Πρόσβαση σε θεμελιώδεις υπηρεσίες για ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα στην Ευρώπη

Συγκεφαλαιωτική Έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κοινωνικής Πολιτικής

Η συγκεφαλαιωτική έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κοινωνικής Πολιτικής (ESPN) αναλύει τα μέτρα, τα πλαίσια πολιτικής και τις μεταρρυθμίσεις που έχουν εγκαθιδρύσει οι χώρες με στόχο να βοηθήσουν τους ανθρώπους χαμηλών εισοδημάτων να αποκτήσουν πρόσβαση σε θεμελιώδεις υπηρεσίες. Καλύπτει τα 27 Κράτη Μέλη της ΕΕ και 8 έτερες Ευρωπαϊκές χώρες, και θα ενημερώσει το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την εφαρμογή των αρχών του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων.

Η Αρχή 20 του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων (EPSR) επιβεβαιώνει το δικαίωμα πρόσβασης σε θεμελιώδεις υπηρεσίες και υπογραμμίζει τη σημασία παροχής υπηρεσιών καλής ποιότητας και επαρκούς υποστήριξης για όσους/όσες βρίσκονται σε ανάγκη. Ως ειδικότερη “απεικόνιση”, καταγράφει έξι αντίστοιχες υπηρεσίες: νερό, συνθήκες υγιεινής, ενέργεια, μεταφορές, χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και ψηφιακές επικοινωνίες.

Ενώ υφίστανται ευρήματα πώς οι χώρες αναπτύσσουν εθνικές και υποεθνικές δράσεις για να διασφαλίσουν πώς οι πολίτες τους έχουν πρόσβαση σε αυτές τις έξι θεμελιώδεις υπηρεσίες, η συγκεφαλαιωτική έκθεση καταδεικνύει πώς θα πρέπει να γίνουν περισσότερα σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο ΕΕ για να διασφαλιστεί η προσβασιμότητα, διαθεσιμότητα και οικονομική προσιτότητα των υπηρεσιών καλής ποιότητας προς όλους.

Βασισμένες σε εθνικές συνεισφορές που ετοιμάστηκαν από τις 35 χώρες της ομάδας του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κοινωνικής Πολιτικής, τα κύρια ευρήματα της έκθεσης περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

Στις περισσότερες χώρες, η διευκόλυνση της πρόσβασης σε θεμελιώδεις υπηρεσίες αποτελεί δημόσια ευθύνη η οποία συνεπάγεται δημόσιες υποχρεώσεις.
Επί του παρόντος, η πλειονότητα των 35 χωρών αξιοποιούν μέτρα περιφερειακής στήριξης ή υποστηρικτικά μέτρα σε τοπικό επίπεδο για να διευκολύνουν την πρόσβαση σε υπηρεσίες ύδρευσης και υγιεινής για ανθρώπους χαμηλών εισοδημάτων. Παρόλα αυτά, η ανάλυση δείχνει πώς το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό προστατεύεται πλήρως μόλις στο ένα τρίτο των 35 χωρών του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κοινωνικής Πολιτικής.
Η ενεργειακή φτώχεια αντιμετωπίζεται κυρίως μέσω υποστηρικτικών μηχανισμών σε εθνικό επίπεδο υπό ένα συνολικότερο πλαίσιο δυσχερειών εξαιτίας ζητημάτων που σχετίζονται με την ενεργειακή αποδοτικότητα, τις υψηλές τιμές ενέργειας και την διακυβέρνηση (ειδικότερα ιδιωτική έναντι δημόσιας και εθνική έναντι υποεθνικής διακυβέρνησης). Σε χώρες εκτός ΕΕ, η πρόσβαση συχνά γίνεται δυσχερής μέσω της αστάθειας στην παροχή και της εκτεταμένης παράνομης χρήσης ενέργειας.
Οι δημόσιες μεταφορές καθίστανται περισσότερο προσβάσιμες και προσιτές για όσους/όσες βρίσκονται σε ανάγκη μέσω μέτρων σε υποεθνικό επίπεδο, τα οποία συχνά δεν στοχεύουν άμεσα προς ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα, αλλά μάλλον προς άλλες ομάδες (ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, μαθητές, ανθρώπους με αναπηρίες..). Ακόμη και εάν αναμένεται πώς ένα σημαντικό ποσοστό των ανθρώπων που ανήκουν σε αυτές τις ομάδες έχουν χαμηλά εισοδήματα, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί πώς άνθρωποι χαμηλών εισοδημάτων δεν “μένουν εκτός” μέσω αυτής της προσέγγισης.
Πιο αποφασιστική, καλύτερα στοχευμένη και εκτεταμένη δράση σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση των πολλαπλών προκλήσεων που απορρέουν από το ψηφιακό χάσμα. Υποσχόμενα μέτρα περιλαμβάνουν: επέκταση και/η βελτίωση των υποδομών συνδεσιμότητας, η ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων (ειδικότερα μεταξύ ανθρώπων χαμηλών εισοδημάτων και άλλων ευάλωτων ομάδων), και βελτίωση της προσιτότητας.
Σε ολόκληρη την ΕΕ, τα πιστωτικά ιδρύματα έχουν εγκαθιδρύσει έναν λογαριασμό πληρωμών με βασικά χαρακτηριστικά σε σύμπνοια με την Οδηγία περί Λογαριασμών Πληρωμών (Payment Accounts Directive) αλλά περαιτέρω προσπάθειες απαιτούνται για να διασφαλιστεί πώς οι πελάτες εξασκούν το δικαίωμα τους για την πρόσβαση σε αυτό τον λογαριασμό.

Η συγκεφαλαιωτική έκθεση προτείνει επίσης αρκετές συστάσεις προς εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο ή σε επίπεδο ΕΕ με στόχο να βελτιωθεί η πρόσβαση σε θεμελιώδεις υπηρεσίες, ειδικότερα για ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα.

Οι 35 εθνικές εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κοινωνικής Πολιτικής, στις οποίες βασίζεται η συγκεκριμένη συγκεφαλαιωτική έκθεση, ετοιμάστηκαν μεταξύ Νοεμβρίου 2019 και Φεβρουαρίου 2020, δηλαδή προτού η έκταση της πανδημίας COVID-19 γίνει εμφανής στην Ευρώπη. Όμως τα ευρήματα που παρέχονται σε αυτή την συγκεφαλαιωτική έκθεση αναφορικά με την επιμονή των διαρθρωτικών εμποδίων και την χαμηλή αποτελεσματικότητα ορισμένων μηχανισμών υποστήριξης / προστασίας για την διασφάλιση της πρόσβασης σε θεμελιώδεις υπηρεσίες προς όλους έγιναν πιο ορατά με τη συνθήκη της πανδημίας.