Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μια δέσμη μέτρων για να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας των ατόμων που εργάζονται σε πλατφόρμες εργασίας και για να στηριχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη των ψηφιακών πλατφορμών εργασίας στην ΕΕ.
Οι νέοι κανόνες θα διασφαλίσουν ότι τα άτομα που εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφορμών εργασίας μπορούν να απολαμβάνουν τα εργασιακά δικαιώματα και τις κοινωνικές παροχές που δικαιούνται. Επίσης, θα προστατεύονται επιπλέον όσον αφορά τη χρήση αλγοριθμικής διαχείρισης (δηλαδή αυτοματοποιημένων συστημάτων που υποστηρίζουν ή αντικαθιστούν διευθυντικές λειτουργίες στην εργασία).
Ένα κοινό σύνολο ενωσιακών κανόνων θα παρέχει αυξημένη ασφάλεια δικαίου, γεγονός που θα επιτρέπει στις ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας να επωφελούνται πλήρως από τις οικονομικές δυνατότητες της ενιαίας αγοράς και από τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού.
Στο πλαίσιο της σημερινής δέσμης μέτρων, η Επιτροπή προτείνει τα εξής:
- Ανακοίνωση στην οποία παρουσιάζονται η προσέγγιση και τα μέτρα της ΕΕ σχετικά με την εργασία σε πλατφόρμες. Τα μέτρα αυτά συμπληρώνονται από δράσεις που θα πρέπει να αναλάβουν οι εθνικές αρχές, οι κοινωνικοί εταίροι και άλλοι σχετικοί παράγοντες στο επίπεδό τους. Η ανακοίνωση φιλοδοξεί επίσης να θέσει τα θεμέλια για την ανάπτυξη των μελλοντικών παγκόσμιων προτύπων για υψηλής ποιότητας εργασία σε πλατφόρμες.
- Πρόταση οδηγίας σχετικά με τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην εργασία σε πλατφόρμα. Η πρόταση αυτή περιλαμβάνει μέτρα για τον ορθό καθορισμό του καθεστώτος απασχόλησης των ατόμων που εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφορμών εργασίας και νέα δικαιώματα, τόσο για τους εργαζομένους όσο και για τους αυτοαπασχολουμένους, όσον αφορά την αλγοριθμική διαχείριση.
- Σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών, οι οποίες θα διευκρινίζουν την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου περί ανταγωνισμού στις συλλογικές συμβάσεις μεμονωμένων αυτοαπασχολουμένων οι οποίοι επιδιώκουν να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας τους. Αυτό περιλαμβάνει όσους εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφορμών εργασίας.
Οδηγία σχετικά με τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην εργασία σε πλατφόρμα
- Καθεστώς απασχόλησης
Σκοπός της προτεινόμενης οδηγίας είναι να εξασφαλίσει στα άτομα που εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφορμών εργασίας ότι τους παρέχεται το νομικό καθεστώς απασχόλησης που αντιστοιχεί στις πραγματικές εργασιακές ρυθμίσεις τους. Παρέχει κατάλογο κριτηρίων ελέγχου με τα οποία καθορίζεται αν μια πλατφόρμα είναι «εργοδότης». Εάν η πλατφόρμα πληροί τουλάχιστον δύο από τα κριτήρια αυτά, τότε τεκμαίρεται νομικά ότι είναι εργοδότης. Επομένως, τα άτομα που εργάζονται μέσω της εν λόγω πλατφόρμας θα πρέπει να απολαμβάνουν τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα που απορρέουν από το καθεστώς του «εργαζομένου». Για όσους επαναχαρακτηρίζονται ως εργαζόμενοι, αυτό συνεπάγεται το δικαίωμα σε κατώτατο μισθό (όπου υπάρχει), σε συλλογικές διαπραγματεύσεις, την προστασία του χρόνου εργασίας και της υγείας, το δικαίωμα σε άδεια μετ’ αποδοχών ή τη βελτιωμένη πρόσβαση σε προστασία από εργατικά ατυχήματα, παροχές ανεργίας και ασθενείας, καθώς και ανταποδοτικές συντάξεις γήρατος. Οι πλατφόρμες θα έχουν το δικαίωμα να αμφισβητήσουν ή να «προσβάλουν» αυτόν τον χαρακτηρισμό, φέροντας οι ίδιες το βάρος της απόδειξης ότι δεν υπάρχει σχέση εργασίας. Τα σαφή κριτήρια που προτείνει η Επιτροπή θα προσδώσουν μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου στις πλατφόρμες, θα μειώσουν τα δικαστικά έξοδα και θα διευκολύνουν τον επιχειρηματικό σχεδιασμό.
- Αλγοριθμική διαχείριση
Η οδηγία αυξάνει τη διαφάνεια στη χρήση αλγορίθμων από τις ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας, εξασφαλίζει την παρακολούθηση από άνθρωπο όσον αφορά τον σεβασμό των συνθηκών εργασίας από τις πλατφόρμες εργασίας και παρέχει το δικαίωμα αμφισβήτησης των αυτοματοποιημένων αποφάσεων. Αυτά τα νέα δικαιώματα θα χορηγηθούν τόσο στους εργαζομένους όσο και στους πραγματικούς αυτοαπασχολουμένους.
- Επιβολή, διαφάνεια και ιχνηλασιμότητα
Οι εθνικές αρχές συχνά δυσκολεύονται να αποκτήσουν στοιχεία για τις πλατφόρμες και τα άτομα που εργάζονται μέσω αυτών. Αυτό είναι ακόμη πιο δύσκολο όταν οι πλατφόρμες λειτουργούν σε διάφορα κράτη μέλη, γεγονός που δημιουργεί ασάφεια για το πού εκτελείται η εργασία πλατφόρμας και από ποιον.
Η πρόταση της Επιτροπής θα αυξήσει τη διαφάνεια σχετικά με τις πλατφόρμες, διασαφηνίζοντας τις υπάρχουσες υποχρεώσεις δήλωσης εργασίας στις εθνικές αρχές και ζητώντας από τις πλατφόρμες να θέτουν στη διάθεση των εθνικών αρχών βασικές πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητές τους και τα άτομα που εργάζονται μέσω αυτών.
Η Επιτροπή, στην «Ανακοίνωση σχετικά με τις καλύτερες συνθήκες εργασίας για μια ισχυρότερη κοινωνική Ευρώπη: αξιοποίηση όλων των οφελών της ψηφιοποίησης για το μέλλον της εργασίας», καλεί τα κράτη μέλη, τους κοινωνικούς εταίρους και όλους τους σχετικούς παράγοντες να προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας όσον αφορά την εργασία στις πλατφόρμες εργασίας. Στόχος της είναι να αξιοποιήσει τα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού και να προστατεύσει την ευρωπαϊκή κοινωνική οικονομία της αγοράς. Η ΕΕ επιθυμεί επίσης να δώσει το παράδειγμα και να συμβάλει στα μελλοντικά παγκόσμια πρότυπα για υψηλής ποιότητας εργασία σε πλατφόρμες. Οι πλατφόρμες λειτουργούν με διασυνοριακό τρόπο και απαιτούν διασυνοριακή ρυθμιστική προσέγγιση.
Σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου περί ανταγωνισμού
Η Επιτροπή δρομολογεί επίσης σήμερα δημόσια διαβούλευση σχετικά με κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου περί ανταγωνισμού στις συλλογικές συμβάσεις μεμονωμένων αυτοαπασχολουμένων, δηλ. των ατόμων που εργάζονται εξ ολοκλήρου μόνοι τους και δεν απασχολούν άλλους. Αυτό το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών έχει ως στόχο να προσδώσει ασφάλεια δικαίου και να διασφαλίσει ότι το ενωσιακό δίκαιο ανταγωνισμού της ΕΕ δεν εμποδίζει τις προσπάθειες ορισμένων μεμονωμένων αυτοαπασχολουμένων να βελτιώσουν συλλογικά τις συνθήκες εργασίας τους, μεταξύ άλλων και όσον αφορά τις αποδοχές τους, σε περιπτώσεις όπου βρίσκονται σε σχετικά αδύναμη θέση, όπως π.χ. όταν αντιμετωπίζουν σημαντική ανισορροπία στη διαπραγματευτική τους ισχύ. Το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών καλύπτει περιπτώσεις τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου.
Δηλώσεις των μελών της Επιτροπής
Η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος για μια Ευρώπη Έτοιμη για την Ψηφιακή Εποχή, Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, δήλωσε τα εξής: «Καθώς όλο και περισσότερες θέσεις εργασίας δημιουργούνται από ψηφιακές πλατφόρμες, πρέπει να εξασφαλίσουμε αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας για όλα τα άτομα που αντλούν το εισόδημά τους από τέτοιου είδους εργασία. Η πρότασή μας για οδηγία θα βοηθήσει τους ψευδώς αυτοαπασχολουμένους οι οποίοι εργάζονται για πλατφόρμες να καθορίσουν σωστά το καθεστώς απασχόλησής τους και να απολαμβάνουν όλα τα κοινωνικά δικαιώματα που απορρέουν από το καθεστώς αυτό. Οι πραγματικοί αυτοαπασχολούμενοι στις πλατφόρμες θα προστατεύονται μέσω ενισχυμένης ασφάλειας δικαίου σχετικά με το καθεστώς τους, ενώ θα υπάρξουν νέες εγγυήσεις έναντι των παγίδων της αλγοριθμικής διαχείρισης. Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα προς μια πιο κοινωνική ψηφιακή οικονομία.»
Ο Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος για μια Οικονομία στην Υπηρεσία των Ανθρώπων, κ. Βάλντις Ντομπρόβσκις, δήλωσε τα εξής: «Οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία μας, καθώς προσφέρουν καινοτομία, παρέχουν θέσεις εργασίας και συμβάλλουν στην κάλυψη της καταναλωτικής ζήτησης. Οι άνθρωποι βρίσκονται στο επίκεντρο αυτού του επιχειρηματικού μοντέλου και δικαιούνται αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και κοινωνική προστασία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σήμερα προτείνουμε νέους κανόνες, με σκοπό, αφενός, να αυξηθεί η βεβαιότητα που θα επιτρέψει στις ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας να αναπτυχθούν και, αφετέρου, να προστατευθούν τα δικαιώματα των ατόμων που εργάζονται στην οικονομία των πλατφορμών, ώστε όλοι να μπορούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο αυτή την ευκαιρία.»
Ο Επίτροπος Απασχόλησης και Κοινωνικών Δικαιωμάτων, κ. Νικολά Σμιτ, δήλωσε τα εξής: «Πρέπει να αξιοποιήσουμε στο έπακρο το δυναμικό των ψηφιακών πλατφορμών για δημιουργία θέσεων εργασίας. Όμως θα πρέπει επίσης να διασφαλίσουμε ότι πρόκειται για ποιοτικές θέσεις εργασίας, οι οποίες δεν προωθούν την επισφάλεια, έτσι ώστε τα άτομα που εργάζονται μέσω των πλατφορμών αυτών να έχουν ασφάλεια και να μπορούν να προγραμματίζουν το μέλλον τους. Η πρόταση της Επιτροπής καθορίζει σαφή κριτήρια με τα οποία διαπιστώνεται αν μια πλατφόρμα είναι εργοδότης και, εάν αυτό ισχύει, οι εργαζόμενοι της πλατφόρμας αυτής δικαιούνται κοινωνική προστασία και εργασιακά δικαιώματα. Η τεχνολογική πρόοδος πρέπει να είναι δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς· γι’ αυτόν τον λόγο η πρόταση ασχολείται επίσης με τη διαφάνεια και την εποπτεία των αλγορίθμων των πλατφορμών.»
Επόμενα βήματα
Στη συνέχεια, η πρόταση της Επιτροπής για οδηγία σχετικά με τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην εργασία σε πλατφόρμα θα συζητηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Αφού εκδοθεί η οδηγία, τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια για να μεταφέρουν τις διατάξεις της στο εθνικό τους δίκαιο.
Το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου περί ανταγωνισμού θα υποβληθεί σε δημόσια διαβούλευση διάρκειας οκτώ εβδομάδων, ώστε να συγκεντρωθούν παρατηρήσεις από τα ενδιαφερόμενα μέρη, και στη συνέχεια θα εγκριθεί από την Επιτροπή. Οι κατευθυντήριες γραμμές δεσμεύουν την Επιτροπή στη μεταγενέστερη ερμηνεία και επιβολή των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ.
Ιστορικό
Η οικονομία των ψηφιακών πλατφορμών αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς. Σήμερα, πάνω από 28 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφορμών εργασίας. Έως το 2025, ο αριθμός αυτός αναμένεται να ανέλθει σε 43 εκατομμύρια. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών των ατόμων είναι πραγματικά αυτοαπασχολούμενοι. Ωστόσο, εκτιμάται ότι 5,5 εκατομμύρια έχουν κατηγοριοποιηθεί εσφαλμένα ως αυτοαπασχολούμενοι. Μεταξύ 2016 και 2020, τα έσοδα στην οικονομία των πλατφορμών σχεδόν πενταπλασιάστηκαν από περίπου 3 δισ. ευρώ σε περίπου 14 δισ. ευρώ.
Οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας δημιουργούν ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, τους εργαζομένους και τους αυτοαπασχολουμένους, αλλά και παρέχουν βελτιωμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες για τους καταναλωτές. Ωστόσο, οι νέοι τρόποι εργασίας συνοδεύονται από νέες προκλήσεις. Ο ορθός χαρακτηρισμός του καθεστώτος απασχόλησης των ατόμων γίνεται όλο και πιο δύσκολος και αυτό συνεπάγεται, σε ορισμένες περιπτώσεις, ανεπαρκή εργασιακά δικαιώματα και ανεπαρκή κοινωνική προστασία. Επιπλέον, η χρήση αλγορίθμων στην εργασία σε πλατφόρμα μπορεί να θέσει ζητήματα λογοδοσίας και διαφάνειας.
Στις πολιτικές κατευθύνσεις της, η Πρόεδρος κ. φον ντερ Λάιεν τόνισε ότι «ο ψηφιακός μετασχηματισμός επιφέρει ταχείες αλλαγές που επηρεάζουν τις αγορές εργασίας μας». Η πρόεδρος ανέλαβε τη δέσμευση να «εξετάσει τρόπους για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων σε πλατφόρμες». Στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2021 ανακοινώθηκε πρωτοβουλία για τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών στις πλατφόρμες εργασίας για τα τέλη του 2021, ύστερα από διαβούλευση σε δύο στάδια με τους κοινωνικούς εταίρους. Η πρόταση αποτελεί μια από τις βασικές πρωτοβουλίες του σχεδίου δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.
Σύμφωνα με το άρθρο 154 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ, η Επιτροπή διεξήγαγε διαβούλευση σε δύο στάδια με τους Ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους. Το πρώτο στάδιο της διαβούλευσης διεξήχθη από τις 24 Φεβρουαρίου έως τις 7 Απριλίου 2021. Το δεύτερο στάδιο της διαβούλευσης ξεκίνησε στις 15 Ιουνίου και έληξε στις 15 Σεπτεμβρίου 2021. Επιπλέον, για να τεκμηριώσει την πρωτοβουλία της, η Επιτροπή πραγματοποίησε ανταλλαγές απόψεων με πολλά ενδιαφερόμενα μέρη, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο ειδικών συναντήσεων με εταιρείες-πλατφόρμες, με οργανώσεις εργαζομένων σε πλατφόρμες, συνδικαλιστικές οργανώσεις, εκπροσώπους των κρατών μελών, εμπειρογνώμονες από την ακαδημαϊκή κοινότητα, καθώς και με διεθνείς οργανισμούς και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Τα αποτελέσματα της διαδικασίας διαβούλευσης είναι διαθέσιμα στο παράρτημα της εκτίμησης επιπτώσεων που συνοδεύει την πρόταση οδηγίας.
Πηγή: ec.europa.eu/greece
