Η απόφαση του πολωνικού συνταγματικού δικαστηρίου να ακυρώσει τη συνταγματικότητα της πρόσβασης στην άμβλωση ακόμη και σε περιπτώσεις «σοβαρών και μη αναστρέψιμων εμβρυϊκών ελαττωμάτων ή ανίατης ασθένειας του εμβρύου»(1), θα προκαλέσει περαιτέρω βλάβη στις γυναίκες και τα κορίτσια και παραβιάζει τα δικαιώματά τους, όπως αναφέρουν η Διεθνής Αμνηστία, το Κέντρο για τα Αναπαραγωγικά Δικαιώματα και το Human Rights Watch.
Η Διεθνής Αμνηστία, το Κέντρο για τα Αναπαραγωγικά Δικαιώματα και το Human Rights Watch έστειλαν ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα να παρακολουθήσει την ακρόαση του Πολωνικού Συνταγματικού Δικαστηρίου και να αναλύσει την απόφαση.
«Η σημερινή απόφαση θέτει την υγεία και τις ζωές των γυναικών στην Πολωνία σε υψηλό κίνδυνο και παραβιάζει τις υποχρεώσεις της Πολωνίας ως προς τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, σύμφωνα με τις οποίες τα κράτη θα πρέπει να απέχουν από οπισθοδρομικά μέτρα που περιορίζουν τα δικαιώματα των γυναικών στην σεξουαλική και αναπαραγωγική υγειονομική περίθαλψη», όπως δήλωσε ο Leah Hoctor, περιφερειακός διευθυντής για την Ευρώπη του Κέντρου για τα Αναπαραγωγικά Δικαιώματα. «Η Πολωνία πρέπει να δράσει άμεσα για να εναρμονίσει το νομικό της πλαίσιο με τα νομικά πλαίσια των υπόλοιπων κρατών μελών της ΕΕ και να νομιμοποιήσει το δικαίωμα στην άμβλωση έπειτα από το αίτημα μιας γυναίκας ή βάση άλλων κοινωνικών παραγόντων, και να διασφαλίσει την επαρκή και αποτελεσματική πρόσβαση των γυναικών στην περίθαλψη σε περιπτώσεις όπου η ψυχική ή σωματική υγεία της γυναίκας βρίσκεται σε κίνδυνο.»
Αυτή η απόφαση είναι το αποτέλεσμα ενός συντονισμένου συστηματικού κύματος επιθέσεων κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών από πολωνούς νομοθέτες και αντιπροσωπεύει την τελευταία προσπάθειά τους να απαγορεύσουν την άμβλωση στην Πολωνία. Οι νομικές απαγορεύσεις της άμβλωσης δεν αποτρέπουν τις αμβλώσεις, ούτε μειώνουν τα ποσοστά τους. Χρησιμεύουν μόνο στο να βλάψουν την υγεία των γυναικών ωθώντας τες σε παράνομες αμβλώσεις ή αναγκάζοντας τες να ταξιδέψουν σε ξένες χώρες για να έχουν πρόσβαση στην άμβλωση, που αποτελεί μάλιστα δικαίωμα τους. Αν και όλες οι γυναίκες ενδέχεται να επηρεαστούν από αυτήν τη σκληρή απόφαση, οι περιθωριοποιημένες ομάδες γυναικών που δεν μπορούν να ταξιδέψουν θα υποφέρουν δυσανάλογα από τις συνέπειες των ενεργειών των δικαστών αυτών.
— Esther Major
«Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας αντί να διαφυλάττει και να προστατεύει τα ατομικά δικαιώματα, συμβάλλει έμπρακτα στην παραβίαση τους,» όπως αναφέρει η Hillary Margolis, ανώτατη ερευνήτρια στον τομέα των γυναικείων δικαιωμάτων του Human Rights Watch. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να αντιμετωπίσουν επειγόντως τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου και τον αντίκτυπό τους στα θεμελιώδη δικαιώματα στην Πολωνία. Η διασφάλιση των γυναικείων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, είναι απαραίτητη για την διασφάλιση των αξιών της ΕΕ. Η ξεκάθαρη περιφρόνηση της Πολωνίας ως προς τις αξίες αυτές είναι επικίνδυνη όχι μόνο για τις γυναίκες και τα κορίτσια της Πολωνίας αλλά και όλης της Ευρώπης. Οι γυναίκες στην Πολωνία έχουν δεχτεί επίθεση κατά των δικαιωμάτων τους ξανά και ξανά και δεν πρόκειται να σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε για το δικαίωμα τους στην ασφαλή άμβλωση. Βρισκόμαστε στο πλευρό τους σε κάθε βήμα.»
Ιστορικό
(1) Άρθρο 4α, sec. 1 σημείο 2 και Άρθρο 4α sec. 2, πρώτη πρόταση του Διατάγματος για τον Οικογενειακό Προγραμματισμό, την Προστασία Ανθρώπινου Εμβρύου και τις Συνθήκες Νόμιμης Διακοπής της Κύησης.
Η Πολωνία έχει έναν από τους πιο περιοριστικούς νόμους για την άμβλωση στην Ευρώπη. Είναι η μία από τις δύο 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν επιτρέπουν την άμβλωση στηρίζοντας την απόφαση αυτή σε κοινωνικά κριτήρια. Σύμφωνα με τον πολωνικό νόμο, η άμβλωση επιτρέπεται μόνο στην περίπτωση που κινδυνεύει η ζωή ή η υγεία της γυναίκας που κυοφορεί, ή όταν η εγκυμοσύνη έχει προκύψει από βιασμό. Προηγουμένως της νέας απόφασης, οι αμβλώσεις ήταν νόμιμες σε περιπτώσεις όπου υπάρχει περίπτωση να προκύψουν «σοβαρά και μη αναστρέψιμα εμβρυϊκά ελαττώματα ή ανίατη ασθένεια που απειλεί τη ζωή του εμβρύου.» Ακόμα και στις περιπτώσεις όπου η άμβλωση κρίνεται νόμιμη, υπάρχουν πολλά εμπόδια που ενδέχεται να περιορίσουν δραστικά την πρόσβαση στην περίθαλψη.
Το κυβερνών κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» έχει προχωρήσει επανειλημμένα στον περαιτέρω περιορισμό της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και δικαιωμάτων των γυναικών και κοριτσιών, συμπεριλαμβανομένου ενός νομοσχεδίου που θα μπορούσε να απαγορεύσει πλήρως την δυνατότητα άμβλωσης. Τέτοιες προσπάθειες βρέθηκαν αντιμέτωπες τόσο με την τεράστια αντίδραση διαδηλωτών/ριών όσο και με την καταδίκη αυτών των πρακτικών από διεθνείς φορείς για τα ανθρώπινα δικαιώματα και από ευρωπαϊκά ιδρύματα και θεσμούς.
Από την στιγμή που ήρθε στην εξουσία η κυβέρνηση του κόμματος «Νόμος και Δικαιοσύνη» το 2015, έχει υπονομεύσει την ανεξαρτησία του Συνταγματικού Δικαστηρίου και την αποτελεσματικότητα του ως όργανο εκτελεστικού ελέγχου. Το συμβουλευτικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Επιτροπή της Βενετίας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν καταδικάσει την παρέμβαση της Πολωνικής κυβέρνησης στα θέματα του δικαστηρίου. Στην έκθεση για το κράτος δικαίου που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριου του 2020, σημείωσε ότι η «ανησυχία σχετικά με την ανεξαρτησία και την νομιμότητα του Συνταγματικού Δικαστηρίου» παραμένει άλυτη. Το 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε διαδικασία εναντίον της Πολωνίας βάσει του Άρθρου 7 (1) TEU του 2017 για παραβίαση των αρχών του κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των ανησυχιών σχετικά με την έλλειψη ανεξάρτητης και νόμιμης συνταγματικής ανασκόπησης.
Η Διεθνής Αμνηστία, το Κέντρο για τα Αναπαραγωγικά Δικαιώματα και το Human Rights Watch έστειλαν ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα για να παρακολουθήσει την ακρόαση του Πολωνικού Συνταγματικού Δικαστηρίου και να αναλύσει την απόφαση σχετικά με την συνταγματικότητα της πρόσβασης στην άμβλωση σε περιπτώσεις «σοβαρών και μη αναστρέψιμων εμβρυϊκών ελαττωμάτων ή ανίατης ασθένειας που απειλεί τη ζωή του εμβρύου» στις 22 Οκτωβρίου 2020.
