Νέα έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας αποκαλύπτει ότι οι ελληνικές συνοριακές δυνάμεις κρατούν βίαια και παράνομα ομάδες προσφύγων και μεταναστών/ριών, προτού τους/τις επαναπροωθήσουν με συνοπτικές διαδικασίες στην Τουρκία, κατά παραβίαση των υποχρεώσεών τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα σύμφωνα με το δίκαιο της Ε.Ε. και το διεθνές δίκαιο.
Η έκθεση «Ελλάδα: Βία, ψέματα και επαναπροωθήσεις» (βλ. στα ελληνικά: περίληψη, συστάσεις) τεκμηριώνει το πώς οι ελληνικές αρχές πραγματοποιούν επαναπροωθήσεις σε ξηρά και θάλασσα. Επικεντρώνεται πρωτίστως σε παράνομες επιχειρήσεις στην περιοχή του Έβρου, στα χερσαία σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2020, η Ελλάδα απώθησε βίαια πρόσφυγες και μετανάστες/ριες ως απάντηση στο μονομερές άνοιγμα των χερσαίων συνόρων από την Τουρκία. Τεκμηριώνοντας περιστατικά που συνέβησαν στον απόηχο εκείνων των γεγονότων, από τον Ιούνιο έως τον Δεκέμβριο του 2020, αυτή η νέα έρευνα καταδεικνύει ότι οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα σύνορα της Ελλάδας συνεχίζονται και έχουν καταστεί παγιωμένη πρακτική.
Είναι ολοφάνερο ότι διάφορα σώματα των ελληνικών αρχών συνεργάζονται στενά για να συλλαμβάνουν βίαια και να θέτουν υπό κράτηση ανθρώπους οι οποίοι αναζητούν ασφάλεια στην Ελλάδα, υποβάλλοντας πολλούς από αυτούς σε βία, και ότι στη συνέχεια τους μεταφέρουν στις όχθες του ποταμού Έβρου προτού τους επαναπροωθήσουν με συνοπτικές διαδικασίες στην Τουρκία.
Adriana Tidona, ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τη μετανάστευση στην Ευρώπη
«Η έρευνά μας καταδεικνύει ότι οι βίαιες επαναπροωθήσεις έχουν καταστεί η de facto ελληνική πολιτική ελέγχου των συνόρων στην περιοχή του Έβρου. Τα περιστατικά επαναπροωθήσεων που τεκμηριώσαμε αφορούν έως και 1.000 άτομα. Μερικά από αυτά επαναπροωθήθηκαν πολλές φορές, και σε ορισμένες περιπτώσεις μέσω ανεπίσημων χώρων κράτησης. Το επίπεδο οργάνωσης που απαιτείται για να εκτελεστούν αυτές οι επαναπροωθήσεις δείχνει πόσο μακριά φτάνει η Ελλάδα ώστε να επαναπροωθεί παράνομα ανθρώπους και να το συγκαλύπτει».
Η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων με τους οποίους μίλησε η Διεθνής Αμνηστία ανέφεραν ότι είχαν υποστεί ή γίνει μάρτυρες βίας από ανθρώπους τους οποίους περιέγραψαν ως ένστολους Έλληνες κρατικούς υπαλλήλους, όπως και άνδρες με πολιτικά. Αυτό περιλάμβανε χτυπήματα με ραβδιά ή κλομπ, κλωτσιές, γροθιές, χαστούκια και σπρωξίματα, τα οποία κάποιες φορές είχαν ως αποτέλεσμα σοβαρούς τραυματισμούς. Οι άνδρες συχνά υποβάλλονταν σε εξευτελιστικούς και επιθετικούς ελέγχους με εκγύμνωση, κάποιες φορές μπροστά στα μάτια γυναικών και παιδιών.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι αναφερθείσες πράξεις βίας παραβίασαν τη διεθνή απαγόρευση απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης. Μερικά περιστατικά ανέρχονται επίσης σε βασανιστήρια, εξαιτίας της σοβαρότητάς τους και της πρόθεσης για ταπείνωση ή τιμωρία.
Ο Σαΐφ,* ένας 25χρονος Σύριος ο οποίος απωθήθηκε τέσσερις φορές τον Αύγουστο του 2020, είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι, κατά τη δεύτερη προσπάθειά του, η ομάδα με την οποία ταξίδευε έπεσε σε ενέδρα «στρατιωτών» με μαύρη εξάρτηση και κουκούλες και μεταφέρθηκε στις όχθες του ποταμού Έβρου, ο οποίος διατρέχει τα ελληνικά και τουρκικά σύνορα. Δύο άτομα της ομάδας προσπάθησαν να ξεφύγουν, αλλά εμποδίστηκαν και ξυλοκοπήθηκαν ανελέητα από έναν από τους στρατιώτες. Ο Σαΐφ, ο οποίος είχε την υποψία ότι ο ένας άνδρας είχε υποστεί κάταγμα στη σπονδυλική στήλη, είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Δεν μπορούσε να κινηθεί καθόλου, δεν μπορούσε να κινήσει ούτε τα χέρια του». Σύμφωνα με τον Σαΐφ, αφότου οι στρατιώτες μετέφεραν τους δύο τραυματίες στην απέναντι όχθη του ποταμού, στην Τουρκία, Τούρκοι στρατιώτες και ένα ασθενοφόρο ήρθαν να βοηθήσουν τους τραυματίες.
Ένα άτομο είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι κατά τη διάρκεια μιας από τις επιχειρήσεις επαναπροώθησης, αυτός και η ομάδα του εξαναγκάστηκαν να πέσουν από τη βάρκα στο νερό κοντά σε μια νησίδα στη μέση του ποταμού Έβρου, όπου και παρέμειναν εγκλωβισμένοι επί ημέρες. Ένας άνδρας, ο οποίος εξαναγκάστηκε να πέσει από τη βάρκα, δεν μπορούσε να κολυμπήσει και φώναζε βοήθεια καθώς ανεβοκατέβαινε μέσα στο νερό και εθεάθη να τον παρασέρνει το ρεύμα.
Οι απωθήσεις δεν λαμβάνουν χώρα μόνο στις παραμεθόριες περιοχές. Άνθρωποι συλλαμβάνονται και κρατούνται βαθιά μέσα στην ελληνική ενδοχώρα, προτού επιστραφούν στην περιοχή του Έβρου ώστε να επαναπροωθηθούν παράνομα. Η Διεθνής Αμνηστία μίλησε με τέσσερα άτομα τα οποία υπέστησαν αυθαίρετη σύλληψη και κράτηση σε περιοχές της βόρειας Ελλάδας και τελικά επαναπροωθήθηκαν προς την Τουρκία μαζί με μεγαλύτερες ομάδες. Μεταξύ αυτών ένας αναγνωρισμένος πρόσφυγας και ένας καταγεγραμμένος αιτών άσυλο, οι οποίοι ζούσαν στην ελληνική ενδοχώρα για σχεδόν έναν χρόνο.
Ένας από αυτούς, ο Ναμπίλ,* Σύριος 31 ετών, καταγεγραμμένος αιτών άσυλο στην Ελλάδα, είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι συνελήφθη στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Η αστυνομία τού είπε ότι θα μεταφερθεί στην Αθήνα και θα αφεθεί ελεύθερος, ωστόσο στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε ένα δεύτερο χώρο κράτησης, πιο κοντά στα χερσαία σύνορα του Έβρου, ξυλοκοπήθηκε και τελικά επαναπροωθήθηκε μαζί με μια ομάδα 70 ατόμων, συμπεριλαμβανομένων παιδιών. Είπε στη Διεθνή Αμνηστία:
Πριν να ανέβω στο λεωφορείο έδειξα στην αστυνομία την κάρτα ασύλου μου, αλλά μου την πήραν, την έσκισαν, και μου είπαν να ανέβω στο λεωφορείο.
«Όλα τα άτομα με τα οποία μιλήσαμε είχαν επαναπροωθηθεί από περιοχές στις οποίες η Frontex έχει σημαντικό αριθμό προσωπικού. Επομένως, η υπηρεσία δεν μπορεί να ισχυρίζεται ότι αγνοεί τις παραβιάσεις τις οποίες εμείς, και πολλοί/-ές άλλοι/-ες έχουμε τεκμηριώσει. Η Frontex έχει καθήκον να αποτρέπει παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, εάν δεν μπορεί να το κάνει αποτελεσματικά, θα πρέπει να αποσυρθεί ή να αναστείλει τις επιχειρήσεις της στην Ελλάδα», δήλωσε η AdrianaTidona.
*Τα ονόματα έχουν αλλαχθεί για να προστατευθεί η ταυτότητα των ατόμων.
Υπόβαθρο
Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας ΕΛΛΑΔΑ: ΒΙΑ, ΨΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΠΡΟΩΘΗΣΕΙΣ βασίζεται σε συνομιλίες με 16 άτομα, τα οποία υπέστησαν 21 επαναπροωθήσεις. Επικεντρώνεται πρωτίστως σε επαναπροωθήσεις στα σύνορα στον Έβρο μεταξύ Ιουνίου και Δεκεμβρίου 2020. Με βάση τις μαρτυρίες τους, αυτές οι παράνομες επιχειρήσεις εκτιμώνται ότι αφορούν περίπου 1.000 άτομα.
Tο Human Rights Watch δημοσιεύει σχετική έκθεση η οποία εξετάζει τη λογοδοσία της Frontex για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Η Frontex, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, έχει υποχρέωση να λαμβάνει εύλογα μέτρα για την προστασία ανθρώπων από παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να αναστέλλει ή να αποσύρεται από τις δραστηριότητές της εάν λαμβάνουν χώρα τέτοιες παραβιάσεις.
