Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα γιορτάζουν 50 χρόνια ζωής και δράσης σε όλο τον κόσμο με την έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Μαρτυρίες – Βλέμματα», 1971 – 2021 Γιατροί Χωρίς Σύνορα και Magnum, 50 χρόνια στο πεδίο, η οποία φιλοξενείται στον περίβολο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών από 6/12/2021 έως 31/1/2022.
Η 50ή επέτειος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα αποτελεί ευκαιρία για μια αναδρομική φωτογραφική έκθεση που αποτυπώνει μέσα από τον φακό του πρακτορείου Magnum Photos τους πιο σημαντικούς σταθμούς της ιστορίας τους. Με την έκθεση αυτή θυμίζουν μερικές από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις, τη μαρτυρία και τη δράση τους από το 1971 έως σήμερα. Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι εξίσου αφηγηματικό όσο και οπτικό.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι μια ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση που ιδρύθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1971 από μια ομάδα Γάλλων γιατρών και δημοσιογράφων. Εδώ και 50 χρόνια βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των μεγάλων κρίσεων, σε εμπόλεμες ζώνες, σε περιοχές που μαστίζονται από επιδημίες, σε χώρες που έχουν υποστεί φυσικές καταστροφές. Σημαντική στιγμή στην ιστορία της οργάνωσης είναι η απονομή του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης το 1999.
«Πενήντα χρόνια τώρα βρισκόμαστε δίπλα στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη σε κάθε γωνιά του πλανήτη για να προσφέρουμε τις ιατρικές μας υπηρεσίες. Η έκθεση αυτή είναι αφιερωμένη σε όλους όσοι δεν αφήνουν τα σύνορα να γίνουν εμπόδιο στον αγώνα για ζωή και αξιοπρέπεια, και ειδικά στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα που έχουν χάσει τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να σώσουν ανθρώπινες ζωές», τονίζει η Γενική Διευθύντρια του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Χριστίνα Ψαρρά.
Η ιατρική δράση είναι η κύρια αποστολή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, και η μαρτυρία αναπόσπαστο κομμάτι τους. Ο ρόλος της φωτογραφίας στην αποτύπωση της μαρτυρίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός και έχει εδραιώσει τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα ως την οργάνωση που έχει το θάρρος να μιλάει για όσα βλέπει και να καταγγέλλει.
1971- Η δημιουργία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα
Η οργάνωση επείγουσας βοήθειας Γιατροί Χωρίς Σύνορα ιδρύθηκε από μια ομάδα Γάλλων γιατρών και δημοσιογράφων για την παροχή ιατρικής βοήθειας σε ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο, χωρίς διακρίσεις. Η δημιουργία της ανακοινώθηκε στο τεύχος του ιατρικού περιοδικού Tonus που κυκλοφόρησε στις 22 Δεκεμβρίου. Η ιατρική δράση είναι η κύρια αποστολή της και η μαρτυρία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της. Γιατί; Η αρχή είχε γίνει δύο χρόνια νωρίτερα, το 1969, όταν μια ομάδα γιατρών πήγε στην Μπιάφρα, μια περιοχή που επεδίωκε να αποσχιστεί από τη Νιγηρία και λίγο αργότερα αποφάσισε να σπάσει «την κουλτούρα της σιωπής» που επέβαλε η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού, η οργάνωση με την οποία συνεργάζονταν.
«Δεν υπήρχε πουθενά αλλού να πας για να αναζητήσεις ιατρική φροντίδα. Τα ιατρεία μας ήταν οάσεις εν μέσω ερήμων αδιαφορίας.»
– Juliette Fournot, επικεφαλής αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Αφγανιστάν, 1982 -1989
1980 – Αφγανιστάν, μυστική ιατρική βοήθεια στα βουνά
Αμέσως μετά την εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν τον Δεκέμβριο του 1979, ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έκαναν παρεμβάσεις για να περιθάλψουν, χειρουργήσουν κι εμβολιάσουν Αφγανούς πολίτες. Ξεκινώντας από το Πακιστάν με προμήθειες και φάρμακα που μεταφέρονταν πάνω σε άλογα, εισέρχονταν στη χώρα μυστικά, ταξιδεύοντας εκατοντάδες χιλιόμετρα και στήνοντας μικρά νοσοκομεία μέσα στα βουνά. Αν και δεν διέθεταν επίσημη άδεια, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αποφάσισαν να προσφέρουν βοήθεια εκεί όπου υπήρχαν ανάγκες. Σε διάστημα 10 ετών, περισσότεροι από 550 γιατροί και νοσηλευτές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εργάζονταν εκ περιτροπής στα ψηλά οροπέδια της χώρας.
1983 – Αιθιοπία: Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα μιλούν ανοιχτά και καταγγέλουν
Με τον λιμό να ερημώνει το βόρειο τμήμα της Αιθιοπίας, οι άνθρωποι συνωστίζονταν σε αυτοσχέδιους καταυλισμούς. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βρέθηκαν εκεί προσφέροντας τρόφιμα, φάρμακα και προμήθειες, ενώ λειτούργησαν και κέντρα θεραπευτικής σίτισης. Αφού διαπίστωσαν ότι η βοήθεια κατευθυνόταν προς τον νότο, όπου οι άνθρωποι είχαν μεταφερθεί με τη βία, η οργάνωση αποφάσισε να μιλήσει ανοιχτά και να καταγγείλει τη χειραγώγηση της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η κυβέρνηση της Αιθιοπίας απέλασε τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, ωστόσο η οργάνωση συνέχισε να υποστηρίζει Αιθίοπες πρόσφυγες στο γειτονικό Σουδάν.
«Λέγαμε: “Σκοτώνουν αυτούς τους ανθρώπους.” Η μόνη αξιοπρεπής θέση ήταν να παραβλέψουμε την ανθρωπιστική ουδετερότητα και να ζητήσουμε στρατιωτική παρέμβαση εναντίον των δραστών της γενοκτονίας.»
– Jean-Hervé Bradol, συντονιστής προγράμματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Ρουάντα, 1994
1994 – Ρουάντα, ανίσχυροι μπροστά στη γενοκτονία
Η επίθεση κατά του προέδρου της Ρουάντα παρείχε ένα πρόσχημα για την έναρξη μιας εκστρατείας εξόντωσης των Τούτσι και των αντιπάλων της κυβέρνησης Χούτου. Από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο του 1994, 500.000 έως 1.000.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν μέσα σε ένα κλίμα γενικής αδιαφορίας από τη διεθνή κοινότητα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρακολουθούσαν ανίσχυροι τη σφαγή μελών του ντόπιου προσωπικού τους και πολλών ασθενών τους. Για πρώτη φορά, η οργάνωση εξέδωσε προειδοποίηση και κατέθεσε ενώπιον του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ελπίζοντας να προκαλέσει την άμεση δράση των κρατών. Η κλιμακούμενη βία οδήγησε σε μαζική έξοδο προσφύγων. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρείχαν ιατρική και επισιτιστική βοήθεια στους πρόσφυγες στο Ζαΐρ και την Τανζανία.
«Δεν είμαστε σίγουροι ότι οι λέξεις μπορούν πάντα να σώσουν ζωές, ωστόσο γνωρίζουμε ότι η σιωπή μπορεί σίγουρα να σκοτώσει.»
– James Orbinski, πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, ομιλία Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης, 1999
1999 – Το Βραβείο Νόμπελ απονέμεται στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα τιμήθηκαν με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, το οποίο αποδέχθηκε ο Πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου της οργάνωσης, James Orbinski. Στην ομιλία του, κατήγγειλε τους αδιάκριτους βομβαρδισμούς της πόλης Γκρόζνι της Τσετσενίας από τις ρωσικές δυνάμεις, στους οποίους οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ήταν μάρτυρες. Αυτή η θέση συνέβαλε στην εδραίωση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ως οργάνωσης που έχει το θάρρος να μιλά ανοιχτά και να καταγγέλλει.
«Δεν έφυγα καθόλου από το νοσοκομείο τις πρώτες πέντε μέρες. Σταδιακά, η Αϊτή δεν θα εμφανίζεται πλέον καθημερινά στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, αλλά οι ανάγκες αυτής της κοινότητας, των ανθρώπων που έχουν χάσει τα πάντα, θα κάνουν μήνες να καλυφθούν, ίσως και χρόνια.»
– Paul McMaster, χειρουργός των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Αϊτή, 2010
2010 – Αϊτή, μια επείγουσα κρίση ακραίων διαστάσεων
Παλεύοντας ήδη με τη φτώχεια και ένα αδύναμο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, η Αϊτή, στις 12 Ιανουαρίου, επλήγη από έναν σεισμό μεγέθους 7,0 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, οι οποίοι εργάζονταν στο νησί για αρκετά χρόνια, άρχισαν να περιθάλπουν τραυματίες από τις πρώτες ώρες μετά την καταστροφή. Ομάδες μας άρχισαν να ανακατασκευάζουν ιατρικές δομές και να αποκαθιστούν την πρόσβαση σε νερό. Τους επόμενους μήνες, η επείγουσα παρέμβαση επικεντρώθηκε στην καταπολέμηση της επιδημίας χολέρας που μάστιζε ολόκληρη τη χώρα. Με περισσότερους από 350.000 ανθρώπους να έχουν λάβει περίθαλψη μέσα σε 10 μήνες, η παρέμβαση στην Αϊτή αποτέλεσε τη μεγαλύτερη επείγουσα παρέμβαση στην ιστορία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
“Το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση ήταν ο αριθμός των πολιτών που σκοτώθηκαν. Δεν ήταν απλώς παράπλευρες απώλειες – είχαν γίνει στόχος σκοπευτών του συριακού στρατού.”
— Jérôme Sessini, φωτογράφος Magnum Photos στη Συρία, 2012
2011 – Συρία, υπόγεια νοσοκομεία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα
Με φόντο την Αραβική Άνοιξη, η Συρία βίωσε πρωτοφανείς μαζικές διαδηλώσεις τον Μάρτιο, τις οποίες το καθεστώς του προέδρου Bashar al-Assad χρησιμοποίησε βία για να καταπνίξει. Οι γιατροί που προσπάθησαν να φροντίσουν τους τραυματίες δέχθηκαν αντίποινα. Δίκτυα επαγγελματιών υγείας οργανώθηκαν μυστικά, αλλά συχνά δεν διέθεταν προμήθειες και εξοπλισμό. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούσαν χωρίς επίσημη άδεια και παρείχαν βασικά φάρμακα σε τοπικούς παρόχους υγείας πριν ανοίξουν τρία νοσοκομεία στη βόρεια Συρία.
«Ο καταυλισμός αποτελεί ωρολογιακή βόμβα που μπορεί να οδηγήσει σε υγειονομική κρίση. Και μέσα στη λάσπη και την απελπισία, είναι δύσκολο να αναγνωρίσουμε ότι οι άνθρωποι που ζουν εκεί είναι οι τυχεροί – αυτοί που διέφυγαν.»
— Joanne Liu, πρώην διεθνής πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, 2017
2017 – Μπανγκλαντές, πρόσφυγες Ροχίνγκια, ο αγώνας για επιβίωση
Τον Αύγουστο, επιθέσεις μαχητών στις κυβερνητικές δυνάμεις, στην πολιτεία Rakhine της Μιανμάρ, οδήγησαν σε κύμα μαζικών αντιποίνων εναντίον της κοινότητας Ροχίνγκια. Οι βιαιοπραγίες οδήγησαν περισσότερους από 660.000 ανθρώπους να καταφύγουν στο Μπανγκλαντές. Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα άρχισαν να παρέχουν βοήθεια στους τεράστιους, υπερπλήρεις καταυλισμούς. Μετά τη συλλογή μαρτυριών, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δημοσίευσαν μια έκθεση η οποία ανέφερε ότι τουλάχιστον 6.700 Ροχίνγκια είχαν πεθάνει, ως αποτέλεσμα της βίας στην πολιτεία Rakhine, μέσα σε ένα μήνα.
«Η μικρότερη ήταν η Κάρεν, 7 ετών, το βλέμμα της ήταν διαφορετικό, σαν, στα μάτια της, αυτές οι μέρες να ήταν χρόνια. Ο άνεμος φυσούσε και έκανε τα μαλλιά της να χορεύουν στον άνεμο, την έκανε να φαίνεται μαγική σαν η παρουσία της να αγγίζει ελάχιστα το έδαφος, σαν να επιπλέει σε αυτό το κομμάτι σιδήρου. Πέρασα και την έβγαλα μια φωτογραφία. ”
– Yael Martínez, φωτογράφος Magnum Photos στο Μεξικό και την Ονδούρα, 2021
2021 – Ονδούρα και Μεξικό, ελπίζω στο τέλος του δρόμου
Χιλιάδες οικογένειες έχουν εγκαταλείψει την Ονδούρα λόγω της ανασφάλειας, ταξιδεύοντας χιλιάδες χιλιόμετρα με τρένο ή λεωφορείο σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να φτάσουν στις ΗΠΑ. Στη συνέχεια βρίσκονται εγκλωβισμένοι στο Μεξικό, σε εξαιρετικά επικίνδυνες πόλεις, όπου πέφτουν θύματα απαγωγών, επιθέσεων και εκβιασμών. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρεμβαίνουν σε διάφορα στάδια του ταξιδιού τους για να τους παρέχουν πρώτες βοήθειες και ψυχοκοινωνική υποστήριξη ενώ παράλληλα συνεχίζουν να καταγγέλλουν τις επιβλαβείς μεταναστευτικές πολιτικές που βασίζονται στην ποινικοποίηση και την αποτροπή.
«Μαρτυρίες – Βλέμματα»
1971 – 2021 Γιατροί Χωρίς Σύνορα και Magnum,
50 χρόνια στο πεδίο
Περίβολος Μεγάρου Μουσικής Αθηνών
(Βασιλίσσης Σοφίας και Κόκκαλη)
Από 6/12/2021 έως 31/1/2022
Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και με την ευγενική χορηγία της FujiFilm.
https://50years.msf.org/home/gr
