Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πρωτοβουλία για την επέκταση του καταλόγου των εγκλημάτων της ΕΕ ώστε να περιλαμβάνει τη ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους, όπως ανακοίνωσε η Πρόεδρος κ. φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2020.
Η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους έχουν σημειώσει κατακόρυφη αύξηση σε ολόκληρη την Ευρώπη και έχουν καταστεί ιδιαίτερα σοβαρό και ανησυχητικό φαινόμενο — τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου. Απαιτείται κοινή δράση της ΕΕ για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης σε επίπεδο ΕΕ. Ωστόσο, επί του παρόντος δεν υπάρχει νομική βάση για την ποινικοποίηση της ρητορικής μίσους και των εγκλημάτων μίσους σε επίπεδο ΕΕ. Ο υφιστάμενος κατάλογος των εγκλημάτων της ΕΕ στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) πρέπει να επεκταθεί, ώστε να διασφαλιστεί η ύπαρξη ελάχιστων κοινών κανόνων σχετικά με τον τρόπο ορισμού των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων που ισχύουν σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία είναι το πρώτο στάδιο της διαδικασίας επέκτασης του καταλόγου των εγκλημάτων της ΕΕ. Στο επόμενο στάδιο τα κράτη μέλη πρέπει να εγκρίνουν την πρωτοβουλία, προτού η Επιτροπή υποβάλει νομοθετική πρόταση.
Η Αντιπρόεδρος για θέματα Αξιών και Διαφάνειας, κ. Βιέρα Γιούροβα, δήλωσε τα εξής: «Το μίσος δεν έχει θέση στην Ευρώπη. Αντιβαίνει στις θεμελιώδεις αξίες και τις αρχές μας. Χρειαζόμαστε δράση της ΕΕ για να διασφαλίσουμε ότι το μίσος ποινικοποιείται με τον ίδιο τρόπο παντού στην Ευρώπη.».
Ο Επίτροπος Δικαιοσύνης, κ. Ντιντιέ Ρεντέρς, δήλωσε τα εξής: «Χρειαζόμαστε μια ισχυρή απάντηση στις προκλήσεις που θέτουν η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους σε ολόκληρη την ΕΕ: σήμερα και στο μέλλον. Η σημερινή πρωτοβουλία αποτελεί σημαντικό βήμα προς μια αποτελεσματικότερη ευρωπαϊκή απάντηση σε τέτοιες απειλές κατά του πλουραλισμού και της συμπεριληπτικότητας. Δεν θα επιτρέψουμε στο φαινόμενο αυτό να αποδυναμώσει τις δημοκρατίες μας.».
Βασικά στοιχεία της ανακοίνωσης:
Η σημερινή πρωτοβουλία παρουσιάζει στοιχεία για την επέκταση του καταλόγου των εγκλημάτων της ΕΕ ώστε να περιλαμβάνει τη ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους υπό το πρίσμα των κριτηρίων που ορίζονται στο άρθρο 83 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ:
- Η διασυνοριακή διάσταση της ρητορικής μίσους και των εγκλημάτων μίσους: Η ρητορική μίσους στο διαδίκτυο εξαπλώνεται γρήγορα και είναι προσβάσιμη σε όλους οπουδήποτε. Οι ιδεολογίες στις οποίες βασίζονται η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους μπορούν να αναπτυχθούν διεθνώς και να διαδοθούν γρήγορα στο διαδίκτυο. Τα εγκλήματα μπορούν να διαπραχθούν από δίκτυα με μέλη από διάφορες χώρες.
- Η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους ως τομέας εγκληματικότητας: Η Επιτροπή θεωρεί ότι η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους αποτελούν τομέα εγκληματικότητας, δεδομένου ότι μοιράζονται ένα εγγενές ειδικό χαρακτηριστικό, το «μίσος», το οποίο στοχεύει άτομα ή ομάδες ατόμων που μοιράζονται (ή που θεωρείται ότι μοιράζονται) τα ίδια προστατευόμενα χαρακτηριστικά.
- Η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους ως τομέας ιδιαιτέρως σοβαρής εγκληματικότητας: Η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους είναι ιδιαιτέρως σοβαρά εγκλήματα, καθώς υπονομεύουν τις κοινές αξίες και τα θεμελιώδη δικαιώματα της ΕΕ, όπως κατοχυρώνονται στα άρθρα 2 και 6 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και στον Χάρτη. Έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις στα άτομα, στις κοινότητές τους και στην κοινωνία γενικότερα.
- Εξελίξεις στον τομέα της εγκληματικότητας: Τα δύο φαινόμενα έχουν σημειώσει σταθερή αύξηση λόγω των διαφόρων οικονομικών, κοινωνικών και τεχνολογικών αλλαγών και εξελίξεων. Η πανδημία COVID-19 είναι ένας από τους παράγοντες που συνέβαλαν στην αύξηση αυτή.
- Καμία εναλλακτική λύση για την επέκταση του καταλόγου των εγκλημάτων της ΕΕ: Η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους ποινικοποιούνται σε διαφορετικό βαθμό από το ένα κράτος μέλος της ΕΕ στο άλλο. Μόνο η επέκταση του καταλόγου των εγκλημάτων της ΕΕ ώστε να περιλαμβάνει τη ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους μπορεί να επιτρέψει μια αποτελεσματική και ολοκληρωμένη προσέγγιση ποινικού δικαίου για τα φαινόμενα αυτά σε επίπεδο ΕΕ, παράλληλα με τη συνεκτική προστασία των θυμάτων τέτοιων πράξεων.
Επόμενα βήματα
Το Συμβούλιο πρέπει να εκδώσει ομόφωνα, αφού λάβει την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, απόφαση για τον προσδιορισμό της ρητορικής μίσους και των εγκλημάτων μίσους ως ενός ακόμα τομέα εγκληματικότητας που πληροί τα κριτήρια τα οποία ορίζονται στο άρθρο 83 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ.
Κατόπιν, η Επιτροπή μπορεί να προτείνει την έκδοση νομοθεσίας για τη θέσπιση ελάχιστων κανόνων σχετικά με τους ορισμούς και τις κυρώσεις της ρητορικής μίσους και των εγκλημάτων μίσους η οποία θα εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία.
Ιστορικό
Η εξωτερική μελέτη που δημοσιεύτηκε σήμερα επιβεβαιώνει την κλίμακα και την ανησυχητική τάση της ρητορικής μίσους και των εγκλημάτων μίσους. Το επίπεδο μίσους που εκδηλώνεται, για παράδειγμα, κατά των Ρομά, των Εβραίων, των μουσουλμάνων και των ατόμων ασιατικής καταγωγής, ή όσων θεωρούνται τέτοιας καταγωγής, συμπεριλαμβανομένων των ρατσιστικών επιθέσεων και ξυλοδαρμών, του βίαιου εκφοβισμού, των απειλών και της ρατσιστικής κακοποίησης, έχει αυξηθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Σύμφωνα με πηγές, το 52 % των νέων γυναικών και κοριτσιών έχουν υποστεί διαδικτυακή βία, συμπεριλαμβανομένων απειλών και σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ τα άτομα με αναπηρία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πέσουν θύματα βίαιων εγκλημάτων, συμπεριλαμβανομένων εγκλημάτων μίσους, σε σχέση με άλλα άτομα, και να αντιμετωπίσουν παρενοχλήσεις.
Τα εγκλήματα μίσους και η ρητορική μίσους αντιβαίνουν στις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες που ορίζονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την ΕΕ. Σύμφωνα με το άρθρο 83 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο μπορούν να θεσπίζουν ελάχιστους κανόνες για τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων στους τομείς της ιδιαιτέρως σοβαρής εγκληματικότητας με διασυνοριακή διάσταση. Τέτοιοι τομείς είναι, για παράδειγμα, η τρομοκρατία, η εμπορία ανθρώπων και η γενετήσια εκμετάλλευση γυναικών και παιδιών. Ανάλογα με την εξέλιξη της εγκληματικότητας, το Συμβούλιο μπορεί να εκδίδει αποφάσεις που προσδιορίζουν και άλλους τομείς όπως αυτούς, επιτρέποντας έτσι στην Επιτροπή —σε δεύτερο στάδιο— να προτείνει ένα ισχυρό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους και των εγκλημάτων μίσους σε επίπεδο ΕΕ.
Σε επίπεδο ΕΕ, υπάρχει ήδη ένα πλαίσιο για την ισχυρή κοινή αντιμετώπιση της ρατσιστικής και ξενοφοβικής ρητορικής μίσους και των εγκλημάτων μίσους μέσω της απόφασης-πλαισίου του Συμβουλίου για την καταπολέμηση ορισμένων μορφών και εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας μέσω του ποινικού δικαίου. Στόχος της απόφασης-πλαισίου είναι να διασφαλιστεί ότι οι σοβαρές εκδηλώσεις ρατσισμού και ξενοφοβίας τιμωρούνται με αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές ποινικές κυρώσεις σε ολόκληρη την ΕΕ. Η απόφαση-πλαίσιο απαιτεί από τα κράτη μέλη να ποινικοποιήσουν τη ρητορική μίσους, δηλαδή τη δημόσια υποκίνηση βίας ή μίσους, για λόγους φυλής, χρώματος, θρησκείας, γενεαλογικών καταβολών ή εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής. Απαιτεί επίσης από τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν, για αδικήματα εκτός της ρητορικής μίσους, ότι αυτά τα ρατσιστικά και ξενοφοβικά κίνητρα θεωρούνται επιβαρυντικές περιστάσεις ή, εναλλακτικά, ότι τα κίνητρα αυτά λαμβάνονται υπόψη κατά την επιμέτρηση της ποινής.
Η Επιτροπή στηρίζει τις προσπάθειες των κρατών μελών για την αποτελεσματική εφαρμογή της απόφασης-πλαισίου μέσω των εργασιών της ομάδας υψηλού επιπέδου για την καταπολέμηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και άλλων μορφών μισαλλοδοξίας.
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου συνόλου δράσεων της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους και των βίαιων εξτρεμιστικών ιδεολογιών και της τρομοκρατίας στο διαδίκτυο, όπως ο κώδικας δεοντολογίας της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο, η προτεινόμενη πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες, ο κανονισμός για την αντιμετώπιση του τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο και το φόρουμ της ΕΕ για το διαδίκτυο.
Η πρωτοβουλία αυτή θα στηρίξει το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση του ρατσισμού 2020-2025 και τη στρατηγική για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και τη διαφύλαξη της εβραϊκής ζωής στην ΕΕ, καθώς και τη στρατηγική για την ισότητα των φύλων 2020-2025.
Πηγή: ec.europa.eu/greece
