Η οδηγία του 2018 σχετικά με τον έλεγχο αναλογικότητας πριν από τη θέσπιση νέας νομοθετικής κατοχύρωσης των επαγγελμάτων απαιτεί από τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν ότι τυχόν απαιτήσεις για τα επαγγέλματα που θεσπίζουν είναι αναγκαίες και ισορροπημένες. Η οδηγία προβλέπει ένα σύνολο κριτηρίων για την αποφυγή αδικαιολόγητα επαχθών εθνικών κανόνων, που μπορούν να δυσχεράνουν την πρόσβαση ή την άσκηση ευρέος φάσματος επαγγελμάτων για υποψηφίους που διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα.
Η έλλειψη ορθής εφαρμογής των κανόνων της ΕΕ σχετικά με τους ελέγχους αναλογικότητας θα μπορούσε τελικά, με τη μορφή υπερβολικών τιμών, να θέσει σε μειονεκτική θέση τους καταναλωτές, να υπονομεύσει την ανάπτυξη καινοτόμων υπηρεσιών ή ακόμη και να οδηγήσει σε ανεπαρκή πρόσβαση σε σημαντικές υπηρεσίες.
Η οδηγία αποτελεί ισχυρό εργαλείο για τη διευκόλυνση της πρόσβασης και της άσκησης ρυθμιζόμενων δραστηριοτήτων από επαγγελματίες σε ολόκληρη την ΕΕ. Η δράση που αναλήφθηκε σήμερα για τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής της θα συμβάλει στην πρόληψη ή την εξάλειψη δυσανάλογων φραγμών στην ενιαία αγορά, σύμφωνα με τους στόχους του σχεδίου δράσης της ΕΕ σχετικά με την επιβολή της νομοθεσίας για την ενιαία αγορά.
Το ζήτημα επηρεάζει πολλούς Ευρωπαίους: περίπου 50 εκατομμύρια άτομα —το 22 % του εργατικού δυναμικού της ΕΕ — απασχολούνται σε επαγγέλματα στα οποία η πρόσβαση περιορίζεται σε όσους διαθέτουν συγκεκριμένα επαγγελματικά προσόντα ή για τα οποία προστατεύεται η χρήση ενός συγκεκριμένου τίτλου, π.χ. δικηγόροι ή φαρμακοποιοί. Συχνά θα υπάρχουν επίσης ειδικές απαιτήσεις σχετικά με τον τρόπο άσκησης του επαγγέλματος, όπως περιορισμοί ως προς το ποιος μπορεί να κατέχει τις μετοχές των εν λόγω εταιρειών ή πώς μπορούν να διαφημιστούν οι εν λόγω υπηρεσίες. Η διασφάλιση της αιτιολόγησης και της αναλογικότητας των εν λόγω κανόνων δημιουργεί απτά οφέλη για τους Ευρωπαίους πολίτες, τόσο για τους επαγγελματίες όσο και για τους καταναλωτές.
Διαδικασίες επί παραβάσει
Αφού αξιολόγησε διεξοδικά τα εθνικά μέτρα μεταφοράς, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι διάφορες απαιτήσεις δεν είχαν εφαρμοστεί ορθά από ορισμένα κράτη μέλη και ότι υπήρχε κίνδυνος η οδηγία να μην είναι αποτελεσματική στην πράξη. Ως εκ τούτου, αποφάσισε να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει κατά της Αυστρίας, της Βουλγαρίας, της Κροατίας, της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Δανίας, της Φινλανδίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ελλάδας, της Ουγγαρίας, της Λιθουανίας, των Κάτω Χωρών, της Πολωνίας, της Πορτογαλίας, της Ρουμανίας, της Σλοβακίας, της Σλοβενίας και της Σουηδίας.
Τα σημαντικότερα προβλήματα που εντόπισε η Επιτροπή είναι τα εξής:
- παράλειψη επαρκούς αποτύπωσης όλων των ειδών κανονισμών, όπως αυτοί που έχουν εκδοθεί από επαγγελματικές ενώσεις.
- μη ακριβής μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κριτηρίων του ελέγχου αναλογικότητας, όπως η ανάγκη διασφάλισης της αναγκαιότητας του νέου κανονισμού σε σχέση με άλλους ήδη ισχύοντες κανόνες.
- μη διασφάλιση των αναγκαίων διαδικαστικών εγγυήσεων, όπως η αντικειμενικότητα των αξιολογήσεων, οι αποτελεσματικοί μηχανισμοί εκ των υστέρων παρακολούθησης και η αποτελεσματική ενημέρωση και συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών.
Όλα τα οικεία κράτη μέλη έχουν προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσουν στα επιχειρήματα της Επιτροπής. Διαφορετικά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη.
Συνεργασία με σκοπό την απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου για τις επαγγελματικές επιχειρηματικές υπηρεσίες
Παρόλο που ορισμένες φορές δικαιολογείται η κίνηση νομικής διαδικασίας, η Επιτροπή συνεργάζεται επίσης στενά με τα κράτη μέλη για να διασφαλίσει ότι η νομοθετική κατοχύρωση των επαγγελμάτων είναι «κατάλληλη για τον επιδιωκόμενο σκοπό».
Τον Ιούλιο του 2021 η Επιτροπή εξέδωσε επικαιροποιημένες συστάσεις μεταρρύθμισης σχετικά με τη ρύθμιση επτά επαγγελματικών επιχειρηματικών υπηρεσιών: αρχιτέκτονες, μηχανικούς, δικηγόρους, λογιστές, πράκτορες διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, κτηματομεσίτες και ξεναγούς. Οι συστάσεις αυτές συμβάλλουν στον εντοπισμό ευκαιριών για μεταρρύθμιση των υφιστάμενων εθνικών νομοθετικών ρυθμίσεων.
Μολονότι η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρόοδος ήταν πολύ περιορισμένη μετά την έγκριση της πρώτης δέσμης συστάσεων το 2017, ορισμένα κράτη μέλη θέσπισαν χρήσιμες μεταρρυθμίσεις:
- Η Πολωνία κατήργησε τις ελάχιστες τιμές που υποχρεούνταν να χρεώνουν οι Πολωνοί πράκτορες διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στους καταναλωτές.
- Το Βέλγιο μεταρρύθμισε το επάγγελμα του λογιστή, ανοίγοντας τη συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο σε επενδυτές εκτός επαγγέλματος· οι λογιστικές εταιρείες θα είναι πλέον σε θέση να προσελκύουν ευκολότερα χρηματοδότηση.
- Η Κροατία εγκατέλειψε τα σχέδιά της να επιβάλει στους λογιστές την υποχρέωση να αποκτήσουν άδεια βάσει προκαθορισμένου συνόλου προσόντων.
Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συνεργάζονται επίσης στο πλαίσιο της ειδικής ομάδας για την επιβολή των κανόνων της ενιαίας αγοράς (SMET) με σκοπό την αντιμετώπιση των φραγμών στην ενιαία αγορά, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, εκ των προτέρων ελέγχων των προσόντων για προσωρινή παροχή υπηρεσιών και υπερβολικών απαιτήσεων για έγγραφα που πρέπει να παρέχονται για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων.
Τον Σεπτέμβριο του 2021 η SMET δημοσίευσε την πρώτη της έκθεση, η οποία παρουσίαζε απτά αποτελέσματα: μετά από λίγους μόνο μήνες λειτουργίας της ειδικής ομάδας, οι απαιτήσεις για εκ των προτέρων ελέγχους των προσόντων καταργήθηκαν για περισσότερα από 210 επαγγέλματα. Τα κράτη μέλη εξετάζουν επίσης τους κανόνες και τις πρακτικές που εφαρμόζουν, για να εντοπίσουν στοιχεία που μπορούν να καταργηθούν.
Ατομική βοήθεια σε πολίτες και επιχειρήσεις
Οι πολίτες ΕΕ ή οι επιχειρήσεις της που αντιμετωπίζουν εμπόδια σε άλλο κράτος μέλος μπορούν να λάβουν συγκεκριμένη βοήθεια μέσω του δικτύου SOLVIT. Αυτό το δίκτυο κέντρων στις εθνικές διοικήσεις επιλύει προβλήματα που σχετίζονται με την εσφαλμένη εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ από τις εθνικές αρχές. Στον τομέα της αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων, το SOLVIT, κατά την περίοδο 2019-2020, βοήθησε περισσότερους από 260 επαγγελματίες με προβλήματα που σχετίζονταν με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων τους και πέτυχε ικανοποιητικές λύσεις στο 80 % των περιπτώσεων.
Ως συγκεκριμένο πρόσφατο παράδειγμα, το SOLVIT βοήθησε έναν ειδικευμένο τεχνολόγο τροφίμων στην Εσθονία με πολυετή επαγγελματική πείρα στον τομέα αυτό. Ο τεχνολόγος ζητούσε αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων του στην Κύπρο, αλλά οι κυπριακές αρχές απαίτησαν ακαδημαϊκή αναγνώριση του πτυχίου του. Το SOLVIT τόνισε ότι αυτό δεν συνάδει με τους κανόνες της ΕΕ που αποσκοπούν στη διευκόλυνση της πρόσβασης στην αγορά εργασίας σε άλλη χώρα. Οι κυπριακές αρχές αναγνώρισαν το γεγονός αυτό, αποδέχθηκαν τα εσθονικά προσόντα και προχώρησαν στη διαδικασία επαγγελματικής αναγνώρισης. Χάρη στο SOLVIT, τα προσόντα αναγνωρίστηκαν και ο αιτών κατόρθωσε να ξεκινήσει να εργάζεται στον τομέα του στην Κύπρο.
Ιστορικό
Η οδηγία σχετικά με τον έλεγχο αναλογικότητας εκδόθηκε στις 28 Ιουνίου 2018 ως μία από τις τέσσερις πρωτοβουλίες της δέσμης μέτρων για τις υπηρεσίες του 2017. Η προθεσμία που ορίστηκε για να θέσουν τα κράτη μέλη σε εφαρμογή τους νέους κανόνες εξέπνευσε στις 30 Ιουλίου 2020.
Η οδηγία αποσκοπεί στην πρόληψη περιττών φραγμών στην πρόσβαση και την άσκηση ρυθμιζόμενων δραστηριοτήτων από επαγγελματίες, απαιτώντας από τα κράτη μέλη να αξιολογούν την αναλογικότητα κάθε νέας νομοθετικής κατοχύρωσης επαγγελμάτων βάσει κοινού συνόλου κριτηρίων, πριν από την έγκριση της εν λόγω νομοθετικής κατοχύρωσης. Επιπλέον, η οδηγία συμβάλλει στη διαφάνεια της διαδικασίας θέσπισης κανόνων, απαιτώντας οι αξιολογήσεις αυτές να δημοσιοποιούνται μέσω της βάσης δεδομένων για τα νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα. Ζητεί από τα κράτη μέλη να ενημερώνουν δεόντως και να εμπλέκουν όλα τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη κατά την αξιολόγηση της αναλογικότητας. Επιπλέον, τα κράτη μέλη πρέπει να συνεχίσουν να παρακολουθούν την αναλογικότητα των κανόνων τους μετά τη θέσπισή τους και να λαμβάνουν υπόψη τυχόν σχετικές εξελίξεις, όπως η τεχνολογική καινοτομία.
