Ως Φοιτητική Ένωση για το Φύλο και την Ισότητα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΦΥΛ.ΙΣ. Α.Π.Θ.) ήδη από το πρώτο έτος της λειτουργίας μας ενημερωθήκαμε για μεγάλο αριθμό παραβιαστικών συμπεριφορών, που λαμβάνουν χώρα στον πανεπιστημιακό χώρο, συμπεριφορές οι οποίες μένουν στο απυρόβλητο, λόγω ανεπάρκειας των μέσων θεσμικής υποστήριξης των καταγγελιών.
Τόσο οι συνιδρύτριες της ΦΥΛ.ΙΣ., όσο και τα μέλη της φετινής συντονιστικής ομάδας της, ως μέλη της φοιτητικής κοινότητας του ΑΠΘ, δεν εκπλήσσονται από αυτόν τον μεγάλο αριθμό, καθώς όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας γνωρίζουν ότι αυτές οι συμπεριφορές είναι πολύ συχνές και λαμβάνουν πλέον διαστάσεις ενός συστημικού προβλήματος. Αυτό όμως που μας προκαλεί έκπληξη και έντονη απογοήτευση, είναι η έλλειψη βοήθειας εκ μέρους των πρυτανικών αρχών ώστε να αντιμετωπιστεί σωστά, με εχέγγυα εμπιστοσύνης, διακριτικότητας και αποτελεσματικότητας, αυτός ο βραχνάς που συνοδεύει τη φοιτητική ζωή πολλών θηλυκοτήτων στο ΑΠΘ.
Σύμφωνα με τον ν. 4589/2019, μία από τις αρμοδιότητες των Επιτροπών Ισότητας των Φύλων είναι η παροχή υπηρεσιών διαμεσολάβησης σε περιπτώσεις καταγγελιών για διακριτική μεταχείριση ή παρενοχλητική συμπεριφορά και η παροχή συνδρομής προς θύματα διακρίσεων όταν καταγγέλλουν διακριτική μεταχείριση. Είναι όμως απαραίτητο, για να ασκήσουν οι εν λόγω Επιτροπές τα καθήκοντά τους, να υπάρξει ειδικότερη ρύθμιση από τον εσωτερικό Κανονισμό του Α.Ε.Ι. για τον τρόπο με τον οποίο αυτές θα μπορούν να υποστηρίξουν τα καταγγέλοντα άτομα.
Μέχρι σήμερα, οι πρυτανικές αρχές του ΑΠΘ δεν έχουν προβεί σε καμία τέτοια ρύθμιση, αδρανοποιώντας πρακτικά οποιαδήποτε ενέργεια της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων προς υποστήριξη των καταγγελιών για παρενοχλητικές συμπεριφορές στο χώρο του Πανεπιστημίου. Οι συνεχόμενες προσπάθειες της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων του ΑΠΘ, των Κοσμητειών μερικών Τμημάτων (αλλά δυστυχώς όχι όλων) του Πανεπιστημίου και των φοιτητικών ομάδων και ενώσεων, όπως της δικής μας, μένουν μετέωρες, όσο δεν υπάρχει γόνιμο έδαφος υποστήριξης από τις πρυτανικές αρχές και τους λοιπούς θεσμούς.
Η μόνη απάντηση στα τεκταινόμενα κατά το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος ήταν ένα κάλεσμα από την Πρυτανεία προς τα μέλη της φοιτητικής κοινότητας, τα οποία είναι ενήμερα για τέτοια περιστατικά, να τα καταγγείλουν “άμεσα” σε ειδικό λογαριασμό ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με αποδέκτριες τις ίδιες τις πρυτανικές αρχές. Το εν λόγω κάλεσμα όμως το μόνο που κατάφερε ήταν να αποθαρρύνει τον φοιτητικό κόσμο λόγω του αυστηρού και επιτακτικού ύφους του, το οποίο αναχαιτίζει τη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ της φοιτητικής κοινότητας και των θεσμικών οργάνων του ΑΠΘ και την καλλιέργεια σεβασμού προς όλα τα μέλη της Πανεπιστημιακής Κοινότητας.
Παρά τη σαρωτική διεκδίκηση δημοσίου διαλόγου στον πανεπιστημιακό χώρο κατά το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος, στο πλαίσιο του ελληνικού #MeToo, οι φωνές μας δεν απαντήθηκαν με την αιτούμενη και απαραίτητη αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου διαχείρισης των περιστατικών παρενόχλησης εντός του χώρου του ΑΠΘ.
Ακόμη και σήμερα, δεν υπάρχει στο ΑΠΘ πρωτόκολλο σχετικά με την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης και σεξουαλικής βίας και παρενόχλησης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να κινηθούν οι θεσμικές διαδικασίες από τις Πρυτανικές Αρχές, ώστε να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο κανόνων για τη διαχείριση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης και άλλων μορφών έμφυλης βίας και διακρίσεων, καθώς και μια ειδική δομή στην οποία θα μπορούν εξαρχής να απευθύνονται όλα τα μέλη του ΑΠΘ. Είναι λοιπόν εμφανής η αιτία για την οποία οι καταγγελίες βίας ή παρενόχλησης εντός της πανεπιστημιακής κοινότητας παραμένουν παγίως σε αναντιστοιχία με την πραγματική έκταση του φαινομένου.
Οι λόγοι που αποθαρρύνουν όσα άτομα έχουν δεχθεί τέτοιου είδους συμπεριφορές από το να προβούν σε καταγγελία, είναι πολλοί, και σχετίζονται ιδίως με την απουσία ενός κλίματος μη ανοχής σε παραβιαστικές και παρενοχλητικές συμπεριφορές, που συχνά στην ακαδημαϊκή ζωή ανάγονται σε “κοινό μυστικό” της εκάστοτε σχολής ή τμήματος. Ελλείψει ενός επαρκούς θεσμικού πλαισίου αντιμετώπισης περιστατικών με έμφυλη διάσταση, όπως η σεξουαλική παρενόχληση, αποθαρρύνεται ακόμη και η ίδια η συνειδητοποίηση της παρενοχλητικής συμπεριφοράς, και κατά συνέπεια και η αναφορά της. Διαιωνίζεται έτσι μια πρακτική σιωπής, και ως εκ τούτου, το Πανεπιστήμιο μετατρέπεται από χώρο ελεύθερης έκφρασης και ανταλλαγής ιδεών, σε πεδίο έμφυλης καταπίεσης, εξαναγκασμού και κατάχρησης εξουσίας.
Για να δούμε να σπάει πια αυτή η πρακτική σιωπής και για να γίνει το πρώτο βήμα ενάντια στις παραβιαστικές συμπεριφορές στον ακαδημαϊκό χώρο, θα πρέπει να υπάρξει ένα θεσμικό πλαίσιο δομημένο πάνω στον ευαίσθητο χαρακτήρα των ζητημάτων έμφυλων διακρίσεων και στην απαραίτητη εμπιστοσύνη που πρέπει να καλλιεργηθεί, ώστε τα άτομα που επιθυμούν να καταγγείλουν κάποια συμπεριφορά, να μην αποθαρρυνθούν λόγω υποβόσκουσας δυσπιστίας απέναντί τους. Συνεπώς, οι απαραίτητες ενέργειες πρέπει να γίνουν χωρίς επιταγές και πίεση των ατόμων που έχουν βιώσει τέτοια περιστατικά, με το πρόσχημα της ώθησης σε καταγγελίες. Ο επιτακτικός λόγος και οι προσταγές θα φέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα, καθώς εμμέσως θα μεταθέσουν το βάρος και την ευθύνη για τις συστημικές διαστάσεις του φαινομένου αυτού στα άτομα, που έχουν υποστεί τις εν λόγω συμπεριφορές.
Επιθυμώντας να σταματήσει να αντιμετωπίζεται με ολιγωρία το συστημικό πια φαινόμενο της εκμετάλλευσης των θέσεων εξουσίας μέσα στον πανεπιστημιακό χώρο, μέσω παραβιαστικών συμπεριφορών και σεξιστικών σχολίων, καθώς και των κάθε φύσης διακρίσεων εις βάρος θηλυκοτήτων, ΛΟΑΤΚΙ+ αλλά και όλων των μελών της φοιτητικής κοινότητας, η ΦΥΛ.ΙΣ. ΑΠΘ καλεί τις πρυτανικές αρχές να στηρίξουν τον αγώνα μας για τη μηδενική ανοχή των έμφυλων περιστατικών, έμπρακτα, και όχι απλώς τυπικά.
Για να δούμε να σπάει πια αυτή η πρακτική σιωπής και για να γίνει το πρώτο βήμα ενάντια στις παραβιαστικές συμπεριφορές στον ακαδημαϊκό χώρο, θα πρέπει να υπάρξει ένα θεσμικό πλαίσιο δομημένο πάνω στον ευαίσθητο χαρακτήρα των ζητημάτων έμφυλων διακρίσεων και στην απαραίτητη εμπιστοσύνη που πρέπει να καλλιεργηθεί, ώστε τα άτομα που επιθυμούν να καταγγείλουν κάποια συμπεριφορά, να μην αποθαρρυνθούν λόγω υποβόσκουσας δυσπιστίας απέναντί τους.
Ως Ένωση που αγωνίζεται για την προαγωγή της έμφυλης ισότητας, την καταπολέμηση του σεξισμού και την εξάλειψη των πάσης φύσεως διακρίσεων, τόσο εντός του Πανεπιστημίου όσο και σε ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο, ζητούμε να εισακουστούν τα αιτήματα που ήδη από το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος έχουμε επικοινωνήσει προς τις πρυτανικές αρχές:
α) την άμεση ίδρυση και λειτουργία στο ΑΠΘ Γραφείου Ισότητας και κατάλληλης υποστηρικτικής δομής, με τη στελέχωσή τους από υπαλλήλους διοικητικού και λοιπού προσωπικού και με την παράλληλη θέσπιση ενός Πρωτοκόλλου διαχείρισης επώνυμων και ανώνυμων καταγγελιών, τόσο για περιστατικά σεξουαλικής και μη παρενόχλησης, αλλά και για κάθε περίπτωση διακριτικής μεταχείρισης με βάση οποιοδήποτε γνώρισμα μπορεί να αποτελέσει αιτία διάκρισης (φύλο, ταυτότητα φύλου, έκφραση φύλου, σεξουαλικός προσανατολισμός κ.α.). Απαιτείται κάθε μελλοντική καταγγελία να ενεργοποιεί έναν ολοκληρωμένο, διαφανή και αντικειμενικό μηχανισμό εξέτασής της και υποστήριξης των θυμάτων – μελών τόσο της φοιτητικής κοινότητας, όσο και του διοικητικού, ερευνητικού και διδακτικού προσωπικού, κατ’ εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας. Οι θύτες να υπόκεινται στις ανάλογες συνέπειες.
β) τη διευκόλυνση του έργου της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων του ΑΠΘ (έργο για το οποίο άλλωστε νομοθετήθηκε η δημιουργία του θεσμού των Επιτροπών Ισότητας των Φύλων), με άνοιγμα του απαραίτητου πεδίου για την ενάσκηση των αρμοδιοτήτων τις οποίες ο ν.4589/2019 της απονέμει.
γ) την προστασία των μελών της Πανεπιστημιακής Κοινότητας από σωματικές και λεκτικές επιθέσεις, μέσω της καλύτερης επικοινωνίας των οργάνων του Πανεπιστημίου με το σώμα φύλαξης του χώρου, το οποίο τελεί υπό την εποπτεία της πρυτανείας. Δυστυχώς, η ανασφάλεια και ο κίνδυνος, που βιώνουν τα άτομα εντός του χώρου του Πανεπιστημίου είναι συνεχή φαινόμενα, με τη φύλαξη να είναι ανεπαρκής έως και ανύπαρκτη καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, κάτι που οδηγεί σε πολλά περιστατικά παρενοχλήσεων εντός του campus.
Πέραν τούτου, δεν είναι άγνωστο το φαινόμενο τα ίδια τα άτομα που στελεχώνουν το προσωπικό φύλαξης να προβαίνουν σε σεξιστικά ή/και ομοτρανσφοβικά σχόλια, δημιουργώντας ένα κλίμα επιθετικότητας από την ίδια υπηρεσία που σκοπός της είναι η προστασία μας. Επομένως, η καλύτερη λειτουργία του σώματος φύλαξης, σε συνδυασμό με την άμεση ανταπόκρισή του σε τηλεφωνικές κλήσεις και αιτήματα για δράση είναι επιτακτική ανάγκη.
Είναι απορίας άξιο πώς, παρόλο που η αναγκαιότητα εγκαθίδρυσης μιας πολιτικής για την πρόληψη και αντιμετώπιση της παρενόχλησης είχε υπογραμμιστεί εδώ και μια δεκαετία, σε ένα πανεπιστήμιο όπως το ΑΠΘ, που συχνά πρωτοπόρησε διενεργώντας δράσεις ευαισθητοποίησης της πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά και ευρύτερα, δεν έχουν γίνει ακόμα από τις πρυτανικές αρχές τα απαραίτητα βήματα προς ένα πλήρες και αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο, κάτι που απαιτείται στην παρούσα φάση για τις διαδικασίες αναφοράς, κυρώσεων, καθώς και για την υποστήριξη των θυμάτων.
Η αναγκαιότητα δρομολόγησης των διαδικασιών που απαιτούνται σε θεσμικό επίπεδο για να υπάρξει αυτό το πλαίσιο κανόνων, αλλά και για την ίδρυση μιας αρμόδιας δομής, αναδείχθηκε άλλωστε ακόμα πιο επιτακτικά μετά τις καταγγελίες που ήρθαν στην επιφάνεια το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος για περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης στο Α.Π.Θ. Πρόκειται για μία υπόσχεση που έχει δοθεί στην Επιτροπή Ισότητας των Φύλων από τις πρυτανικές αρχές, η καθυστέρηση στην υλοποίηση της οποίας επισημάνθηκε όχι μόνο από Επιτροπή Ισότητας των Φύλων του ΑΠΘ αλλά και από τις Επιτροπές Φύλου των Σχολών και από τον ΕΣΔΕΠ σε απόφασή του στις 23/4/2021. Πρόκειται δε για μια καθυστέρηση που έχει γίνει αισθητή από τη φοιτητική κοινότητα, η οποία παραμένει απροστάτευτη απέναντι σε φαινόμενα έμφυλων παρενοχλήσεων, διακρίσεων και κατάχρησης εξουσίας.
Η ΦΥΛ.ΙΣ. ΑΠΘ στέκεται με όλες τις δυνάμεις της δίπλα σε κάθε μέλος της φοιτητικής κοινότητας, που βρήκε το θάρρος και τη δύναμη να καταγγείλει οποιαδήποτε έμφυλη διάκριση έχει δεχθεί. Ταυτόχρονα εκφράζει τη διάθεσή της να υποστηρίξει με κάθε πρόσφορο μέσο όποιο άτομο επιθυμεί να προβεί σε ανάλογη καταγγελία, αλλά και οποιαδήποτε θεσμική διαδικασία κινηθεί από την Επιτροπή Ισότητας των Φύλων του ΑΠΘ ή τις κοσμητείες των Τμημάτων και Σχολών του Πανεπιστημίου για τη σωστή διαχείριση των καταγγελιών.
— Κανένα άτομο μόνο του, εντός και εκτός του Πανεπιστημίου. Είμαστε εδώ και είμαστε μαζί.
