Το Εργαστήριο Σπουδών Φύλου του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών διοργάνωσε στις 14 Φεβρουαρίου διαδικτυακή διάλεξη στο πλαίσιο του έργου ProGender: A Digital Hub on Gender, the Covid-19 Crisis and its Aftermath για τη θεματική ενότητα Gender, care and labour με τίτλο “From work-life balance to the care economy: gender equality policy after the Covid-19 pandemic”. Κεντρική ομιλήτρια της διάλεξης ήταν η Μαρία Καραμεσίνη (Καθηγήτρια Οικονομικών της Εργασίας και της Κοινωνικής Πολιτικής, πρώην Πρόεδρος και Διοικήτρια του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ), Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων του Παντείου Πανεπιστημίου και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου).
Στόχος της διάλεξης ήταν η παρουσίαση της σπουδαιότητας της φεμινιστικής πρότασης για την ανάπτυξη μιας οικονομίας της φροντίδας, της διαφοράς της από την παραδοσιακή πολιτική εξισορρόπησης μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και των πολιτικών και μέτρων που υποδεικνύει η πρόταση, προς υλοποίηση από τώρα αλλά και μετά την πανδημία.
Η Μαρία Καραμεσίνη ανέπτυξε κατά τη διάρκεια της διάλεξης τα εξής θέματα:
1. Η ιστορική εμφάνιση της πολιτικής εξισορρόπησης επαγγελματικής και προσωπικής ζωής σε εθνικό επίπεδο και η σχέση της με την πολιτική ισότητας των φύλων
2. Η πολιτική της ΕΕ για τη συμφιλίωση επαγγελματικής-προσωπικής ζωής, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Απασχόληση και της Στρατηγικής της Λισαβώνας
3. Ο αντίκτυπος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2007-2008 και των πολιτικών λιτότητας στην εξισορρόπηση επαγγελματικής-προσωπικής ζωής στην Ε.Ε.
4. Οι θετικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα την περίοδο 2015-2019, στο διάστημα μεταξύ της χρηματοπιστωτικής και της πανδημικής κρίσης
5. Η πανδημική κρίση και η ώθηση που έδωσε στην τοποθέτηση της οικονομίας της φροντίδας στο επίκεντρο της πολιτικής ατζέντας της ΕΕ για την μετά την πανδημία εποχή
Η ιστορική επισκόπηση ξεκίνησε με την πολιτική συμφιλίωσης στη Σουηδία τη δεκαετία του 1960. Η πολιτική συμφιλίωσης, ως μέρος της πολιτικής ισότητας των φύλων της ΕΕ, ενισχύθηκε ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1990 με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση. Όμως, η τελευταία προωθούσε την ισότητα των φύλων μόνο στην αγορά εργασίας, όχι και στο σπίτι. Αδιαφορούσε για τις ανισότητες φύλου στην φροντίδα και για την πλήρη ισότητα που διεκδικούσε το φεμινιστικό κίνημα ήδη από τις δεκαετίες του 1970 και 1980. Δύο σημαντικές στιγμές στην πορεία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης από την σκοπιά της ευρωπαϊκής κοινωνικής πολιτικής ήταν η Στρατηγική της Λισαβόνας (2000) και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Βαρκελώνη (2002). Στη Βαρκελώνη τέθηκαν στόχοι για όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. ως προς το ποσοστό κάλυψης των παιδιών από υπηρεσίες φροντίδας, δίνοντας ώθηση στην επέκταση των υπηρεσιών αυτών σε εθνικό επίπεδο.
Ο αντίκτυπος της Μεγάλης Ύφεσης (2008-2014) στα κράτη μέλη της Ε.Ε. ήταν η μείωση των κοινωνικών δαπανών για υπηρεσίες φροντίδας εξαιτίας των πολιτικών λιτότητας, ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπήρξαν εξελίξεις, εκτός από την υιοθέτηση μιας Οδηγίας (2010) που αναθεωρούσε την προηγούμενη για τη γονική άδεια. Την περίοδο 2015-2019, σε διεθνές επίπεδο, ο ΟΗΕ υιοθέτησε την Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, της οποίας ο πέμπτος στόχος είναι η ισότητα των φύλων. Η περιγραφή των μέσων επίτευξης του στόχου υιοθετεί τη φεμινιστική οπτική για την ανάγκη ίσης κατανομής της φροντίδας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Σε επίπεδο ΕΕ, η σημαντικότερη εξέλιξη της περιόδου ήταν η ένταξη της ισότητας των φύλων στον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων και η υιοθέτηση από την Ε.Ε. της Οδηγίας για την εναρμόνιση εργασίας, οικογένειας και προσωπικής ζωής μισό χρόνο πριν την εκδήλωση της πανδημίας του κορωνοϊού.
Από κοινωνική και έμφυλη σκοπιά, η πανδημία αποκάλυψε τον κεντρικό ρόλο της παροχής φροντίδας για την επιβίωση των κοινωνιών, τον καθοριστικό ρόλο των γυναικών στην κοινωνική αναπαραγωγή, την τεράστια αξία της εργασίας φροντίδας για την κοινωνία παρά την κοινωνική της υποτίμηση που αντανακλάται στους χαμηλούς μισθούς, τις κοινωνικές ανισότητες ως προς την πρόσβαση στην φροντίδα και τις ανισότητες μεταξύ των χωρών ως προς το βαθμό κάλυψης των αναγκών φροντίδας των πολιτών και κατοίκων.
Η ανάγκη δημιουργίας μιας οικονομίας της φροντίδας είναι σήμερα ακόμη πιο επιτακτική.
Σε μια τέτοια οικονομία η φροντίδα θα πρέπει να αποτελεί καθολικό κοινωνικό δικαίωμα, με την υποστήριξη του κράτους θα πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όλα τα μέλη της κοινωνίας που την έχουν ανάγκη, όχι μόνο σε παιδιά, ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρία, ενώ η εργασία φροντίδας θα πρέπει να αναγνωρίζεται ως εργασία που έχει οικονομική αξία και να ισοκατανέµεται μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η φεμινιστική πρόταση για μια οικονομία της φροντίδας προτρέπει όλα τα κράτη να πραγματοποιήσουν μεγάλες επενδύσεις στους τομείς της υγείας και της φροντίδας, να βελτιώσουν τους μισθούς στα (γυναικεία) επαγγέλματα φροντίδας, να προωθήσουν την ισότιμη κατανομή της μη αμειβόμενης εργασίας μεταξύ ανδρών και γυναικών και να καταπολεμήσουν την αδήλωτη εργασία μεταξύ των οικιακών εργαζομένων. Τέλος η πανδημική κρίση αποτελεί ευκαιρία για μια Ευρωπαϊκή Συμφωνία για την Φροντίδα δίπλα σ’ αυτήν για την Πράσινη Ανάπτυξη.
Το βίντεο της εκδήλωσης βρίσκεται αναρτημένο στο Facebook @ProGenderproject
ProGender: A Digital Hub on Gender, the Covid-19 Crisis and its Aftermath, is funded by the Bilateral Fund of the European Economic Area (EEA) Financial Mechanism 2014-2021 (EEA Grants 2014-2021)
