Που ζουν οι νέοι;
Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νέοι σήμερα στην προσπάθειά τους για πρόσβαση σε ανεξάρτητη, αξιοπρεπή και σταθερή κατοικία; Ποιες είναι οι στεγαστικές τους επιλογές και πρακτικές όταν ολοκληρώνουν τον κύκλο σπουδών ή κατάρτισής τους, ξεκινούν την εργασιακή τους καριέρα και προσπαθούν να στήσουν τη δική τους ζωή; Πως επηρεάζεται η στεγαστική τους διαδρομή από τις εντεινόμενες συνθήκες κοινωνικής και εργασιακής επισφάλειας, αλλά και από τις μεταλλαγές στην αγορά κατοικίας;
Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που προσπαθεί να απαντήσει επιστημονική έρευνα που υλοποιείται αυτήν την περίοδο μέσω ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου, και απευθύνεται σε νέους και νέες 18 με 40 ετών.
Η αναγκαστική παρατεταμένη παραμονή στη γονεϊκή κατοικία ή η αναγκαστική επιστροφή σε αυτή (το λεγόμενο boomerang effect), η διαβίωση σε περιορισμένο χώρο ή με περιορισμένη ιδιωτικότητα, η εξάρτηση από την οικονομική και υλική υποστήριξη των γονιών για όλο και μεγαλύτερο διάστημα, ο συμβιβασμός με χειρότερες συνθήκες διαβίωσης και η αδυναμία κάλυψης άλλων βασικών αναγκών, είναι κάποιες από τις συνηθισμένες καταστάσεις που αντιμετωπίζουν πολλοί και πολλές νέες σήμερα. Διαπιστώσεις που έχουν ήδη αρχίσει να αναδεικνύονται από τις πρώτες απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο.
Στην Ελλάδα, η στέγαση των νέων δεν βρίσκεται συχνά στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου, με εξαίρεση ίσως την περίοδο αναζήτησης φοιτητικής στέγης. Αντίστοιχα, η στέγαση δεν φαίνεται να κυριαρχεί στα ζητήματα που απασχολούν τους νέους, τουλάχιστον όπως καταγράφονται σε δημοσκοπικές έρευνες.
Για παράδειγμα, σε πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Πουλαντζάς [1] η έλλειψη στέγης και τα υψηλά ενοίκια φαίνεται να απασχολούν μόλις το 16% των νέων, σε αντίθεση με άλλα ζητήματα, όπως είναι οι χαμηλοί μισθοί και οι συνθήκες εργασίας, η ανεργία, ή η κλιματική αλλαγή και οι φυσικές καταστροφές, που καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά.
Από την άλλη, το ζήτημα παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητο. Αντίθετα, στην Ευρώπη η συζήτηση για την παρατεταμένη στεγαστική κρίση που αντιμετωπίζουν οι νέοι είναι πολύ πιο ανεπτυγμένη. Έχουν γίνει αρκετές μελέτες που καταγράφουν τις αυξανόμενες δυσκολίες της στέγασης των νέων λόγω της επισφαλειοποίησης της εργασίας, της υπερβολικής ανόδου των τιμών κατοικίας και της έλλειψης εναλλακτικών.
Ο καθοριστικός ρόλος της οικογένειας για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών των νεότερων μελών είναι μια σημαντική παράμετρος που από τη μια δίνει λύσεις, αλλά από την άλλη συσκοτίζει τις πραγματικές συνθήκες στέγασης των νέων και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Αυτές σχετίζονται με σημαντικές μεταλλαγές που έχουν συμβεί τις τελευταίες δεκαετίες στις αγορές εργασίας και κατοικίας και στους μηχανισμούς πρόσβασης των νοικοκυριών στη στέγη.
Όπως και σε άλλα πεδία της κοινωνικής πρόνοιας και της κατανομής του πλούτου, και στον τομέα της κατοικίας καταγράφονται ισχυρές τάσεις διαγενεακής και κοινωνικής πόλωσης. Για τους νέους, είναι πλέον σχεδόν αδύνατο να αποταμιεύσουν, η πρόσβαση σε δανεισμό είναι δυσβάσταχτη, το κόστος της κατοικίας επιβαρύνει πάρα πολύ το μηνιαίο τους εισόδημα, επομένως η πρόσβαση σε ιδιόκτητη κατοικία -που αποτελεί την κυρίαρχη στεγαστική πορεία στην Ελλάδα – εξαρτάται όλο και περισσότερο από την οικογενειακή περιουσία και την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, ενώ ο ενοικιαζόμενος τομέας παραμένει επισφαλής και ακριβός σε σχέση με τους μισθούς.
Επιπλέον, στην Ελλάδα δεν έχουν αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό κινήματα και συλλογικά στεγαστικά εγχειρήματα νέων. Όμως οι νέοι, μέσα από τη δράση τους, μπορούν να αποτελέσουν καταλύτες αλλαγής, διεκδικώντας δημόσιες πολιτικές και υλοποιώντας καινοτόμα εγχειρήματα. Για παράδειγμα το νεανικό κίνημα VdeVivienda στην Ισπανία, αποτέλεσε τον πρόδρομο του πολύ επιδραστικού κινήματος για την Προστασία των Πληττόμενων από την Υποθήκη (PAH), η ομάδα Zadrugator στη Σλοβενία έχει διαμορφώσει και διεκδικεί συγκεκριμένες θεσμικές προτάσεις για την ανάπτυξη συνεταιριστικής κατοικίας για νέους, οι στεγαστικές καταλήψεις διεκδικούν τη χρήση των αναξιοποίητων κτιρίων, και πολλά άλλα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η ύπαρξη στατιστικών στοιχείων που να αποτυπώνουν τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος είναι πολύ σημαντική για την πλαισίωση των αιτημάτων τους.
Το δικαίωμα στην κατοικία γενικότερα, αλλά ειδικότερα η στέγαση των νεότερων γενιών, αποτελεί ένα κρίσιμο κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα που δεν έχει συζητηθεί επαρκώς στην Ελλάδα. Στο βαθμό που η κατοικία αποτελεί βασική προϋπόθεση για την κοινωνική ένταξη, την πλήρη χειραφέτηση των νέων και την επιλογή του τρόπου ζωής τους, θα πρέπει τα προβλήματα αυτά να ακουστούν και να αντιμετωπιστούν σε συλλογικό επίπεδο. Θέλοντας να συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση, βασική επιδίωξη της έρευνας παραμένει η παραγωγή δεδομένων και νέας γνώσης που θα υποστηρίξουν τη δημόσια συζήτηση και τις διεκδικήσεις από τους ίδιους τους νέους.
Η ανταπόκριση στην έρευνα μέχρι τώρα είναι πολύ θετική, όπως καταγράφεται και σε σχόλια των συμμετεχόντων. Το μεγαλύτερο ποσοστό των απαντήσεων είναι από την Αττική (~65%), από νέους και νέες με υψηλό επίπεδο μόρφωσης (περίπου το 94% έχει ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση και πάνω), που σπουδάζουν σε διάφορες βαθμίδες (~48%), αλλά και εργάζονται (~70%) και δεν έχουν αποκτήσει παιδιά (~88%).
Είναι σημαντικό, να μπορέσουν να καταγραφούν όσο το δυνατόν περισσότερες κατηγορίες και περισσότερες καταστάσεις, όπως επισφαλώς εργαζόμενοι/ες νέοι/ες, νέοι γονείς, μετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς, διαφορετικά σχήματα συγκατοίκησης κλπ. Για το σκοπό αυτό, το ερωτηματολόγιο θα παραμείνει ανοιχτό για αρκετό διάστημα, και θα γίνουν στοχευμένες επικοινωνίες σε κοινωνικά δίκτυα και συλλογικότητες.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ
| Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν;
Η έρευνα απευθύνεται σε νέους και νέες 18 με 40 ετών, σε όλη την Ελλάδα και σε οποιοδήποτε καθεστώς (στο σπίτι των γονιών, σε ιδιόκτητη με δάνειο ή χωρίς, σε ενοικιαζόμενη ή παραχωρημένη κατοικία, με συγκατοίκους ή χωρίς). Το δείγμα διαμορφώνεται με τυχαίο τρόπο, με στοχευμένες επικοινωνίες σε κοινωνικά δίκτυα και συλλογικότητες. Τι περιλαμβάνει; Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από έξι ενότητες. Πέρα από τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, οι ερωτήσεις αφορούν την τρέχουσα στεγαστική κατάσταση, τις στεγαστικές δαπάνες, την ικανοποίηση και τη σταθερότητα, τη στεγαστική διαδρομή, την εκπαίδευση και την κατάσταση απασχόλησης, και τέλος καταγράφονται οι απόψεις των νέων σε σχέση με τη στέγαση, η γνώση των στεγαστικών πολιτικών και η συμμετοχή τους σε κινήματα κατοικίας. Η πανδημία είναι ένας παράγοντας που έβαλε νέες παραμέτρους στο ζήτημα της στέγης. Παρόλο που η έρευνα δεν επικεντρώνεται συγκεκριμένα στην συνθήκη του εγκλεισμού, έχουν προστεθεί ερωτήματα που αφορούν και την τρέχουσα συγκυρία. Το ερωτηματολόγιο είναι διαθέσιμο στον σύνδεσμο: [https://bit.ly/30z1qaj]. Είναι αρκετά εύκολο να συμπληρωθεί, και χρειάζεται περίπου 10 λεπτά. Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στην ιστοσελίδα : https://housingyouth.wordpress.com/. Η σελίδα θα ενημερωθεί σταδιακά και με τα αποτελέσματα της έρευνας. Επιστημονικά υπεύθυνη της έρευνας είναι η Δήμητρα Σιατίτσα, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. |
[1] https://poulantzas.gr/yliko/erevna-neolaia-synitheies-antilipseis-politiki-syberifora-2o-kyma-martios-2020/
