Οι απαρχές της πατριαρχίας

Βασικά σημεία

• Υπάρχουν τόσο κοινωνιοβιολογικές όσο και κοινωνικές κονστρουξιονιστικές εξηγήσεις της πατριαρχίας.
• Οι κοινωνιοβιολογικές εξηγήσεις χρησιμοποιούν την ανθρώπινη βιολογία και τη γενετική για να εξηγήσουν τον ανδρικό έλεγχο, ενώ οι κοινωνικές κονστρουξιονιστικές εξηγήσεις αναφέρουν ότι τα άτομα, άνδρες και γυναίκες, κατασκευάζουν ενεργά τους έμφυλους ρόλους.
• Σύμφωνα με τις κοινωνικές κονστρουξιονιστικές θεωρίες, οι έμφυλοι ρόλοι δημιουργούνται από τα άτομα μέσα σε μια κοινωνία που επιλέγουν να εμποτίσουν μια συγκεκριμένη δομή με νόημα.

Βασικοί όροι 

Έμφυλοι Ρόλοι: Γενικευμένα σύνολα κοινωνικών και συμπεριφορικών κανόνων που θεωρούνται κατάλληλοι είτε για έναν άνδρα είτε για μια γυναίκα σε μια κοινωνική ή διαπροσωπική σχέση.

Κοινωνικός κονστρουξιονισμός: Η αντίληψη ότι οι κοινωνικοί θεσμοί και η γνώση δημιουργούνται από φορείς εντός του συστήματος, σε αντίθεση με το να έχουν οποιαδήποτε εγγενή αλήθεια.

Πατριαρχία: Η κυριαρχία των ανδρών σε κοινωνικά ή πολιτισμικά συστήματα.

Οι απαρχές της πατριαρχίας είναι στενά συνδεδεμένες με την έννοια των έμφυλων ρόλων, ή με μια σειρά κοινωνικών και συμπεριφορικών νορμών που θεωρούνται κοινωνικά αποδεκτές για τα άτομα συγκεκριμένου φύλου. Έχουν αφιερωθεί αρκετές μελέτες στο γιατί οι γυναίκες συνήθως πιστεύεται ότι έχουν οικιακό ρόλο, ενώ οι άνδρες αναμένεται να αναζητούν επαγγελματική ικανοποίηση εκτός της οικίας. Ο καταμερισμός της εργασίας χαρτογραφείται συχνά πάνω σε μια κοινωνική ιεραρχία στην οποία η ελευθερία των ανδρών να βγουν έξω από το σπίτι και ο υποτιθέμενος έλεγχος των γυναικών θεωρείται ανώτερη και κυρίαρχη. Ως εκ τούτου, σημαντική βιβλιογραφία αντί να εργάζεται για την αποσταθεροποίηση της ιστορικής έννοιας της πατριαρχίας, αξιολογεί την προέλευση της πατριαρχίας ή ενός κοινωνικού συστήματος στο οποίο ο ρόλος του ανδρικού φύλου ενεργεί ως η πρωταρχική φιγούρα εξουσίας στο κέντρο της κοινωνικής οργάνωσης, όπου οι πατέρες έχουν εξουσία επί των γυναικών, των παιδιών και της περιουσίας. Υπονοεί τη θεσμοποίηση της ανδρικής κυριαρχίας και προνομίων και συνεπάγεται τη γυναικεία υποταγή.  

Αν και λιγότερο δημοφιλής στους σύγχρονους ακαδημαϊκούς κύκλους, υπήρξε μια παραδοσιακή αναζήτηση για βιολογικές εξηγήσεις των έμφυλων ρόλων. Πριν από τον δέκατο ένατο αιώνα, η συζήτηση αυτή ήταν κυρίως θεολογική που έκρινε ότι η πατριαρχία ήταν η «φυσική τάξη». Αυτή η άποψη πήρε μία βιολογική αναλογία με τις ιδέες του Κάρολου Δαρβίνου στην “Εξέλιξη των Ειδών”. Σε αυτό το έργο, ο Δαρβίνος εξηγεί την εξέλιξη υπό βιολογική άποψη, επιστημονική θεωρία η οποία αποτελεί πλέον αποδεκτή. Βιολόγοι όπως ο Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας, εφάρμοσαν γρήγορα τη θεωρία αυτή στην ανθρωπότητα.  Για να είμαστε σαφείς, ωστόσο, ο συλλογισμός που ονομάζεται Κοινωνικός Δαρβινισμός, ή η εφαρμογή των εξελικτικών αρχών στην ανάπτυξη των ανθρώπων και των κοινωνικών μας πρακτικών, δεν προωθήθηκε ποτέ από τον ίδιο τον Δαρβίνο.

Με τη διάδοση της ιδέας της ανθρώπινης εξέλιξης, αυτό που προηγουμένως είχε εξηγηθεί ως «φυσική τάξη» για τον κόσμο μεταμορφώθηκε σε μια «βιολογική τάξη».

Ο σύγχρονος όρος για τη χρήση βιολογικών εξηγήσεων στην απόδοση κοινωνικών φαινομένων είναι η κοινωνιοβιολογία. Οι κοινωνιοβιολόγοι χρησιμοποιούν τη γενετική για να εξηγήσουν την κοινωνική ζωή, συμπεριλαμβανομένων και των έμφυλων ρόλων. Σύμφωνα με τους κοινωνιοβιολόγους, η πατριαρχία προκύπτει περισσότερο ως αποτέλεσμα της εγγενούς βιολογίας παρά ως αποτέλεσμα των κοινωνικών συνθήκων. Ένας τέτοιος σύγχρονος κοινωνιοβιολόγος είναι ο Steven Goldberg, ο οποίος, μέχρι τη συνταξιοδότησή του, ήταν κοινωνιολόγος στο City College της Νέας Υόρκης. Το 1973, ο Goldberg δημοσίευσε “Το Αναπόφευκτο της Πατριαρχίας” (The Inevitability of Patriarchy), που προώθησε μια βιολογική ερμηνεία της ανδρικής κυριαρχίας. Ο Goldberg υποστήριξε ότι η ανδρική κυριαρχία είναι μια ανθρώπινη καθολικότητα ως αποτέλεσμα της βιολογικής μας σύνθεσης. Μια εξελικτική κοινωνιοβιολογική θεωρία για την προέλευση της πατριαρχίας ξεκινά με την άποψη ότι το θηλυκό φύλο επενδύει σχεδόν πάντα περισσότερη ενέργεια στην παραγωγή απογόνων από ότι τo αρσενικό και, ως εκ τούτου, οι γυναίκες είναι ένας πόρος για τον οποίο τα αρσενικά ανταγωνίζονται. Αυτή η θεωρία ονομάζεται αρχή του Bateman. Μια σημαντική γυναικεία προτίμηση στην επιλογή ενός συντρόφου είναι ποια αρσενικά ελέγχουν περισσότερους πόρους για να βοηθήσουν αυτήν και τους απογόνους της. Αυτό, με τη σειρά του, προκαλεί μια πίεση στους άνδρες να είναι ανταγωνιστικοί και να καταφέρουν να κερδίσουν πόρους.

Αυτές οι κοινωνιοβιολογικές θεωρίες της πατριαρχίας αντισταθμίζονται από κοινωνικές κονστρουξιονιστικές θεωρίες που τονίζουν πώς ορισμένοι πολιτισμοί κατασκευάζουν και διαιωνίζουν τους έμφυλους ρόλους. Σύμφωνα με τις κοινωνικές κονστρουξιονιστικές θεωρίες, οι έμφυλοι ρόλοι δημιουργούνται από τα άτομα μέσα σε μια κοινωνία που επιλέγουν να εμποτίσουν μια συγκεκριμένη δομή με νόημα. Οι έμφυλοι ρόλοι “παίζονται” συνεχώς και διαπραγματεύονται από τους δρώντες που τους αποδέχονται και τους αμφισβητούν. Από το φεμινιστικό κίνημα κατά τη δεκαετία του 1970 και τη μαζική εισροή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, ο κοινωνικός κονστρουξιονισμός έχει αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη δημοφιλία.

Πηγή: socialsci.libretexts.org

Απόδοση: Ελένη Τομπέα

Επιμέλεια: Ντούνης Ανδρέας

socialpolicy.gr

[irp]