Μαρίνα Αγγελάκη
Ηράκλειτος Σουγιουλτζόγλου
Η ελληνική κρίση, αποτελεί μια από τις πλέον προβεβλημένες μελέτες περίπτωσης των συνεπειών της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης του 2009 στις εθνικές οικονομίες. Οι σχετικές έρευνες από τον χώρο των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών εστιάζουν (μεταξύ άλλων) στις συνέπειες της κρίσης στην καθημερινότητα και τις κρατικές πολιτικές, στις συμβολικές της διαστάσεις, καθώς και στις πρακτικές προσαρμογής της ελληνικής κοινωνίας στις ανατροπές που επέφερε η γενική οικονομική δυσπραγία.
Ο καθολικός χαρακτήρας και οι πολλαπλές διαστάσεις της ελληνικής κρίσης καταδεικνύουν ταυτόχρονα την ανάγκη μιας διευρυμένης ερευνητικής προσέγγισης, που διακρίνει ανάμεσα στην «κρίση» ως εννοιολογικό σχήμα με συγκεκριμένα οντολογικά χαρακτηριστικά και τις «κρίσεις» ως συγκυριακές/ταυτόχρονες εκδηλώσεις πληθώρας κοινωνικών φαινομένων.
Εστιάζοντας στη λογοθετική δυναμική της ελληνικής κρίσης, σε πρόσφατο άρθρο μας προτείνουμε μια μεθοδολογική οπτική που αποσκοπεί στη σύγκριση – ως προς τις ενδεχόμενες συγκλίσεις και αποκλίσεις – των αφηγημάτων που αρθρώθηκαν από την επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία σχετικά με το κοινωνικό στίγμα των εξελίξεων στο πεδίο της οικονομίας.
Παράλληλα με τη μελέτη βιβλιογραφικών πηγών αναφορικά με την κρίση στην Ελλάδα, αξιοποιούμε μαρτυρίες που έχουν συγκεντρωθεί από τις Ομάδες Προφορικής Ιστορίας για να καταγράψουμε το βιωματικό εντύπωμα των πολιτικών λιτότητας και να αναδείξουμε τις τοποθετήσεις των αφηγητών/αφηγητριών ως ενεργών κοινωνικών υποκειμένων.
Επιπρόσθετα, προτείνουμε τη μνήμη της κρίσης ως ερμηνευτικό σχήμα των Λόγων που διαμορφώνονται γύρω από την εκάστοτε κρίση, θεωρώντας ότι τόσο οι αφηγητές όσο και τα μέλη της ερευνητικής κοινότητας αποτελούν παραγωγούς μνήμης αναφορικά με την ιδιαίτερη αυτή συγκυρία: στο τρέχον χρονικό σημείο, και καθώς η οικονομική κρίση εντάσσεται στη σφαίρα του ιστορικού χρόνου, δίνεται η ευκαιρία να προσεγγίσουμε την περίοδο αυτή ως αφηγηματικό τόπο, υπό το πρίσμα των εκφάνσεών της στον βιωματικό και τον επιστημονικό Λόγο.
Καθώς η συμβολικά φορτισμένη πορεία «επιστροφής στην κανονικότητα» διεκόπη απότομα πριν από περίπου ένα έτος και η χώρα καλείται να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του COVID-19, η μνήμη της κρίσης αποτελεί ένα γόνιμο πεδίο για την περαιτέρω διερεύνηση των διαδικασιών αφηγηματοποίησης των εννοιολογικών και κοινωνικών διαστάσεων της πανδημίας.
Η χρονική, δε, αλληλουχία με την πανδημία επιτρέπει τη συγκριτική ανάλυση και τη συνδυαστική αξιολόγηση των Λόγων για τις εν λόγω κρίσεις, οι οποίες συναρτώνται εν πολλοίς με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας και της εθνικής οικονομίας.
Ιδιαίτερα η συγκέντρωση μαρτυριών και η αντιπαραβολή τους με τα συμπεράσματα της κοινωνικής έρευνας μπορεί να προσφέρει στοιχεία για τον χαρακτήρα των συνεπειών της πανδημίας, τη συνειδησιακή προσαρμογή των πολιτών στις νέες συνθήκες και τις διαφοροποιήσεις στις καθημερινές τους πρακτικές.
Υπό αυτή την έννοια, η μνήμη της κρίσης, ως ερμηνευτικό σχήμα και μεθοδολογική προσέγγιση, αποκτά ένα μελλοντικό προσανατολισμό και μπορεί να συμβάλει στον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων στην κοινωνία αλλά και την έρευνα.
Ο Ηράκλειτος Σουγιουλτζόγλου είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και η Μαρίνα Αγγελάκη διδάσκουσα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
