Τι είναι η πρόληψη των εξαρτήσεων;

Η πρόληψη είναι μία διαδικασία εκπαίδευσης των παιδιών και των νέων σε προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες για να αντεπεξέρχονται στις προκλήσεις και τις δυσκολίες της ζωής. Η εκπαίδευση αυτή ενδυναμώνει τα άτομα ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται καθημερινές δύσκολες καταστάσεις, να αντιστέκονται στις πιέσεις, να αναγνωρίζουν τις ικανότητές τους και να επιλέγουν θετικές στάσεις ζωής. Γενικότερα, η πρόληψη είναι μια θετική διαδικασία (διεργασία) η οποία ενισχύει τα άτομα και τα συστήματα να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των γεγονότων της ζωής και τις αλλαγές, δημιουργώντας και ενισχύοντας τις συνθήκες που προάγουν υγιείς συμπεριφορές και τρόπους ζωής.

Πως ξεκίνησε; Η πρόληψη των εξαρτήσεων είναι μία σχετικά νέα προσέγγιση αντιμετώπισης του φαινομένου στη χώρα μας που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας 1980. Οι αρχικές προσπάθειες στόχευαν στη σωστή και έγκυρη ενημέρωση για τους κινδύνους της εξάρτησης και στον εκφοβισμό, με απώτερο σκοπό την αποτροπή των νέων από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το κάπνισμα. Οι εξαρτήσεις θεωρήθηκαν ως ένα ακόμη πρόβλημα στο οποίο καλούνταν να βρουν λύση οι «ειδικοί», οι οποίοι θεωρήθηκαν ως οι πλέον κατάλληλοι για να κάνουν πρόληψη. Αποδείχθηκε ότι με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο δεν μειώθηκε η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, αλλά αντίθετα το πρόβλημα αυξήθηκε γιατί η ενημέρωση λειτούργησε ουσιαστικά ως διαφήμιση στους νέους.

Οι σύγχρονες προσεγγίσεις στο χώρο της πρόληψης και της θεραπείας των εξαρτήσεων διαπιστώνουν πια τον αλληλοσυσχετισμό προβλημάτων που αρχικά θεωρούνταν άσχετα μεταξύ τους. Έτσι βλέπουμε ότι η εξάρτηση από ουσίες παράνομες και νόμιμες, η σχέση με το φαγητό τα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, οι παραπτωματικές και αντικοινωνικές εκδηλώσεις, αλλά και οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές όχι μόνο δεν είναι φαινόμενα άσχετα μεταξύ τους, αλλά τις περισσότερες φορές έχουν κοινή αιτιολογία. Αυτό σημαίνει ότι οι ίδιοι λόγοι που οδηγούν ένα νέο στα ναρκωτικά (προβλήματα στις σχέσεις με τους γονείς, πιέσεις από το σχολείο και τους φίλους, μοναξιά, άγχος, ανία, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κλπ) μπορεί να οδηγήσουν κάποιον άλλο στο αλκοόλ ή στην παραπτωματική συμπεριφορά, στην κατάθλιψη και την αυτοκτονία. Θεωρήθηκε λοιπόν αναγκαία η υιοθέτηση μιας άλλης Οπτικής για την πρόληψη. Σήμερα η πρόληψη συνίσταται σε μια διαδικασία εκπαίδευσης/ προετοιμασίας των παιδιών και των νέων να διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις ζωής. Πιο συγκεκριμένα, οι προληπτικές προσπάθειες βασίζονται σε προγράμματα συναισθηματικής νοημοσύνης, όπου τα παιδιά και οι νέοι εκπαιδεύονται στο να γνωρίζουν, να εκφράζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να λαμβάνουν αποφάσεις, να αντιμετωπίζουν δυσκολίες, να είναι αποφασιστικοί και να διεκδικούν, να επικοινωνούν καλύτερα με τους γύρω τους και κυρίως να πιστεύουν στον εαυτό τους και στις δυνατότητές τους. Τα προγράμματα όμως αυτά δεν μπορούν να έχουν αποτέλεσμα αν δεν υπάρχουν ταυτόχρονες παρεμβάσεις στην οικογένεια, στο σχολείο και την κοινότητα.

Πότε είναι καλό να ξεκινά η πρόληψη; Για την πρόληψη των εξαρτήσεων δεν αρκεί μονάχα η σωστή και έγκυρη ενημέρωση για τις ουσίες και τους κινδύνους που συνεπάγεται η χρήση τους. Συνήθως θεωρούμε ότι η πρόληψη είναι αναγκαία όταν τα παιδιά μεγαλώσουν και έρθουν σε επαφή με τους κινδύνους. Η αλήθεια όμως είναι ότι για να είναι αποτελεσματική η πρόληψη χρειάζεται να ξεκινά από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου γιατί τότε δημιουργούνται οι βάσεις για την ανάπτυξη μιας υγιούς προσωπικότητας. Η εκπαίδευση των παιδιών σε δεξιότητες ζωής, όπως το να φροντίζουν και να νοιάζονται για τον εαυτό τους, να επικοινωνούν ουσιαστικά με τους γύρω τους και να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για τα προβλήματά τους, τους δίνει μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν τη ζωή με αξιοπρέπεια, ειλικρίνεια, δύναμη, αγάπη και ρεαλισμό- μένοντας μακριά από τις εξαρτήσεις.

Πηγή: faethon.org