Νέοι ενωσιακοί κανόνες για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε κανόνες ενωσιακού επιπέδου για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Η προτεινόμενη οδηγία θα ποινικοποιήσει τον βιασμό στη βάση της έλλειψης συναίνεσης, τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων και την κυβερνοβία, η οποία περιλαμβάνει: τη μη συναινετική κοινολόγηση εικόνων προσωπικής φύσης· την παρενοχλητική κυβερνοπαρακολούθηση· την κυβερνοπαρενόχληση· και την υποκίνηση βίας ή μίσους στον κυβερνοχώρο. Οι νέοι κανόνες ενισχύουν επίσης την πρόσβαση των θυμάτων στη δικαιοσύνη και παροτρύνουν τα κράτη μέλη να καθιερώσουν μηχανισμό «μίας στάσης», που σημαίνει ότι όλες οι υπηρεσίες υποστήριξης και προστασίας θα βρίσκονται στον ίδιο τόπο. Τα θύματα θα πρέπει να μπορούν να διεκδικήσουν αποζημίωση στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας. Η πρόταση καλεί επίσης τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν για επαρκή και εξειδικευμένη προστασία και υποστήριξη των θυμάτων, για παράδειγμα, μέσω δωρεάν τηλεφωνικών γραμμών βοήθειας και κέντρων υποστήριξης θυμάτων βιασμού. Επιπλέον, προβλέπει στοχευμένη υποστήριξη για τις ομάδες με ιδιαίτερες ανάγκες ή που διατρέχουν κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών που προσπαθούν να ξεφύγουν από ένοπλες συγκρούσεις.

Βασικά στοιχεία των προτεινόμενων νέων κανόνων:

1. Ποινικοποίηση του βιασμού, του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων και της κυβερνοβίας 

Η Επιτροπή προτείνει την ποινικοποίηση των ακόλουθων αδικημάτων σε ολόκληρη την ΕΕ: i) του βιασμού στη βάση της έλλειψης συναίνεσης· ii) του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων· iii) της παρενοχλητικής κυβερνοπαρακολούθησης· iv) της μη συναινετικής κοινολόγησης εικόνων προσωπικής φύσης· v) της κυβερνοπαρενόχλησης· και vi) της υποκίνησης βίας ή μίσους στον κυβερνοχώρο.

Η πρόταση συμπληρώνει την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες, καθιστώντας την λειτουργική με τον ορισμό του παράνομου διαδικτυακού περιεχομένου που σχετίζεται με την κυβερνοβία. Επιπλέον, η πρόταση προβλέπει ταχεία δικαστική διαδικασία για τη γρήγορη αφαίρεση του σχετικού διαδικτυακού περιεχομένου. 

2. Ασφαλείς διαδικασίες καταγγελίας και διαδικασίες εκτίμησης επικινδυνότητας

Η πρόταση αντιμετωπίζει το ζήτημα της ελλιπούς καταγγελίας των περιστατικών βίας κατά των γυναικών, το οποίο εξακολουθεί να υφίσταται σήμερα. Εισάγει νέους τρόπους για την καταγγελία βίαιων πράξεων, οι οποίοι λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου και είναι ασφαλέστεροι, ευκολότεροι, πιο προσβάσιμοι —συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του διαδικτύου — και φιλικοί προς τα παιδιά. Οι επαγγελματίες, όπως οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας ή οι ψυχίατροι, δεν θα εμποδίζονται πλέον από τα καθεστώτα επαγγελματικού απορρήτου να αναφέρουν τις τυχόν εύλογες υπόνοιες που έχουν για την ύπαρξη επικείμενου κινδύνου σοβαρής σωματικής βλάβης. Επιπλέον, οι αρχές θα υποχρεούνται να διενεργούν ατομική εκτίμηση επικινδυνότητας όταν το θύμα έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή μαζί τους, προκειμένου να εκτιμήσουν τον κίνδυνο που ενέχει ο δράστης. Στη βάση αυτή, οι αρχές θα πρέπει να παρέχουν άμεση προστασία μέσω επειγουσών εντολών απαγόρευσης ή προστασίας.

3. Σεβασμός της ιδιωτικότητας των θυμάτων στις δικαστικές διαδικασίες και δικαίωμα αποζημίωσης

Βάσει της πρότασης της Επιτροπής, αποδεικτικά στοιχεία ή ερωτήματα που αφορούν την ιδιωτική ζωή των θυμάτων, ιδίως το σεξουαλικό ιστορικό τους, θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο αν είναι απολύτως αναγκαία. Τα θύματα θα έχουν το δικαίωμα να αξιώσουν πλήρη αποζημίωση από τον δράστη για τη ζημιά που υπέστησαν, συμπεριλαμβανομένης αποζημίωσης για τις δαπάνες τους για υγειονομική περίθαλψη και υπηρεσίες υποστήριξης, τα απολεσθέντα εισοδήματά τους και τη σωματική και ψυχολογική βλάβη τους. Τα θύματα θα πρέπει επίσης να μπορούν να λάβουν αποζημίωση στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας.

4. Υποστήριξη των θυμάτων μέσω τηλεφωνικών γραμμών βοήθειας και κέντρων υποστήριξης θυμάτων βιασμού

Για την αντιμετώπιση των πολύ ειδικών αναγκών των θυμάτων σεξουαλικής βίας, η πρόταση της Επιτροπής προβλέπει την παροχή από τα κράτη μέλη εξειδικευμένων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας κέντρων υποστήριξης θυμάτων βιασμού. Τα θύματα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο βίας, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών που προσπαθούν να ξεφύγουν από ένοπλες συγκρούσεις, θα πρέπει να λαμβάνουν στοχευμένη υποστήριξη από τα κράτη μέλη. Επιπλέον, βάσει της πρότασης, θα πρέπει να υπάρχει εθνική τηλεφωνική γραμμή βοήθειας για την υποστήριξη των θυμάτων βίας κατά των γυναικών και ενδοοικογενειακής βίας, η οποία να είναι διαθέσιμη δωρεάν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο και 7 ημέρες την εβδομάδα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Όταν το θύμα είναι παιδί, οι αρχές θα πρέπει να παρέχουν κατάλληλη για την ηλικία του υποστήριξη που θα αποσκοπεί στην προάσπιση του συμφέροντος του παιδιού. Τα θύματα κυβερνοβίας θα δικαιούνται επίσης επαρκή υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένης της παροχής συμβουλών σχετικά με τους τρόπους αναζήτησης νομικής βοήθειας και τους τρόπους αφαίρεσης διαδικτυακού περιεχομένου. Στις περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, θα πρέπει να διατίθενται υπηρεσίες εξωτερικής συμβουλευτικής υποστήριξης για τα θύματα και τους εργοδότες.

5. Καλύτερος συντονισμός και συνεργασία

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές και να διαβουλεύονται μεταξύ τους σε ποινικές υποθέσεις, μεταξύ άλλων μέσω της Eurojust και του Ευρωπαϊκού Δικαστικού Δικτύου. Για την καταγραφή της προόδου και την παρακολούθηση της κατάστασης σε όλα τα κράτη μέλη, η Επιτροπή προτείνει επίσης τη θέσπιση υποχρέωσης των κρατών μελών να συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία, τα οποία θα τροφοδοτούν με στοιχεία έρευνας σε επίπεδο ΕΕ που θα διενεργείται ανά πενταετία.

Έκθεση του 2022 για την ισότητα των φύλων

Η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης την έκδοση του 2022 της ετήσιας έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ισότητα των φύλων στην ΕΕ. Το 2021 σημειώθηκε σημαντική πρόοδος όσον αφορά την υποβολή νομοθετικών προτάσεων, καθώς υποβλήθηκαν προτάσεις για τη μισθολογική διαφάνεια και την επάρκεια των κατώτατων μισθών στην ΕΕ, καθώς και για μια νέα πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες, η οποία θα συμβάλλει στην προστασία των χρηστών στο διαδίκτυο. Τον Δεκέμβριο του 2021 η Επιτροπή πρότεινε επίσης να συμπεριληφθούν η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους στον κατάλογο των ενωσιακών εγκλημάτων.

Η έκθεση δείχνει επίσης ότι οι γυναίκες έχουν πληγεί δυσανάλογα από την πανδημία. Κατά τη διάρκεια του 2020, η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό μειώθηκε κατά 0,5% έναντι του 2019, έπειτα από μια δεκαετία σταθερής αύξησης. Η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία εξακολουθούν να αποτελούν εκτεταμένα φαινόμενα στην ΕΕ, αποτελούν δε φαινόμενα που επίσης επιδεινώθηκαν από την πανδημία, όπως και η διαδικτυακή βία.

Όπως προκύπτει επίσης από την έκθεση, η μη αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας έχει οικονομικό κόστος — εκτιμώμενου ύψους 289 δισ. ευρώ ετησίως.

Μέλη της Επιτροπής προέβησαν στις ακόλουθες δηλώσεις:

Η κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε: «Θέλω η Ευρώπη να βρίσκεται στο πλευρό των γυναικών παρέχοντας προστασία και υποστήριξη. Θέλω μια κοινωνία στην οποία η βία κατά των γυναικών προλαμβάνεται, καταδικάζεται και διώκεται όταν εκδηλώνεται. Η στιγμή για δικαιοσύνη και ισότητα είναι τώρα. Για τον λόγο αυτό παρουσιάζουμε σήμερα τους κατάλληλους κανόνες για την επιτάχυνση των αλλαγών.»

Η αντιπρόεδρος για θέματα αξιών και διαφάνειας, κ. Βιέρα Γιούροβα, δήλωσε: «Πάρα πολλές γυναίκες και κορίτσια πέφτουν θύματα βιασμού, παρενόχλησης ή κακοποίησης. Το γεγονός αυτό δεν έχει θέση στη σύγχρονη Ευρώπη. Δυστυχώς, η κατάσταση δεν βελτιώνεται με επαρκή ταχύτητα, ενώ η βία στο διαδίκτυο διογκώνεται. Σήμερα προτείνουμε την πρώτη στα χρονικά ενωσιακού επιπέδου νομοθεσία για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Οι κανόνες αυτοί θα προσφέρουν πραγματικά εργαλεία στα θύματα. Οι δράστες πρέπει να υφίστανται συνέπειες για τις πράξεις τους.»

Η επίτροπος Ισότητας, κ. Χέλενα Ντάλι, δήλωσε: «Η βία κατά των γυναικών επηρεάζει άμεσα την ισότητα των γυναικών, πλήττοντας την ικανότητά μας να ευημερούμε και να ηγούμαστε στην κοινωνία. Ο στόχος και οι δεσμεύσεις της Επιτροπής είναι σαφείς. Σήμερα προωθούμε μια ολοκληρωμένη νομοθετική πρόταση για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, σε ευθυγράμμιση με τα διεθνή πρότυπα. Με την πρόταση αυτή, θα επιφέρουμε ουσιαστική βελτίωση για τις γυναίκες και τα κορίτσια σε ολόκληρη την Ευρώπη.»

Ιστορικό

Η ανάγκη αποτροπής και καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών, προστασίας των θυμάτων και τιμωρίας των δραστών τονίστηκε στις πολιτικές κατευθύνσεις της προέδρου φον ντερ Λάιεν ως βασική προτεραιότητα για την Επιτροπή, αποτελεί δε μέρος της στρατηγικής για την ισότητα των φύλων 2020-2025.

Η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία αποτελούν φαινόμενα διαδεδομένα σε ολόκληρη την ΕΕ, εκτιμάται δε ότι πλήττουν 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ.

Μία στις δύο γυναίκες έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση. Μία στις 20 γυναίκες αναφέρει ότι έχει πέσει θύμα βιασμού. Η διαδικτυακή βία επίσης αυξάνεται, με στόχο ιδίως τις γυναίκες που συμμετέχουν στον δημόσιο βίο, όπως τις δημοσιογράφους και τις πολιτικούς. 1 στις 2 νέες γυναίκες έχει βιώσει έμφυλη κυβερνοβία. Οι γυναίκες βιώνουν επίσης βία στην εργασία: περίπου το ένα τρίτο των γυναικών στην ΕΕ που έχουν αντιμετωπίσει σεξουαλική παρενόχληση την αντιμετώπισαν στην εργασία τους.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθώς και ΜΚΟ από ολόκληρη την ΕΕ και οργανώσεις για τα δικαιώματα των θυμάτων έχουν επανειλημμένα ζητήσει τη θέσπιση νομοθεσίας για τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία, καθώς και για την κυβερνοβία κατά των γυναικών γενικότερα.

Στο πλαίσιο του εν εξελίξει έργου της Επιτροπής για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και την προώθηση της ισότητας, και βάσει του νέου χρηματοδοτικού προγράμματος «Πολίτες, ισότητα, δικαιώματα και αξίες», ύψους 1,55 δισ. ευρώ, το 2022 καθίστανται διαθέσιμα 30,5 εκατ. ευρώ για έργα με στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των παιδιών, καθώς και 6,8 εκατ. ευρώ για έργα με στόχο την προώθηση της δυνατότητας των γυναικών να απολαμβάνουν πλήρως τα δικαιώματά τους, την απελευθέρωση από έμφυλα στερεότυπα, την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, τη χειραφέτηση των γυναικών και την ένταξη της διάστασης της ισότητας των φύλων σε άλλες πολιτικές.

Πηγή: ec.europa.eu