Το άρθρο αποτελεί μια δήλωση και μόνο για την οποία δεν πρέπει να αναμένονται ερευνητική τεκμηρίωση ή κατ’ ανάγκη χρήση της τρέχουσας ορολογίας.
Στο πρώτο μέρος παρατίθενται συνοπτικά οι θέσεις για την επανατοποθέτηση της ΨΥ, οι οποίες δεν απέχουν διόλου από τον πυρήνα μιας συζήτησης η οποία βρίσκεται διεθνώς σε εξέλιξη.
Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει μια πρώτη προσέγγιση του αντικτύπου των θέσεων σε πρακτικό επίπεδο. Τα παραδείγματα που αναφέρονται έχουν αποκλειστικό στόχο την τροφοδότηση της συζήτησης που δεν αποτελούν προτάσεις προς πρακτική εφαρμογή.
Το τρίτο μέρος αναφέρεται ειδικότερα στην Ελλάδα βασισμένο σε ερεθίσματα που παρέχει η πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ με τίτλο “A New Benchmark for Mental Health Systems». Βέβαια η ανάλυση της κατάστασης στην Ελλάδα δεν εξαντλείται με τη σύντομη αυτή προσέγγιση.
Α. ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
1. Κατά κανόνα, το ψυχικό πρόβλημα είναι η ατομική (ασυνείδητη ή καλυμμένη) αντίδραση (άρνησης, επεξεργασίας, αντιμετώπισης) σε ένα εξωτερικό τραύμα ή κατάσταση τα οποία αποτελούν για ένα άτομο παράγοντες κρίσιμους για τη συνέχιση της αντιμετώπισης των αναγκών της καθημερινής ζωής ή και απειλητικούς για την επιβίωσή του.
2. Η σταδιακή παγίωση της αντίδρασης ή η εκδήλωσή της με ιδιαίτερη ένταση μπορούν να εγκαταστήσουν το ψυχικό πρόβλημα ως οργανωμένη συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται πλέον ως ψυχική διαταραχή. Η διαδικασία αυτή διαδραματίζεται μέσα σε /ή και «δυναμοποιείται» από υφιστάμενα οικογενειακά πρότυπα ή κοινωνικά στερεότυπα και κανόνες.
3. Το ευρύ πλήθος ομοειδών τραυμάτων ή τραυματικών καταστάσεων οδηγεί σε συσσωρευμένη δημιουργία ομοειδών προβλημάτων ή διαταραχών σε έκταση που έχει εξελικτικά επιτρέψει την ομαδοποίηση και περιγραφή της συμπτωματολογίας τους. Αυτή η διαδικασία, παρά το ότι είναι επιστημονικά αιτιολογημένη, έχει διευκολύνει ή/και χρησιμοποιείται για την απόσπαση του προβλήματος / διαταραχής από τα κατά περίπτωση αίτια και τον ορισμό των προβλημάτων / διαταραχών με αποκλειστική βάση τα συμπτώματα τους.
4. Η διατήρηση των γενεσιουργών παραγόντων του τραύματος ή της τραυματικής κατάστασης απειλείται από την ατομική αντίδραση σε αυτούς και έτσι οι γενεσιουργοί παράγοντες οργανώνουν την άμυνά τους. Το γενικό πλαίσιο της άμυνας είναι η μεταφορά του ενδιαφέροντος από το αίτιο στο αποτέλεσμα, δηλαδή η «θυματοκεντρική» – κατασταλτική προσέγγιση της Ψυχικής Υγείας με την παρεπόμενη εστίαση στο «θύμα» (φορέα του προβλήματος / διαταραχής) να επισκιάζει κυριαρχικά τα αίτια και να υποβαθμίζει συστηματικά τη σημασία του «θύτη» (άτομα ή κοινωνικές διεργασίες, φορείς των αιτίων). Οι μηχανισμοί άμυνας περιλαμβάνουν δύο βασικούς παράγοντες καταστολής: το στίγμα και τη βιοϊατρική θεώρηση της Ψυχικής Υγείας, ανεξάρτητα από τα ακολουθούμενα μοντέλα, και μια κατ’ επίφαση, αυτοσυντηρητική και αμελητέα πρόληψη.
5. Ενδεχόμενη ατομική προσπάθεια για κατανόηση και αντιμετώπιση του προβλήματος / διαταραχής οδηγεί το άτομο σε μία κατ’ αρχήν no man’s land όπου διαδικασίες αυτοβοήθειας και συλλογικής ή επαγγελματικής υποστήριξης, αυτοτελώς ή συνδυασμένες, μπορούν να οδηγήσουν στην παραγωγική επεξεργασία / αποδοχή της συμπεριφοράς ή τελικά στην απαλλαγή από αυτή (ψυχοθεραπεία). Το μεγάλος εύρος των μορφών και των δυνητικών τελικών εκβάσεων της διαδικασίας αυτής οφείλεται και ερμηνεύεται από το πλήθος των συνθετικών παραγόντων και των κατά περίπτωση συνδυασμών τους.
6. Η παραπάνω προσέγγιση οδηγεί στη θεώρηση του συντριπτικά μεγαλύτερου αριθμού των ψυχικών προβλημάτων και διαταραχών ως δηλώσεων ελευθερίας ή τουλάχιστον τάσης απελευθέρωσης από τα γενεσιουργά αίτιά τους.
7. Υπό την έννοια αυτή, κάθε δράση / παράγοντας που δεν αναγνωρίζει τα αίτια ως το κύριο στοιχείο θεραπευτικού ενδιαφέροντος είναι μέρος του προβλήματος και της διατήρησης του. Παρόλα αυτά, αποτελούν την κυρίαρχη τάση καθώς
- βασίζονται στην ανορθολογική / αντιεπιστημονική εστίαση και την αποκλειστική οργάνωση με βάση τη συμπτωματολογία χωρίς συσχέτιση /ή υποβαθμίζοντας την αιτιολογία και
- αντλούν τη δυναμική τους από τα επιχειρηματικά, επαγγελματικά αλλά και πολιτικά / ιδεολογικά συμφέροντα που εξυπηρετούνται.
Β. Η ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ (!)
Η αντιστροφή της κυρίαρχης σήμερα αντίληψης θα οδηγούσε σε μια άλλη μεθοδολογική οργάνωση, διαφορετικές ταξινομήσεις και βεβαιότατα σε διαφοροποιημένες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Είναι φανερό ότι η παρούσα θεώρηση, αν και διόλου καινοφανής, βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο ενώ απαιτείται εστιασμένη έρευνα και επεξεργασία για να τεκμηριωθούν οι θεμελιακές της θέσεις.
Τα παραδείγματα (ακόμη και προκλητικά) είναι μάλλον ο καταλληλότερος τρόπος για να φανταστούμε την προτεινόμενη επανατοποθέτηση, τα ευεργετικά αποτελέσματα της οποίας μπορούν εξ αρχής να προεξοφληθούν σε πολλά επίπεδα:
Α) Κατ’ αρχή στην κατανόηση των φαινομένων και την πρόληψή τους
Δεν αρκούμαστε μόνο στη διάγνωση για κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ρήξης σπλάχνων ή αιμορραγίας. Ξεχωρίζουμε τις συνθήκες και τα αίτια τους και έτσι καταλήγουμε για ένα αριθμό των περιπτώσεων στη συγκεκριμένη εικόνα των τροχαίων δυστυχημάτων. Από την κατανόηση αιτίων και συνθηκών απορρέουν καμπάνιες ενημέρωσης, διαδικασίες άμεσης επέμβασης, επιστημονική γνώση για την αντιμετώπιση πολυτραυματιών, βελτίωση των οδοστρωμάτων, σήμανση, νομοθεσίες οδηγικής συμπεριφοράς, διαδικασίες οδηγικής εκπαίδευσης, συστήματα ενημέρωσης έκτακτων καιρικών συνθηκών, εξέλιξη σχεδίασης οχημάτων και τόσα άλλα. Ελάχιστα όμως από τα παραπάνω συνδέονται με τα δυστυχήματα από πτώση ή εργατικά δυστυχήματα παρ’ όλο ότι πιθανά να παρέχουν την ίδια κλινική εικόνα με ένα θύμα τροχαίου δυστυχήματος. Έτσι, είναι μόνο η εκτεταμένη και σε βάθος γνώση της συνολικής εικόνας που θα επιτρέψει μια ολοκληρωμένη και αποτελεσματική παρέμβαση για την αντιμετώπιση των αιτίων και πρόληψη των συνεπειών τους, των τροχαίων ατυχημάτων εν προκειμένω.
Η μεταφορά της παραπάνω περιγραφής στο πεδίο της Ψυχικής Υγείας είναι εύκολη και προφανής. Για παράδειγμα, η κατανόηση των μηχανισμών παραγωγής και η έγκαιρη αντιμετώπιση συμπεριφορών ενδοοικογενειακής βίας με τη δημιουργία ενεργού τείχους προστασίας σε κοινωνικό επίπεδο είναι ο καλλίτερος τρόπος έγκαιρου εντοπισμού και αποτροπής των περιστατικών αντί για την εκ των υστέρων προσπάθεια αποκατάστασης των συνεπειών, πολλές φορές ατελέσφορη και οπωσδήποτε ασύγκριτα πιο κοστοβόρα: πέρα από ένα κάταγμα ή μια κατάθλιψη σαν συνέπεια, η τεκμηριωμένη αναπαραγωγή του κύκλου της βίας είναι η αναντίρρητη απόδειξη του ισχυρισμού ότι όποιος δεν αναγνωρίζει / αντιμετωπίζει το αίτιο είναι μέρος του προβλήματος και της διατήρησής του.
(Μια από τις ακραίες καταλήξεις του συλλογισμού θα ήταν η επιβολή υποχρέωσης διανομής μέρους των κερδών των πωλήσεων αντικαταθλιπτικών που καταναλώνονται από τα θύματα στους τελεσίδικα καταδικασμένους δράστες ενδοοικογενειακής βίας ως εύλογης αμοιβής εμπορικής προώθησης των εν λόγω σκευασμάτων και η δημόσια ανακοίνωση του σχετικού λογαριασμού στο πλαίσιο της δημοσίευσης των ετήσιων εταιρικών ισολογισμών.)
Β) Στην αντιμετώπιση του στίγματος
Θα περιοριστούμε σε ορισμένα μόνο χαρακτηριστικά παραδείγματα με επίγνωση του αδόκιμου, για την ώρα, των όρων που θα χρησιμοποιηθούν.
Αυτοστιγματισμός: Αν κατά την αντιμετώπιση ενός συγκεκριμένου περιστατικού δεν ξεκινούσαμε από τον όρο «κατάθλιψη» αλλά από τον όρο «Ψυχικές διαταραχές σχετιζόμενες με σεξουαλική κακοποίηση». Ο όρος αυτός είναι κατ’ αρχήν συμπεριληπτικός καθώς περιλαμβάνει και το δράστη, αν συντρέχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις. Κυρίως όμως είναι απελευθερωτικός, προστατευτικός του θύματος ως προς την εσωτερίκευση της ευθύνης και υποστηρικτικός της οποιασδήποτε θεραπευτικής διαδικασίας. (Δεν μας διαφεύγει ότι για τη χρήση του όρου προαπαιτείται / εμπεριέχεται ο εξ αρχής εντοπισμός και η αναγνώριση του αιτίου, κάτι που δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο σε πολλές περιπτώσεις καθώς και διαδικασίες προστασίας των προσωπικών δεδομένων και επαγγελματικού απορρήτου.)
Κοινωνικό στίγμα: Αν δεν ξεκινούσαμε με τη διατύπωση του ορισμού του WHO για την ΨΥ «αντιμετωπίζει με επιτυχία τα προβλήματα της ζωής» αλλά με τον όρο «Ψυχικές διαταραχές σχετιζόμενες με τις κοινωνικές συνθήκες ή τις συνθήκες διαβίωσης». Τότε το κοινωνικό στίγμα της αποτυχίας θα είχε αφαιρεθεί από μία παγιωμένη αγχώδη διαταραχή ή το μετατραυματικό στρες (μιας χρεωκοπίας ή ενός τσουνάμι) και θα απέμενε η αναγκαιότητα της κατανόησης και ενίσχυσης των απαιτούμενων εσωτερικών διαδικασιών και δεξιοτήτων για την αντιμετώπιση κοινωνικών ανισοτήτων ή φυσικών καταστροφών, για παράδειγμα.
Δομικό / θεσμικό στίγμα: Αν για τον προσδιορισμό του ύψους χρηματοδότησης των δαπανών Ψυχικής Υγείας από τον ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό εφαρμόζονταν ένας αλγόριθμος που θα συνδύαζε τα επιδόματα ανεργίας, τους ακούσιους εγκλεισμούς, τον αριθμό των αναφορών στην Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές και άλλους δείκτες (σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» που εφαρμόζεται στην περιβαλλοντική νομοθεσία). Γιατί έχει πλέον επιστημονικά τεκμηριωθεί η συνεισφορά του στίγματος στον επιπολασμό των ψυχικών διαταραχών και κατά συνέπεια του άμεσου ή έμμεσου κόστους που αυτό επιφέρει.
(Αν και είναι πολύ πιθανό να δημιουργούνταν ένα διεθνές χρηματιστήριο Ψυχικών Ρύπων κατά την αντίστοιχη πρακτική της προστασίας του περιβάλλοντος)
Γ) Στη θεραπευτική σχέση
Είναι προφανές ότι η επανατοποθέτηση που διερευνάται δεν θα πραγματοποιηθεί στις «ψυχές» των «πασχόντων» αλλά στα «μυαλά» των «θεραπευτών». Και σε μία τέτοια περίπτωση το θεραπευτικό αίτημα δεν μπορεί να διατυπώνεται με τις ερωτήσεις «τι έχω?» η «γιατί είμαι έτσι?» αλλά με την ερώτηση «τι συμβαίνει?». Κατανόηση δηλαδή ενός γίγνεσθαι που περιλαμβάνει τον πάσχοντα, το περιβάλλον αλλά και τις αντιλήψεις του θεραπευτή για τα δύο αυτά. Και είναι οι αντιλήψεις αυτές που δημιουργούν το απαραίτητο υπόβαθρο εμπιστοσύνης στη θεραπευτική σχέση και όχι μια αυθεντία που προκύπτει από υποκειμενικές συστάσεις, ένα βιογραφικό ή διαδικασίες επαγγελματικής προώθησης. Στο σημείο αυτό οι μεθοδολογικές προκλήσεις φαίνονται ανυπέρβλητες καθώς είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε εκπαιδευτικά curricula που να το εξασφαλίζουν (τα οποία οπωσδήποτε σήμερα δεν είναι διαθέσιμα). Σύμφωνα με την τρέχουσα αντίληψη, η ανάγκη αυτή καλύπτεται από την προαπαιτούμενη προσωπική θεραπευτική εμπειρία του θεραπευτή (χωρίς βέβαια ποτέ να αξιολογείται το αποτέλεσμά της). Η διερευνώμενη υπόθεση οδηγεί στην ανάγκη εργαλείων επεξεργασίας της εξωτερικής πραγματικότητας κοινών για πάσχοντα και θεραπευτή ακόμη και αν δεν υπάρχει σχετική συμφωνία για την ερμηνεία της εξωτερικής πραγματικότητας. Βοήθεια στο σημείο αυτό μπορεί να αναζητηθεί ίσως μόνο στη θεωρία συστημάτων.
Δ) Στις θεραπευτικές διαδικασίες καθ’ εαυτές.
Καθώς εδώ γίνεται μια απόπειρα διερεύνησης ενός άλλου τρόπου θεώρησης της Ψυχικής Υγείας δεν είναι δυνατόν ούτε καν να επιχειρηθούν αναφορές σε «θεραπευτικές» προσεγγίσεις (στοχεύσεις, μέσα και διαδικασίες) καθώς κάτι τέτοιο προϋποθέτει
- Ειδικές ερευνητικές διαδικασίες και αποτελέσματα
- Επανεπεξεργασία της υφιστάμενης γνώσης υπό διαφοροποιημένη οπτική
- Επανεξέταση των επαγγελματικών πρακτικών
- Συμμετοχή των τελικών αποδεκτών της δράσης των θεραπευτικών σχημάτων
Ο αποκλειστικός στόχος είναι η παροχή ερεθισμάτων για την έναρξη μιας συζήτησης η κατάληξη της οποίας δεν μπορεί να προσδιοριστεί και δεν πρέπει να περιοριστεί σε αυτή τη στιγμή της αφετηρίας της από τις κυρίαρχες αντιλήψεις (*). Αυτό που επιβάλλεται είναι η χρήση εργαλείων και ενέργειες που μπορούν να υποστηρίξουν αυτή την απόπειρα. Τα εργαλεία αυτά μπορούν να προκύψουν από μία συστημική προσέγγιση της Ψυχικής Υγείας σε αντίθεση με την υφιστάμενη εμπειρική, κατακερματισμένη και ως εκ τούτου (ή γι’ αυτό) ευάλωτη σε κάθε είδους εξωτερικές επιρροές και εσωτερικά συμφέροντα.
(*) Είναι διαφωτιστική η επισήμανση του Ρολάν Μπαρτ: «Στην πραγματικότητα η διεπιστημονικότητα δεν θα έπρεπε να γίνει αντιληπτή ως συμπαράθεση διακριτών γνωστικών κλάδων. Συνίσταται -ή μάλλον θα συνίσταται- στη διαλεκτική καταστροφή κάθε σχηματισμένου γνωστικού κλάδου προς όφελος ενός νέου» (Ρολάν Μπαρτ, «Απόλαυση-Γραφή-Ανάγνωση»).
Ε) Στη διαμόρφωση εναλλακτικής πολιτικής για τη Ψυχική Υγεία
Η υπό διερεύνηση επανατοποθέτηση θα οδηγούσε σε μια ανατροπή όλων όσων γνωρίζουμε και χρησιμοποιούμε για τη χάραξη μιας πολιτικής για την ΨΥ. Ενδεικτικά:
- Λίγα από τα στατιστικά μας και ελάχιστοι από τους δείκτες θα μας ήταν χρήσιμοι καθώς κατά κανόνα τα αίτια βρίσκονται εκτός ερωτηματολογίων.
- Ζητήματα αρμοδιοτήτων θα προέκυπταν: ΚΥΑ στη θέση ΥΑ. Δεν αρκούν οι Υπουργικές Αποφάσεις του Υπ. Υγείας για ένα πεδίο όπου τα υπουργεία Παιδείας, Οικονομικών, Εργασίας, Πολιτισμού, Αθλητισμού, Εσωτερικών και Δικαιοσύνης έχουν αποφασιστική εμπλοκή.
Για παράδειγμα «το μεγαλύτερο οικονομικό κόστος της κατάθλιψης και των αγχωδών διαταραχών προκύπτει από τις απρογραμμάτιστες απουσίες και την μειωμένη παραγωγικότητα στην εργασία» αλλά και «ο μη συμβατικός τρόπος σκέψης είναι ένα από τα θεμέλια της καινοτομίας». - Άλλη διάταξη δυνάμεων του Εθνικού Συστήματος Υγείας και διαφορετικά περιεχόμενα / στόχοι για την «αποασυλοποίηση» αφού κάποια στιγμή αξιολογηθεί η 20χρονη πορεία της.
- Ένας άλλος θεσμικός ρόλος των ληπτών υπηρεσιών ΨΥ και των διαδικασιών αυτοβοήθειας.
Γ. ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΟΙ ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
- Η εγκυρότητα του DSM 5 βρίσκεται σε διεθνή αμφισβήτηση τόσο λόγω ανεπαρκούς επιστημονικής τεκμηρίωσης όσο και μεροληπτικής στάσης απέναντι στην επιρροή της φαρμακευτικής βιομηχανίας.
https://web.archive.org/web/20131013231434/http://dsm5-reform.com/ - Το ψυχιατρικό επάγγελμα βυθίζεται σε υπαρξιακή κρίση σε βαθμό ανάλογο του προκατειλημμένου προσανατολισμού του προς το βιοϊατρικό μοντέλο για την ψυχική υγεία.
https://www.researchgate.net/publication/295699474_In_search_of_an_evidence-based_role_for_psychiatry - Η υποτίμηση της κρισιμότητας της κατάστασης του πεδίου των ψυχικών διαταραχών αποτελεί καθοριστική τάση των κυρίαρχων πολιτικών όπως αποδεικνύεται από την αύξηση των περιστατικών κατά 295 εκ ανθρώπους ή 45% για την περίοδο 1990 – 2016, που ανεβάζουν το σύνολο στα 947 εκ για το 2016 που αντιστοιχούν στο 12,54 του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ το κόστος μόνο της κατάθλιψης και των αγχωδών διαταραχών φθάνει το 1 τρις.
Ενώ η κρισιμότητα είναι προφανής, η υποτίμηση της γίνεται προφανέστατη από μία συγκριτική προσέγγιση της δημόσιας χρηματοδότησης ή του συνολικού κόστους μεταξύ ΨΥ και οποιασδήποτε άλλου εκτεταμένου προβλήματος υγείας την οποία δεν θα αποτολμήσουμε εμείς εδώ καθώς δεν θα αποτιμήσουμε οικονομικά τον ανθρώπινο πόνο.
Ειδικότερα για την Ελλάδα:
Η αδιαφάνεια και η αναποτελεσματικότητα του συμπλέγματος κρατικής εξουσίας και ιδιωτικού τομέα εξασφαλίζεται από την πλήρη απουσία αξιολόγησης των ασκούμενων πολιτικών και αποτελεσμάτων της εφαρμογής τους αλλά και από την ελλιπέστατη στατιστική παρακολούθηση και δημοσιοποίηση. Για το λόγο αυτό βασιζόμαστε στην απόλυτα επίκαιρη (Μάϊος 2021) Έκθεση του ΟΟΣΑ “A New Benchmark for Mental Health Systems» που δημοσιεύθηκε πριν λίγες μόλις ημέρες (https://bit.ly/3gOBGid) :
4. Μόλις το 3,9% των συνολικών κρατικών δαπανών υγείας κατευθύνθηκε το 2019 στην ΨΥ σε αντίθεση με το μ.ο. ΟΟΣΑ: 6,7%, αν και αυξήθηκαν για το διάστημα 2013 – 2019.
Πέρα από την παραπάνω συγκυριακή καταγραφή είναι απαραίτητη η αποτύπωσης της γενικής κατάστασης και των τάσεων [που παρουσιάζεται στο ακόλουθο πίνακα:
5. Επαγγελματίες ΨΥ ανά 1000 άτομα πληθυσμού
Με μια μικρή επεξεργασία του παραπάνω πίνακα και μόνο εξάγονται σημαντικά συμπεράσματα για το μοντέλο παροχής υπηρεσιών ΨΥ στη χώρα.
6. Αύξηση κατανάλωσης αντικαταθλιπτικών / αγχολυτικών κατά πολύ υπέρτερη του ΜΟ ΟΟΣΑ για το διάστημα 2013 – 2019 για το οποίο διατίθενται στοιχεία (χωρίς να περιλαμβάνεται η περίοδος της πανδημίας) https://stats.oecd.org/viewhtml.aspx?datasetcode=HEALTH_PHMC&lang=en
7. Η αναλογία των ατόμων στους οποίους παρασχέθηκαν ειδικές υπηρεσίες ΨΥ ανά 1000 άτομα του πληθυσμού φθάνει το 4,6 έναντι 31,5 του μ.ο. ΟΟΣΑ.
8. Σχετικά με την πορεία της αποασυλοποίησης η Ελλάδα βρίσκεται (2018) στη δεύτερη χειρότερη θέση (πίσω μόνο από την Κορέα επί συνολικά 34 κρατών) αναφορικά με τη μέση διάρκεια παραμονής σε ψυχιατρικό νοσοκομείο με 96 ημέρες, ενώ ο μ.ο. ΟΟΣΑ μόλις ξεπερνάει τις 30 ημέρες και 24 κράτη βρίσκονται κάτω από αυτόν.
Source: OECD (2020[45]), OECD Health Statistics 2020, https://doi.org/10.1787/health-data-en
9. Η πραγματική εικόνα για την αποασυλοποίηση είναι κατά πολύ χειρότερη. Το πιθανότερο είναι ότι στα παραπάνω δεδομένα του ΟΟΣΑ για τη μέση διάρκεια νοσηλείας δεν συμπεριλαμβάνονται τα στοιχεία που αναφέρονται στις δορυφορικές αλλά επιχειρησιακά ενταγμένες στο ΕΣΥ δομές που διεκπεραιώνουν το μεγαλύτερο μέρος της «Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης» στην Ελλάδα, δηλαδή τις Αστικές Εταιρείες (ΝΠΙΔ). Η διατύπωση περί «πιθανότερου» βασίζεται στην απουσία της Ελλάδας από μία σειρά πινάκων της Έκθεσης του ΟΟΣΑ λόγω μη παροχής στοιχείων. Όμως, ειδικά για το πεδίο της αποασυλοποίησης, η αιτία για την απουσία αυτή είναι βαθύτερη από οποιαδήποτε διοικητική ανεπάρκεια. Η άποψη αυτή βασίζεται:
– στη διαφορά κινήτρου μεταξύ ενός δημόσιου ψυχιατρικού νοσοκομείου και μιας Αστικής Εταιρείας καθώς η τελευταία, στον αντίποδα ενός δημόσιου φορέα, βασίζει τη βιωσιμότητά της στη διατήρηση του αριθμού των εσωτερικών ασθενών καθώς επί της ουσίας «αποζημιώνονται» από τον κρατικό προϋπολογισμό του Υπ. Υγείας με το «κεφάλι». Μια έρευνα των ετήσιων εκθέσεων των Ορκωτών Λογιστών κάθε Αστικής Εταιρείας, που έχουν ουσιαστικά αντικαταστήσει κάθε δημόσιο ελεγκτικό μηχανισμό, είναι σε θέση να επιβεβαιώσει εύκολα τη θέση αυτή.
– στην ίδια την πραγματικότητα καθώς δεν είναι γνωστή η ροή και τα χαρακτηριστικά των νοσηλειών στις δομές αυτές δηλ. αίτια νοσηλείας, διαδικασία παραπομπής, αριθμοί εισιτηρίων / εξιτηρίων, λόγοι εξιτηρίων, διάρκεια παραμονής, θνησιμότητα, θεραπευτικά πρωτόκολλα ανάμεσα στα πολλά δεδομένα που απαιτούνται για να υπάρχει μια ολοκληρωμένη εικόνα. Τα μόνα στοιχεία που παρέχονται τακτικά από το Υπ. Υγείας είναι η πληρότητα των μονάδων.
https://www.moh.gov.gr/articles/health/domes-kai-draseis-gia-thn-ygeia/c312-psyxikh-ygeia?page=2
Αυτός είναι άλλωστε και ο πραγματικός λόγος της πλήρους απουσίας αξιολόγησης της «Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης» από το 2014 καθώς και τότε ακόμη δεν υπήρχε καμία αξιολόγηση των πραγματικών αποτελεσμάτων της στους «ασθενείς» όπως έχει ήδη επισημανθεί (https://bit.ly/3zHk4xo) και φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα της Έκθεσης Αξιολόγησης του 2014:
Πηγή: https://www.psychargos.gov.gr/Documents2/ON-%20GOING/Eval_Report_2014.pdf
10. Δεν πρέπει να γεννά απορίες η κατάληξη της πραγμάτευσης μιας απόπειρας επανατοποθέτησης της Ψυχικής Υγείας σε κριτική προσέγγιση της «Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης» στην Ελλάδα. Πέρα από τη αποδεικτική δύναμη της κριτικής προσέγγισης καθ’ εαυτής, ο λόγος είναι ότι κανένα θετικό αποτέλεσμα δεν μπορεί να αναμένεται από συντεχνίες ή ατομικές συνειδησιακές επιφοιτήσεις παρά μόνο από μια συλλογική επανατοποθέτηση. Και αυτή μπορεί να προκύψει μόνο από ένα αυτόνομο κίνημα των «ασθενών» (που πάσχουν ή και κινδυνεύουν), των οικείων τους (που υποφέρουν μαζί τους) μαζί με τους επιστήμονες και επαγγελματίες (εκείνους που αντιτίθενται στην καθημερινή τους απαξίωση σε όλα τα επίπεδα). Αν η επανατοποθέτηση καταλήγει σε ένα ριζοσπαστικό ή μεταρρυθμιστικό πλαίσιο, είναι ζήτημα της δυναμικής του κινήματος και των πολιτικών και κοινωνικών συλλογικοτήτων που θα μετέχουν σε αυτό.
11. Γιατί πώς θα ήταν δυνατό να αναμένεται, για παράδειγμα, η οποιαδήποτε αντίδραση ενάντια σε ένα νομοθέτημα διευκόλυνσης – διεύρυνσης των ακούσιων εγκλεισμών από την κεντρική κυβέρνηση, δηλαδή το φορέα χρηματοδότησης του αναγκαστικά εξαρτημένου συντεχνιακού μορφώματος της «Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης»;
12. Γιατί πώς δεν βάζει σε σκέψη η υφιστάμενη εκπροσώπηση των ληπτών υπηρεσιών ΨΥ όταν σύμφωνα με το αίτημα υπ. αριθ. 18 του Σωματείου διεκδικείται «Δικαστικός συμπαραστάτης για τους λήπτες ανεξάρτητος από τον φορέα που παρέχει υπηρεσίες»;
13. Τελικά δεν είναι ανεξήγητη η σιωπή ελληνικών οργανισμών ΨΥ σχετικά με το πανευρωπαϊκό πλέον αίτημα για την απόρριψη του Συμπληρωματικού Πρωτοκόλλου της Σύμβασης του Οβιέδο ενώ τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα στα οποία συμμετέχουν το έχουν ανάγει σε πρωτοβουλία αιχμής για την περίοδο: ένας οργανισμός ΨΥ δεν θα μπορούσε να «ακούει φωνές», ακόμη και αν είναι ευρωπαϊκές.
https://www.mhe-sme.org/what-we-do/human-rights/withdraw-oviedo/
https://www.inclusion-europe.eu/inclusion-europe-alongside-5-other-organisations-welcomes-bulgarias-objection-to-the-draft-additional-protocol-to-the-oviedo-convention/
14. Σε καμία όμως περίπτωση μια κριτική εξέταση του αστικοεταιρικού συμπλέγματος και των παραφυάδων του δεν μπορεί να εξαντλείται σε νύξεις υστέρησης σε επίπεδο γενικών πολιτικών και οπωσδήποτε δεν δικαιώνεται αν δεν καταδειχθούν η ολοκληρωμένη λειτουργία του συμπλέγματος και τα πραγματικά αποτελέσματά της στον πάσχοντα πληθυσμό. Η αξιολόγηση που δεν έχει γίνει ποτέ μέχρι τώρα δηλαδή, όπως επισημάνθηκε παραπάνω. Αυτό πρέπει να είναι και το επόμενο πρακτικό βήμα που θα ακολουθήσει στη προσπάθεια επανατοποθέτησης της Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα.
Νίκος Ανδρεόπουλος
Expert by experience
MENTALWORD
www.mentalworld.site
