“Ομοφοβικά, λεσβιοφοβικά και τρανσφοβικά περιστατικά της σχολικής ζωής μας” Έρευνα

Πολύχρωμο Σχολείο - Καμπάνια ΠΡΟχωράω

Συγγραφή: Τριανταφυλλίδου Σταυρούλα

Ο ομο/τρανσφοβικός εκφοβισμός (εφεξής: OE) ορίζεται ως μια ενέργεια που αποσκοπεί στην υποτίμηση, ή τη διάκριση συνομηλίκων λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, είτε πραγματικού, είτε προσλαμβανόμενου (Meyer, 2008), ωστόσο είναι σαφώς συχνότερη στα άτομα με μη ετεροκανονικό σεξουαλικό προσανατολισμό (Kahle, 2017; Moyano & Sánchez-Fuentes, 2020). Όπως και ο εκφοβισμός γενικά, έτσι και ο ΟΕ εκδηλώνεται είτε ευθέως μέσω λεκτικών, ή σωματικών επιθέσεων, είτε έμμεσα με τη διάδοση φημών και τον κοινωνικό αποκλεισμό (Hong & Garbarino, 2012). Οι ομοφοβικές προσβολές αφορούν ουσιαστικά τη σεξουαλικότητα και το σώμα και φτάνουν σε σημείο που επηρεάζουν τις στάσεις και τις επιθυμίες του θύματος (D’Urso & Pace 2019; D’Urso et al., 2018; Rivers, 2011). Σύμφωνα με την UNESCO (2013), πίσω από τον ομοφοβικό εκφοβισμό κρύβονται ομοφοβικές στάσεις, ο φόβος, η απόρριψη, ή η αποστροφή προς γκέι άτομα, που δεν συμπεριφέρονται σύμφωνα με τους στερεοτυπικούς ρόλους του φύλου.

Συμπεράσματα

Η έρευνα για περιστατικά σχολικού ομο/τρανσφοβικού εκφοβισμού (εφεξής: ΟΕ), που διεξήγαγε το Πολύχρωμο Σχολείο, σε 723 συμμετέχοντες (θύματα και παρατηρητές ΟΕ) από όλη την Ελλάδα, κατέληξε στα παρακάτω αποτελέσματα:

Τα γκέι αγόρια αναφέρονται συχνότερα ως θύματα σε περιστατικά ΟΕ, γεγονός που έχει φανεί να συνδέεται με στερεότυπα αρρενωπότητας και αντιλήψεις σχετικά με την “αρμόζουσα” συμπεριφορά των ανδρών (D’Urso & Pace, 2019; Ioverno et. al, 2020; Kahle, 2017; Minton, 2014; Moyano & Sánchez-Fuentes, 2020).

Τα περιστατικά ΟΕ, σε αντίθεση με τον σχολικό εκφοβισμό γενικά, αυξάνονται στο γυμνάσιο και το λύκειο σε σχέση με το δημοτικό (Sterzing et. al, 2018). Ωστόσο, τα περιστατικά ΟΕ του δημοτικού φαίνεται να έχουν ισχυρότερο αντίκτυπο, καθώς εμφανίζουν υψηλότερη επαναληψιμότητα και διάρκεια, και συχνότερα επικέντρωση στο διάβασμα, απομόνωση, προσπάθεια κομφορμισμού, κατάθλιψη και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Συνολικά, σχετικά με τις επιδράσεις των περιστατικών ΟΕ στη ζωή των εμπλεκόμενων, η απόκτηση κοινωνικών προβληματισμών, εμφανίζεται συχνότερα στους παρατηρητές, ενώ η απομόνωση, η κατάθλιψη, το μίσος προς το σχολείο, ο αυτοκτονικός ιδεασμός και η προσπάθεια να μη διαφέρουν εμφανίζονται συχνότερα στα θύματα (Jomar et. al, 2021; Moyano & Sánchez-Fuentes, 2020). Ωστόσο, αυτές παρουσιάζουν σταδιακή μείωση όσο αυξάνεται η ηλικία.

Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών ΟΕ υπήρχαν παρατηρητές παιδιά και συχνότερα οι παρατηρητές χαρακτηρίζονται ως αδιάφοροι, πιθανόν λόγω του φόβου κοινωνικής μετάδοσης μη ετεροκανονικού σεξουαλικού προσανατολισμού (Antonio et. al, 2018; Poteat & Vecho, 2015). Ακόμη, οι παρατηρητές στις μικρότερες ηλικίες χαρακτηρίζονται συχνότερα ως εκφοβιστικοί και σπανιότερα ως υποστηρικτικοί.

Τα θύματα περιστατικών ΟΕ τείνουν να αναφέρουν τα περιστατικά σπανιότερα σε γονείς, φίλους και εκπαιδευτικούς, σε σχέση με τους παρατηρητές, λόγω της πιθανής αποκάλυψης του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, που μπορεί να οδηγήσει σε διάρρηξη των, σημαντικών για τη διαχείριση των αρνητικών συνεπειών του ΟΕ, κοινωνικών δεσμών (Espelage et. al, 2019; Rodrigues et. al, 2016).

Με βάση τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας προτείνεται η συμπεριληπτική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, με στόχο να δημιουργηθεί ένα συμπεριληπτικό, χωρίς έμφυλα στερεότυπα, περιβάλλον, να αυξηθεί η κινητοποίηση των μαθητών (Prochnow) και να μειωθεί η άγνοια και ο ιδιαίτερα έντονος, όπως διαφαίνεται στα θύματα, αντίκτυπος των πρώιμων περιστατικών ΟΕ (Kantor et. al, 202; O’Higgins-Norman, 2009; Poteat & Russell, 2013; Romeo & Horn, 2017; UNESCO, 2013). Ακόμη, για παιδιά άνω των 13-14 ετών, λαμβάνοντας υπόψη τη μέση ηλικία αποκάλυψης του σεξουαλικού προσανατολισμού των παιδιών στους συμμαθητές τους (Zhao et al., 2021), προτείνεται η δημιουργία συμμαχιών μεταξύ γκέι και στρέιτ μαθητών (Ioverno et. al, 2016; Ioverno & Russel, 2020; Marx & Kettrey, 2016). Οι συμμαχίες αυτές στοχεύουν στην ενίσχυση των διαπροσωπικών δεσμών μεταξύ μαθητών (Wang et al., 2013) και προβλέπεται να μειώσουν τον φόβο κοινωνικής μετάδοσης (Antonio et. al, 2018; Poteat & Vecho, 2015) και να αυξήσουν τις επεμβάσεις σε περιστατικά ΟΕ και κατ’ επέκταση το αίσθημα υπερηφάνειας και ανήκειν των θυμάτων (Frey et. al, 2015). Οι συμμαχίες μεταξύ γκέι και στρέιτ προτείνονται και ως μέσο ενίσχυσης της αναφοράς περιστατικών ΟΕ σε άλλους, καθώς όπως είδαμε συχνά αυτά δεν αναφέρονται από τα θύματα, λόγω φόβου διάρρηξης των κοινωνικών τους δεσμών (Espelage et. al, 2019; Rodrigues et. al, 2016).