελούν σε μεγάλο βαθμό τη «φωνή» της, έχουν ευθύνη επάνω σε αυτό. Όπως και εμείς ως εξειδικευμένοι επαγγελματίες έχουμε την ευθύνη να ευαισθητοποιήσουμε και να ενημερώσουμε σχετικά. Ο στόχος σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να είναι, οι δημοσιογράφοι, από άγγελοι κακών ειδήσεων να γίνουν φορείς ενθάρρυνσης και παρότρυνσης των ατόμων που δυσκολεύονται ψυχικά, να ζητήσουν εγκαίρως βοήθεια. Αυτές οι χιλιοακουσμένες ατάκες «στο μυαλό σου είναι», «είσαι υπερβολικός/ή», «σταμάτα να αγχώνεσαι και να το σκέφτεσαι», δείχνουν δυστυχώς ότι, πολλοί από εμάς είναι βαθιά νυχτωμένοι στη θεώρησή τους για τον ανθρώπινο ψυχισμό, διατηρώντας μια φαντασίωση παντοδυναμίας και απόλυτου ελέγχου, προσδοκώντας το αδύνατο είτε από τον εαυτό τους είτε από τους άλλους, με τρόπο πολύ βίαιο και αυταρχικό μερικές φορές. Δεν έχουν καμία απολύτως επίγνωση του ότι, ο ανθρώπινος ψυχισμός δεν είναι μια ηλεκτρονική συσκευή που χειρίζεται ο καθένας μας πατώντας ένα κουμπί. Υπάρχει αφενός ο οργανισμός, υπάρχει και το ασυνείδητο, που μας υπενθυμίζουν κατά καιρούς, μέσω ανεξέλεγκτων και ανεπιθύμητων συμπτωμάτων, ότι δεν μπορούμε να έχουμε την απόλυτη κυριαρχία – όσο και αν επιδιδόμαστε σε ψυχαναγκαστικές πρακτικές για την επίτευξή της. Δεν έχουμε τον απόλυτο έλεγχο. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας όμως, έχουμε την επιλογή να ζητήσουμε βοήθεια για τις δυσκολίες μας.
[1] https://academic.oup.com/humrep/article-abstract/35/4/958/5811215?redirectedFrom=PDF
There are no comments